Selçuklu Kurumsal Geleneğinin Yansımalarını Türkiye ve İran'da Aramak: Hilafet ve İmamet Sistemleri

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 45, 131 - 154, 15.06.2020

Yusuf Sayın

Öz

Selçuklu kurumsal geleneğinin günümüzdeki yansımalarını tarihsel olarak irdelemek, İslami yönetim düşüncesi, sistemi ve felsefesi olarak, Osmanlılarda müesses halde bulunan hilafet sistemiyle, tarihsel kökenlerine vurguda bulunarak, bugün İran’da varlığını sürdüregelen İmamet düşüncesini ele almak anlamına gelecektir.

Konumuz itibariyle, Selçuklu yönetim geleneği, İslami yönetim geleneği olarak hilafet/imamet sistemi manasına geldiğinden, Türkiye ve İran’daki Selçuklu kurumsal ve siyasi mirasını anlamak için İslami yönetim sistemine; yönetim felsefeleri olarak hilafet ve imamet anlayışlarına bakmak gerekmektedir. Selçuklu kurumsal yönetim geleneği ve mirasının Osmanlı ve İran’a yansımalarının tarihsel bir çerçeveden ele alındığı bu çalışma, İslami yönetim anlayışı olarak hilafet sistemine ve imamet/velayet-i fakih anlayışına yer vermiştir.

Selçuklu kurumsal mirasını anlamak üzere çok önemli bir yere sahip Büyük Selçukluların karakteristik özellikleri, Osmanlı kurumsallığı özelinde irdelenmeye çalışılmıştır. Çalışma temel olarak bugün Türkiye ve İran yönetim sistemlerinin Selçuklu kurumsal geleneğinden etkilendiği ve bir miras olarak günümüze kadar kurumsal yapıda varlığını sürdürebildiği varsayımı üzerine temellenmiştir.

Anahtar Kelimeler

selçuklu, osmanlı, türkiye, iran, hilafet, imamet, yönetim geleneği

Kaynakça

• AĞIR, A. M. (2011), “Memlük Sultanlarının Gölgesi Altında Hilâfet Kurumu”, Gazi- antep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C:10, Sayı:2.
• AKKOR, M. (2012), “Dini Bir Müessesenin Sonu: Hilafet’in İlgası”, History Studies, International Journal of History, C:4, S:1.
• ARMAĞAN, L. (2011), “Klasik Dönemde Osmanlılarda Devlet Yönetim Anlayışına Dair Bazı Düşünceler”, Akademik Bakış Dergisi, C:5, S:9.
• BARDAKÇI, M. “Hilafet Şimdi Kimde?”, http://www.reformturk.com/turktari- hi/14630-hilafet-simdi-kimde.html (10.11.2019).
• BLACK, A. (2010), Siyasal İslam Düşüncesi Tarihi: Peygamber’den (SAV) Bugüne, (Çev.) ÇA- LIŞKAN, Hamit ve Sevda, Dost Kitabevi, Ankara.
• ÇALIŞ, Ş. (2001), Hayalet Bilimi ve Hayali Kimlikler: Neo-Osmanlılık, Özal ve Balkanlar, Çizgi Yayınevi, Konya.
• ÇELİKER, H. (2008) “İslam Hukuku’nda Devlet Başkanlığı”, OMU Sosyal İlahiyat Fa- kültesi Dergisi, C:26-27.
• GÜL, E. (2011, 3 Mart), “Halifeliğin Kaldırılmasına Yönelik Kanunun Maddeleri”, http://www.dunyabulteni.net/?aType=haberveArticleID=149762.
• HOLT, P.M. (1984), “Some Observations on the Abbasid Caliphate of Cairo”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, C:47, S:3, www. jstor.org/stable/618882.
• İMAM HUMEYNİ (2018). Kişisel Web Sayfası, http://www.imam-khomeini.com (11.11.2019).
• İNALCIK, H. (2000), “Osmanlı’nın Doğuşu Belgeseli (Bölüm I ve II). (Yapımcılar: Neşe Sarısoy, Zafer Karatay).” Ankara: TRT. https://www.youtube.com/wat- ch?v=z6cRpGvTedU (11.12.2019).
• HATEMİ, H. (1980), İran İslâm Cumhuriyeti Anayasası, Doğuş Matbaası, İstanbul.
• KARAMAN, H. (b). “Hilafet”, http://www.hayrettinkaraman.net/kitap/mesele- ler/0988.htm (12.01.2020).
• ÖZCAN, A. B. (2012), “Batılılaşma Dönemimde Osmanlı Devleti’nin Doğu Politikaları”, Tarihin Peşinde/Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8.
• ÖZBİLGEN, E. (2011), Bütün Yönleriyle Osmanlı: Adab-ı Osmaniyye, İz Yayıncılık, İstanbul.
• SAYIN, Y. (2013), “Tarihin Metcezirinde Büyük Güçlerin Gerilemesi ve Çöküşü”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 21, (367-381).
• ŞEHBENDERZÂDE, A. H. (2005), İslâm Tarihi, (Notlar ve Ed.) ZORLU, C., Anka Yayınları, İstanbul.
• TAFLIOĞLU, M. S. (2010), Humeyni: İran İslâm Devrimi (Şâh Nasıl Mat Oldu?), Kripto Yayınları, Ankara.
• TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI, Türkiye Büyük Millet Meclisi, https:// www.tbmm. gov.tr/anayasa/anayasa_2011.pdf (11.01.2020).
• ÜSTÜN, İ.S. (1999), Humeyni’en Hamaney’e İran İslam Cumhuriyeti Yönetim Biçimi. Birleşik Yayıncılık, Ankara.
• YASEMİN, Y. (2001), “Kanuni Sultan Süleyman Devri Osmanlı Devleti’nde Bürok- ratik Yapı”, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• ZAMAN, M. Q. (1997), “Th e Caliphs, the Ulama, and the Law: Defining the Role and Function of the Caliph in the Early Abbasid Period”, Islamic Law and So- ciety, C:4, S:1, http://www.jstor. org/stable/3399239 (01.01.2020).
• ZELLUM, A. (1999), İslam’da Yönetim Nizamı, Taha Yayıncılık, İstanbul.