Erken Dönem İslam Toplumunda Zenginlik ve Dönemin Ekonomik Varlıklarının Değerleri

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 47, 22 - 49, 30.06.2021

Osman Aydın

Öz

İnsanın, dünyada varlığını idame ettirebilmesi için kendisine gerekli olan malların önemli olduğuna dair birçok ayet ve hadis mevcuttur. Malın korunması İslam dininin beş temel gayesinden biri olarak kabul edilmiştir. İslam dininin, mensupları için belirlediği mali mükellefiyetlere muhatap olabilmeleri için kişilerin nisap miktarı mala sahip olmaları (zenginlik) şartı aranmıştır. Erken dönem İslam toplumu, İslam dininin açıklanması ve pratikte uygulanması için referans kabul edilen bir dönemdir. Bu nedenle söz konusu dönemde sürekli maddi sıkıntılar yaşanmış olması çelişkili bir durum gibi görünmektedir. Nitekim, günümüze ulaşan hadis ve siyer literatüründe zenginlik ve fakirlik göstergesi birçok rivayete rastlamak mümkündür. Buna rağmen farklı nedenlerle, Müslümanlar arasında hâkim görüş, bu dönemin sürekli maddi sıkıntılar içinde geçmiş olduğudur. Ancak, hadis ve siyer kaynaklarında yer alan dönemin ekonomik değerlerine ilişkin bilgiler ve sahabe sözlerinde, yaşanan sıkıntıların geçici olduğu açıkça görülmektedir. Bu çalışma, dönemin iktisadi varlıklarına ait anlatımları ele alarak maddi sıkıntıların sürekli değil, geçici olduğunu öne sürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Zenginlik, Fakirlik, Erken dönem İslam toplumu, dirhem, dinar

Teşekkür

İstanbul Üniversitesi İslam Ekonomisi alanında doktora öğrencisiyim. Bu çalışmanın değerlendirilmesi ve uygun görülürse yayınlaması sonraki çalışmalarımız için bizlere büyük teşvik olacaktır. ilk olan bu çalışmamızın değerli hakem heyetini çok yormayacağını ümit ederek şimdiden yapacakları kıymetli değerlendirmeleri heyecanla bekliyorum. Katkılarınız için şimdiden çok teşekkür eder, saygılarımı sunarım.

The Wealth in the Early Period of Islamic Society and the Values of the Economic Assets

Öz

There are many verses and hadith that the goods necessary for man to maintain his existence in the world are important. Protection of property has been accepted as one of the five basic principles of the of Islam. In order to be subject to the financial obligations determined by the religion of Islam, a Muslim must be wealthy enough. The early Islamic society is a reference period for the explanation and practice of the religion of Islam. For this reason, the constant financial difficulties in this period seems to be a contradictory situation. In fact, it is possible to come across many narrations indicating wealth and poverty in the hadith and sirah literature that have reached today. However, for different reasons, the dominant view among Muslims is that in this period there was constant financial difficulties. Nevertheless, it is clearly seen in the information about the economic values of the period in the hadith and sirah sources and the words of the companions that the troubles experienced were temporary. This study suggests that, based on the information on the economic assets of this period the financial difficulties were not permanent but temporary.

Anahtar Kelimeler

Wealth, Poverty, Early Islamic Society, Dinar, Dirham

Kaynakça

• Algül, B., & Habergetiren, Ö. F. (2019). Hz. Peygamber Dönemi Mehir Miktarları ve Günümüzdeki Karşılıkları. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(12), 209-232.
• Algül, H. (2005). Muâhât. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 30, 308-309.
• Altınay, R. (2006). Erken İslam Toplumunda Zenginler ve Fakirler. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VI(2). Askalani, İ. H. (2011). El-İsabe - Seçkin Sahabeler: Sağlam Yayınevi.
• Ayar, A. R. (2004). Hz. Peygamber’in, Savaş Öncesinde, Zafer Sonrası Elde Edilecek Ganimetlere Dikkat Çekmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(16), 215-234.
• Azizova, E. (2007). Hz. Peygamber Dönemi Çalışma Hayatı ve Meslekler. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Bayındır, A. (2000). Başlangıçtan günümüze kadar İslam toplumunda madeni paralar ve kâğıt paralar. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(2).
• Belazuri, A. (2013). Fütuhu’l-Büldan. İstanbul: Siyer Yayınları.
• Buhari, M. B. İ. (2002). Sahih-i Buhari. Dimeşk: Dar-ü İbni Kesir.
• Bulaç, A. (2007). Asr-ı Saadette Siyasi Olayların Panoraması. In V. Akyüz (Ed.), Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette İslam (Vol. 1, pp. 406). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Demirpolat, A. (2002). Ülgener ve Geri Kalmışlık Sorunsalı Marife(3), 285-297.
• Dihlevi, Ş. V. (1994). Hüccetüllah’il-Baliğa (M. Erdoğan, Trans. Vol. 2). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Ebu Davud. (2009). Süneni Ebi Davud. Riyad: Beytü’l-Efkar.
• Ebu Yusuf. (1973). Kitabü’l-Haraç. İstanbul: Hisar Yayınevi.
• Erkal, M. (2005). Ganimet. In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Vol. 13, pp. 351-354). Ankara: Türkiye Diyanet Vakf.
• Erkal, M. (2014). Zekat Bilgi ve Uygulamaları. İstanbul: Kampanya Kitapları.
• Güler, M. N. (2009, 09-10-11 Ekim 2009). İslam Devleti’nin İlk Başkenti Medine’de Tedavül Eden Mal ve Hizmetler İle Geçim Düzeyleri. Paper presented at the Şehir ve Medeniyet Uluslararası Sempozyumu, Çorum.
• Güman, O. (2018). Zekât Nisabına Dair Çağdaş Yaklaşımlar. Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi, 4(3).
• Hamidullah, M. (1961). El-İlaf veya İslam’dan önce Mekke’nin iktisadi-diplomatik münasebetleri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9(1).
• Hamidullah, M. (2010). İslam Peygamberi (Vol. 2).
• Hınz, W. (1990). İslam’da Ölçü Sistemleri (A. Sevim, Trans.): Marmara Üniversitesi Yayınları. Hişam, İ. (2006). Siret-i İbni Hişam (Vol. 4).
• Hitti, P. K. (1980). Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• İbni Abidin, M. E. (1983). Reddül-Muhtar Ale’d-Dürrü’l-Muhtar, (Vol. 2). İstanbul: Şamil Yayınevi. İbni Kayyım, e.-C. (2016). Sabredenler ve Şükredenler. İstanbul: İnsan Yayınları.
• İbni Sad, M. (2015a). Kitabatü’t-Tabakati’l-Kebir (M. K. Yılmaz, Trans. A. Demircan Ed. Vol. 1). İstanbul: Siyer Yayınları.
• İbni Sad, M. (2015b). Kitabatü’t-Tabakati’l-Kebir (M. K. Yılmaz, Trans. A. Demircan Ed. Vol. 3): Siyer Yayınları. Kallek, C. (2018). Sosyal Servet İslam’da Yönetim-Piyasa İlişkisi: Klasik.
• Kasım b. Sellam, E. U. (2016). Kitabü’l-Emvâl. Ankara: Ankara Okulu Yayınları. Kettanî. (2013). Hz.Peygamber’in Yönetimi. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Komisyon. (2012). İlmihal, İman ve İbadetler. In. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Köksal, M. Â. (2007). Hz. Muhammed ve İslâmiyet (Vol. 7-8).
• Köten, A. (1990). Müslümanların Dünya’ya Bakışlarında Hadis Diye Uydurulmuş Sözlerin Etkisi Paper presented at the Dünden Bugüne İslam Dünyasında Zihniyet Değişiklikleri ve Çağdaşlaşma Problemleri Sempozyumu.
• Kudât, Z. M. (1996). Hz. Peygamber Döneminde Beytülmal. [Hz. Peygamber Döneminde Beytülmal]. Beyt’ül-Mal fi Asri’r-Rasul, 1.
• Kuran-ı Kerim Meali. (2011). In H. Altuntaş & M. Şahin (Eds.). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Kurt, A. (2008). İslam ve Geri Kalmışlık Sorunu. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(2).
• Makrizi, T. A. (1953). El-Nukud El-Kadime Ve’l-İslamiye (İ. Artuk, Trans.): Türk Tarih Kurumu Basımevi. Meydan, S., & Ertürk, M. (2019). Hz. Peygamber’e Gelen Elçiler Bu Elçilerin Görüşmeye Dair Rivayetleri ve Değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Önkal, A., & Bozkurt, N. (1994). Deve. In TDV İslâm Ansiklopedisi (Vol. 9, pp. 226-227). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Özaydın, A. (1991). Asr-ı Saâdet. In İslam Ansiklopedisi (pp. 3-201): Türkiye Diyanet Vakfı. Sallabi, M. (2016). Siyer-i Nebi (Vol. 2). İstanbul: Ravza Yayınları.
• Sancaklı, S. (2001). Fakirlik ve Zenginlikle İlgili Hadisler Üzerine Bir Deneme. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, V(I).
• Serahsi, M. (2008a). Mebsut (C. Akşit Ed. Vol. 2). İstanbul.
• Serahsi, M. (2008b). Mebsut (C. Akşit Ed. Vol. 3). İstanbul.
• Serahsi, M. (2008c). Mebsut (C. Akşit Ed. Vol. 26). İstanbul.
• Şimşir, M. (2018). Cahiliye Dönemi Araplarında Para ve İlk İslami Paraların Tedavüle Giriş Süreci.
• Tabakoğlu, A. (2004). Nisab, Para ve Gelir Dağılımı. Zekât Nisabı ve Fitre Miktarının Çağdaş Parasal Değeri, 19-31. Taberi, E. C. C. (2018). Tarih-i Taberi (Vol. 3). İstanbul: Sağlam Yayınevi.
• TDK. (Ed.) (2021) Güncel Tükçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ (05/01/2021)
• Tekin, F. (2018). HZ. Peygamber’in Hediyeleşmeye Verdiği Değer. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 61-86.
• Tirmizi. (2007). Sünen-i Tirmizî Tercümesi. Konya: Konya Kitapçılık.
• Türkiş. (2021). Aralık 2020 Açlık ve Yoksulluk Sınırı Retrieved from http://www.turkis.org.tr/ARALIK-2020-ACLIK-VE-YOKSULLUK-SINIRI-d478752 (04/02/2021)
• Vakidi, E. A. (2014). Kitâbu’l-Meğâzî - Hz. Peygamberin Savaşları (Vol. 1). İstanbul: İlk Harf Yayınevi.
• Yavuz, Y. V. (2006, 02-03/10/2004). Hz. Peygamber Dönemi Hayat Standartlarında Belirlenen Klasik Ölçüler Dikkate Alınarak Zekat Nisabının ve Fitre Miktarının Çağdaş Parasal Değerinin Belirlenmesi. Paper presented at the Zekât Nisabı ve Fitre Miktarının Çağdaş Parasal Değeri, Mudanya-Bursa.
• Yeniçeri, C. (1984). İslam’da Devlet Bütçesi. İstanbul: Şamil Yayınevi.
• Yeniçeri, C. (2007). Asr-ı Saadette Peygamber ve Ailesinin Geçimi. In V. Akyüz (Ed.), Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette İslam (Vol. 1, pp. 406). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Yurtseven, A. (2019). İslam’ın İlk Döneminde Vergi Uygulamalarının Topluma Yansıması. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 8(1), 65-96.
• Zeydan, C. (2012). Tarihu’t temeddünni’l-İslami (Vol. 1). İstanbul: İletişim Yayınları. Zuhayli, V. (2006). İslam Fıkhı Ansiklopedisi (N. Yıldız, Trans. Vol. 3).