COVID 19 ve BIST 100 Uzun Dönem Etkileşimi

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 13, 18.03.2022

Gökhan Güven Dilek Tuğlu

Öz

Bu çalışmanın amacı, COVID 19’un Türkiye’de ortaya çıktığı 11 Mart 2020 tarihinden 30 Nisan 2021 tarihine kadar olan vaka sayısı ile yatırımcıların kararlarına göre değişiklik gösteren BİST 100 endeksi arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Bu amaç doğrultusunda BİST 100 endeksi bağımlı değişken, COVID 19 vaka sayısı, dolar kuru ve VIX endeksi verileri ise bağımsız değişken olarak kullanılmıştır. Seriler arasındaki uzun dönemli ilişki Johansen Eşbütünleşme testi ile, ilişkinin yönü Granger Nedensellik testi ile analiz edilmiştir. Araştırma bulgularına göre serilerin uzun dönemli eşbütünleşik hareket ettiği, vaka sayısı ve BİST 100 ile döviz kuru ve BİST 100 arasında çift yönlü, BİST 100’den VIX’e, VIX’den vaka sayısına ve döviz kuruna tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür. Bu doğrultuda yatırımcıların salgın dönemlerinde karar verirken dolar kuru ve korku endeksinin, BİST 100 endeksine olan etkisini gösterge olarak değerlendirmeleri gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

COVID 19, Finansal Piyasalar, BİST 100

COVID 19 and BIST 100 Long-Term Interaction

Öz

The aim of this study is to investigate the relationship between the number of coronavirus cases from 11 March 2020, when COVID 19 first appeared in Turkey, to 30 April 2021, and the BIST 100 index, which varies according to investors' decisions. For this purpose, BIST 100 index is used as dependent variable, number of COVID 19 cases, dollar rate and VIX index data are used as independent variables. The long-term relationship between the series is analyzed by the Johansen Cointegration test, and the direction of the relationship is analyzed by the Granger Causality test. According to the research findings, it has been observed that the series act as long-term cointegrated, a bidirectional causality relationship between the number of coronavirus cases and BIST 100 and the exchange rate and BIST 100, and a one-way causality relationship from BIST 100 to VIX, from VIX to the number of coronavirus cases and exchange rate. In this direction, investors should evaluate the effect of the dollar rate and VIX index on the BIST 100 index as an indicator when making decisions during epidemic periods.

Anahtar Kelimeler

COVID 19, Financial Markets, BIST 100

Kaynakça

• Akyol, H. & Baltacı, N. (2018). Ülke kredi risk düzeyi, petrol fiyatları ve temel makroekonomik göstergelerin hisse senedi getirilerine etkisi: BİST 100 örneği, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0(22), 459-476.
• Alıcı, A. (2021). Döviz kuru, faiz oranı ile BİST 100 ve BİST ulaştırma endeksi arasındaki ilişkinin ampirik analizi, İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(2), 1573-1584.
• Ayhan, F. & Abdullazade, M. (2021). Türkiye ekonomisinde covid-19 salgını sonrasında petrol ve altın fiyatları ile vaka sayılarının döviz kuru üzerindeki etkileri, Journal of Yasar University, 16(62), 509-523.
• Bloomberg HT. (2020). BİST 100 koronavirüse bağlı nedenlerle günü çok sert düşüşle kapattı, Erişim Tarihi: 05.05.2021, https://www,bloomberght,com/
• Borsa İstanbul A.Ş. (2021). BİST endeksler, Erişim Tarihi: 10.05.2021, https://www,borsaistanbul,com/tr/bistendeksleri
• Bozkurt, H. (2007). Zaman serileri analizi. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Bölükbaş, M. (2020). Türkiye ekonomisinde enflasyon ve faiz oranı covid-19 salgınından etkilendi mi?, Bankacılar Dergisi, 31(115), 50-68.
• Çevik, E., Yalçın, E. C. & Yazgan Özdemir, S. (2020). Covid-19 pandemisinin petrol ve altın fiyatları üzerine etkisi: Parametrik olmayan eşbütünleşme sıra testi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, 633-646.
• Demir, Z. (2020). Covid-19’un BİST 100’deki şirketlerin mali tabloları üzerindeki etkisinin oran yöntemi ile analizi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 408-438.
• Demirhan, E. (2020). Covid-19 küresel salgınının Türkiye CDS primlerine ve BiST 100 endeksine etkisi, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu, 1-11.
• Dilbaz Alacahan, N., Akarsu, Y. & Kurt, S. (2020). Covid-19 pandemisinin BİST 100 borsa endeksi üzerindeki etkisi, Uluslararası Farklı Boyutlarıyla Sağlık Konferansı, 12-14 Kasım, Çanakkale, Türkiye, Seçme Bildiriler-1, 155-168.
• Duran, M. S. & Acar, M. (2020). Bir virüsün dünyaya ettikleri: Covid-19 pandemisinin makroekonomik etkileri, International Journal of Social and Economic Sciences, 10(1), 54-67.
• Ergin Ünal, A., Aydın, H. İ. & Eren, M. V. (2020). Koronavirüs salgını ile döviz kuru arasındaki ilişkinin ampirik analizi: Türkiye örneği, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2020 Özel Sayı, 244-260.
• Feng, J., Bao, Y., Wang, Y., Meng, S., Xia, J. & Zhang, T. (2020). Coronavirus VS market: Investment opportunities lies underneath the epidemic, Social Science Research Network, 1-25. March 30, 2020, http://dx,doi,org/10,2139/ssrn,3563059
• Fred Economic Data. (2021). Volatility indexes, Erişim Tarihi: 25.04.202, https://fred,stlouisfed,org/series/VIXCLS
• Gülhan, Ü. (2020). Covid-19 pandemisine BIST 100 reaksiyonu: Ekonometrik bir analiz, Electronic Turkish Studies, 15(4), 497-509. August 30, 2020, https://dx,doi,org/10,7827/TurkishStudies,44122
• Gür, B. (2020). The impact of the covid-19 pandemic process on the industrial companies traded on the ıstanbul stock exchange (bist): A bayer-hanck cointegration analysis, Social Sciences Studies Journal, 6(75), 5496-5505.
• Kandil Göker, İ., Eren, B. & Karaca, S. (2020). The ımpact of the Covid-19 (coronavirus) on the borsa Istanbul sector ındex returns: An event study. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2020 Özel Sayı, 14-41.
• Kara, E. (2020). Covid-19 pandemisi: İşgücü üzerindeki etkileri ve istihdam tedbirleri, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 269-282.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kılıç, Y. (2020). Borsa İstanbul’da covid-19 (koronavirüs) etkisi, Journal of Emerging Economies and Policy, 5(1), 66-77.
• Kim, W., Park, H., Park, J. J. & Kook, W. (2021). Effects of catastrophic financial loss on suicide risk: Evidence from korean stock market crash in october 2008, Social Psychiatry And Psychiatric Epidemiology, 1-10. May 26, 2021, https://doi,org/10,1007/s00127-021-02109-6
• Korkut, Y., Eker, M., Zeren, F. & Altunışık, R. (2020). Covid-19 pandemisinin üzerindeki etkileri: Borsa İstanbul turizm endeksi üzerine bir inceleme, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2020 Özel Sayı, 71-86.
• Liu, H., Manzoor A., Wang C., Zhang L. & Manzoor Z. (2020). The covid-19 outbreak and affected countries stock markets response, International Journal Of Environmental Research And Public Health, 17(8).
• Mariana, C. D., Ekaputra, I. A. & Husodo, Z. A. (2021). Are bitcoin and ethereum safe-havens for stocks during the covid-19 pandemic?, Finance Research Letters 38, 1-7.
• Mhalla, M. (2020). The ımpact of novel coronavirus (covid-19) on the global oil and aviation markets, Journal of Asian Scientific Research, 10(2), 96-104.
• Ocaklı, D. (2020). Altın ve petrol fiyatları ile BİST100 endeksi arasındaki nedensellik ilişkisinin incelenmesi, Uluslararası İşletme ve Ekonomi Çalışmaları Dergisi, 2(2), 72-84.
• Özdemir, L. (2020). Covid-19 pandemisinin BİST sektör endeksleri üzerine asimetrik etkisi, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 546-556.
• Öztürk, Ö., Şişman, M. Y., Uslu, H. & Çıtak, F. (2020). Effect of covid-19 outbreak on Turkish stock market: A sectoral-level analysis, Hitit University Journal of Social Sciences Institute, 13(1), 56-68.
• Peker, Y. & Demirhan, E. (2020). Covid-19 küresel salgınının borsa İstanbul’daki sektörel etkileri, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı, Değerlendirme Notu, 1-14.
• Ramelli, S. & Wagner, A. F. (2020). Feverish stock price reactions to covid-19, The Review of Corporate Finance Studies, 9(3), 20-12.
• Sandal, M., Çemrek, F. & Yıldız, Z. (2017). BİST 100 endeksi ile altın ve petrol fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisinin incelenmesi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(3), 155-170.
• Siu, A. & Richard Wong, Y. C. (2004). Economic ımpact of sars: The case of Hong Kong, Asian Economic Papers, 3(1), 62–83.
• Şanlı, O. (2020). Keynesyen model bağlamında covid-19 pandemisinin küresel ekonomiye muhtemel etkileri ABD ve Çin ekonomileri üzerine bir araştırma, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 597-634.
• Şit, A. & Telek, C. (2020). Covid-19 pandemisinin altın ons fiyatı ve dolar endeksi üzerine etkileri, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2020 Özel Sayı, 1-13.
• T.C. Merkez Bankası. (2021). Kurlar, Erişim Tarihi: 10.05.2021, https://www,tcmb,gov,tr/kurlar/kurlar_tr,html
• T.C. Sağlık Bakanlığı. Covid-19 bilgilendirme sayfası, Erişim Tarihi: 30.04.2021, https://COVID19,saglik,gov,tr/TR-66935/genel koronavirus-tablosu,html
• Tayar, T., Gümüştekin, E., Dayan, K. & Mandi, E. (2020). Covid-19 krizinin Türkiye’deki sektörler üzerinde etkileri: Borsa İstanbul sektör endeksleri araştırması, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Dergisi, Salgın Hastalıkları Özel Sayı, 293-320.
• Yan, B., Stuart, L., Tu, A. & Zhang, T. (2020). Analysis of the effect of covid-19 on the stock market and ınvesting strategies, Social Science Research Network, 1-17. March 30, 2020, https://ssrn.com/abstract=3563380
• Yang, Y., Zhang, H. & Chen, X. (2020). Coronavirus pandemic and tourism: Dynamic stochastic general equilibrium modeling of infectious disease outbreak, Annals of Tourism Research, Elsevier Spacial Issue, 1-6.
• Yetkin, M. A. (2020). Koronavirüsün borsa İstanbul’a etkisi üzerine bir araştırma ve stratejik salgın yönetimi, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (2), 324-335.
• Zeren, F. & ve Hızarcı, A. (2020). The ımpact of covid-19 coronavirus on stock markets: Evıdence from selected countries, Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 3(1), 78-84.