Osmanlı-Etiyopya İlişkileri Araştırmalarında Birincil Kaynakların Önemi

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 121 - 139, 15.01.2019

Sümeyye Doğan

Öz

Etiyopya, Osmanlı Devleti’nin Afrika kıtasında 16. yüzyıldan 20. yüzyılın başlarına

kadar yaklaşık dört yüzyıl ilgi duyduğu bir coğrafyadır. Bu kadar uzun bir süre

Osmanlı’nın gündeminde kalan bu bölgenin tarihini ve bu süre zarfında Osmanlılar

ve Hristiyan-Etiyopya İmparatorluğu arasında cereyan eden olayları en ince

ayrıntısına kadar bilmek, bu alanda çalışmalar yapan araştırmacılar için büyük önem

taşımaktadır. Tüm ikincil kaynakların çıkış noktasını oluşturan birincil kaynaklar

bu tarz çalışmaların vazgeçilmez unsurlarıdır. Osmanlı-Etiyopya ilişkileri bağlamında

mevcut birincil kaynaklar temel olarak Osmanlı arşiv dokümanları, Etiyopya kraliyet

kronikleri (Ethiopian royal chronicles) ve döneme ait bazı seyahatnamelerdir. Ancak

günümüze kadar gerek ülkemizde gerekse Batı’da Osmanlı-Etiyopya ilşkileri üzerine

yapılan araştırmalarda – birkaç istisna hariç – Osmanlı arşiv dokümanları yeterince

araştırılmamıştır. Bununla beraber ülkemizde yürütülen çalışmalarda ise Etiyopya

birincil kaynakları büyük oranda ihmal edilmiştir. Bu bağlamda Etiyopya kraliyet

kronikleri ve Osmanlı arşiv dokümanları ışığında yapılacak olan yeni çalışmalar bu

alandaki tarih araştırmalarına yeni bir soluk getirecektir.

Anahtar Kelimeler

Etiyopya, Etiyopya kraliyet kronikleri, Osmanlı Devleti, Osmanlı arşiv dokümanları, birincil kaynaklar, historiyografi, Habeş Eyaleti

Importance of Primary Sources in the Research of Ottoman and Ethiopian Relationships

Öz

Ethiopia, a country located in the Horn of Africa, attracted the attention of the

Ottoman Empire during his presence in Africa between XVI. and early XX. Centuries.

Since it has been such a long period on the agenda of the Ottoman Empire, nowadays

it is important to reveal the entire history of the relations between the Ottomans

and the Ethiopians. In this context primary sources such as the Ottoman archive

documents, Ethiopian royal chronicles and contemporaneous travel books, which are

fundemantal as secondary sources, are the most important research means to achieve

this goal. However, the Ottoman archive documents concerning the Ottoman and

Ethiopian relations have been – with few exceptions – neglected both in Turkish

and Western studies until today. At the same time Ethiopian primary sources were

omitted in Turkish studies as well. In this sence, studies conducted in consideration

of Ottoman archive documents and Ethiopian royal chronicles would bring new

facts to light about the historical perspective of the relation between both countries.

Anahtar Kelimeler

Ethiopia, Ethiopian royal chronicles, Ottoman Empire, Ottoman archive sources, primary sources, historiography, Habesh Eyalet

Kaynakça

• Alvares, F. (1961). The Prester John of the Indies: a true Relation of the Lands of the Prester John Being the Narrative of the Portuguese Embassy to Ethiopia in 1520 Written by Father Francisco Alvares, 1-2, C. F. Beckingham & G. W. B. Huntingford (ed.), The Hakluyt Society, 2/114-115, Cambridge: Publ. for the Hakluyt Soc. at the Univ. Press.
• Barbosa, D. (1918-1921) [Tıpkıbasım: 1967]. The Book of Duarte Barbosa: an Account of the Countries Bordering on the Indian Ocean and their Inhabitants, Written by Duarte Babosa, and Completed about the Year 1518 a.d., 1: Including the Coasts of East Africa, Arabia, Persia, and Western India as far as the Kingdom of Vijayanagar; 2: Including the Coasts of Malabar, Eastern India, Further India, China and the Indian Archipelago, M. L. Dames (ed., terc.), The Hakluyt Society, 2/44;49, Nendeln/Lichtenstein: Kraus.
• Beckingham C. F. & G. W. B. Huntingford, (ed.). (1954). Some Records of Ethiopia 1593-1646: Being Extracts from the History of High Ethiopia or Abassia by Manoel de Almeida together with Bahrey’s History of the Galla, The Hakluyt Society, 2/107, London: Hakluyt Society.
• Conti Rossini, C. (ed.). (1907) [Tıpkıbasım: 1961/1962]. Historia Regis Sarşa Dengel (Malak Sagad), Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, 20, 21, Scriptores Aethiopici, 3, 4, Louvain : Imprimerie Orientaliste L. Durbecq, 1907.
• Conzelman, W. E. (ed.). (1895). Chronique de Galâwdêwos (Claudius) Roi d’Éthiopie: Texte Éthiopien Tradiut, Annoté et Précédé d’une Introduction Historique par William El. Conzelman. Bibliothèque de l’École Pratique des Hautes Études, 4, Paris: Bouillon.
• Evliya Çelebi (1938). Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Mısır, Sudan, Habeş (1672-1680), 10, İstanbul: Devlet Basımevi.
• Fiaccadori, G. (2007). “Historiography, Ethiopian Historiography”, Encyclopaedia Aetiopica, c. 3, (40-46).
• Gebreyes Beyene, S. (2016). The Chronicle of King Gälawdewos (1540- 1559): A Critical Eddition with Annotated Translation. Doktora Tezi, Hamburg Üniversitesi, Almanya. http://ediss.sub.uni-hamburg.de/ volltexte/2016/8117/pdf/Dissertation.pdf
• Hasan İbn-Ahmad al- Haymi (1898). Zur Geschichte Abessiniens im 17. Jahrhundert: der Gesandtschaftsbericht des Ḥasan ben Aḥmed el-Ḫaimî, F. E. Peiser (terc.), Berlin: Wolf Peiser Verlag.
• İshikawa, H. (2011). “Northern Ethiopian Historiography during the Second Half of the Solomonic Period (1540-1769)”, Nilo-Ethiopian Studies, 16, (1-12).
• Kavas, A. (1997). “Harar”, TDVİA, c. 16, (107-109).
• Kavas, A. (2000). “The Dominance and Influence of the Ottoman Empire on the African Continent”, K. Çiçek v.d. (ed.), The Great Ottoman, Turkish Civilization, 1, (248-258), Ankara: Yeni Türkiye.
• Kavas, A. (2001). “Osmanlı Devleti’nin Müslüman Harar Emirliği’yle Münasebetleri ve Hıristiyan Habeşistan (Etiyopya) İmparatorluğu ile Yakınlaşmasına Etkisi”, K. Çiçek (ed.), Pax Ottomana Studies in Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç, (443-464), Harlem: Sota.
• Lesure, M. (1976). “Les Ottomans et l’Éthiopie”, Mare Luso-Indicum: l’Océan Indien, les Pays Riverains et les Relation International XVIe - XVIIIe Siècles , 3, Société d’Histoire de l’Orient, Paris: Soc.
• Monteil, V.-M. (1980). L’Islam Noir: Une Religion à la Conquète de l’Afrique, Paris : Éd. du Seuil.
• Orhonlu, C. (1996). Osmanlı İmparatorluğu’nun Güney Siyaseti: Habeş Eyaleti, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 7/175, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Orhonlu, C. (1996a). “Habeş Eyaleti”, TDVİA, c. 14, (363-367).
• Pankhurst, R. K. P. (1967). The Ethiopian Royal Chronicles Addis Ababa: Oxford University Press.
• Pankhurst, R.K.P. (1986). “Fear God, Honor the King: The use of Biblical Allusion in Ethiopian Historical Literature, 1”, Northeast African Studies, 8, (11-30).
• Pankhurst, R.K.P. (1986). “Fear God, Honor the King: The use of Biblical Allusion in Ethiopian Historical Literature, 2”, Northeast African Studies, 9, (25-88).
• Pereira, F. M. E. (ed.), (1888). Zēnā Minās: Historia de Minás `Además Sagad Rei de Ethiopia, Lissabon: Imprensa Nacional.