Erken Dönem Osmanlı Tarihyazımında Osmanlılar ve Diğerleri: Devlet ve Toplum

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 1 - 17, 15.10.2021

Mehmet Şakir Yılmaz

Öz

Bu makalenin konusu erken dönem Osmanlı Tarihyazımında Osmanlı devletinin ve kimliğinin
nasıl algılandığıdır. 16. Yüzyıldan itibaren kaleme alınan eserlerde artık oluşmakta
olan “klasik” kültürün etkisi baskın bir şekilde görülmektedir, ancak bu klasik formun hâkimiyeti
öncesinde kaleme alınan eserlerde Osmanlı devletinin ve kimliğinin Tarih yazarları
tarafından nasıl aktarıldığı erken dönem Osmanlı devletinin dinamizmini anlamamıza da
katkı sağlayacak bir konudur. Osmanlı devletinin yükselişini açıklama amacıyla geliştirilen
gaza teorisi, Oğuz-Türk devlet geleneği, Rumî kültürü gibi tartışmalar ile de ilişkili olan bu
konu erken dönem Tarih yazarlarının eserlerinden hareketle irdelenmiş ve devlet-toplum,
Osmanlılar ve diğerleri ikilemleri üzerine odaklanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Hanedanı, Osmanlı Devleti, Gaza, Türk, Türkmen, Oğuz, Rumî, Rumî, Osmanlı Tarihyazımı

Ottomans and Others: State and Society in Early Ottoman Historiography

Öz

This paper aims to explore early Ottoman chroniclers’ perception of the Ottoman state and
society. Unlike 16th century Ottoman historians, who mostly display a shared “classical”
Ottoman culture in their understanding and depiction of Ottoman state, early Ottoman
authors’ views on Ottoman dynasty and society may contribute our understanding of the
nature of early Ottoman dynamism. Modern scholars have already clarified different aspects
of the issue, trying to explain rise of the Ottoman principality relying on different
theories such as gaza theory, Oguz-Turkic state tradition and Rumî identity and culture.
This article aims to clarify early Ottoman authors’ understanding of the Ottoman polity by
focusing on their attitude in depicting Ottomans vis-à-vis others and state vis-à-vis society.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Dysnasty, Ottoman State, Gaza, Turk, Turkman, Oghuz, Rumî, Ottoman Historiography

Kaynakça

• Ahmedî. İskendernâme (inceleme-tenkitli metin). ed. Yaşar Akdoğan - Nalan Kutsal. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.
• Anonim. Anonim tevarih-i Al-i Osman -F. Giese neşri-. çev. Nihat Azamat. İstanbul : Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, 1992.
• Âşıkpaşaoğlu Ahmed Âşıkî. “Tevârih-i Âl-i Osman”. Osmanlı Tarihleri. ed. Nihal Atsız Çiftçioğlu. 79-319. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1949.
• Âşıkpaşazâde. Âşıkpaşazâde Tarihi [Osmanlı tarihi (1285-1502)]. ed. Necdet Öztürk. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2013.
• Aycibin, Zeynep. “Erken Dönem Osmanlı Kaynaklarındaki ‘Türk’ Algısı Üzerine Yeni Bir Değerlendirme”. Abdülkadir Özcan’a Armağan Tarihin Peşinde Bir Ömür. ed. Hayrünnisa Alan vd. 139-151. İstanbul: Kronik Kitap, 2018.
• Demirbilek, Salih. Ahmedi’nin İskendernâme Adlı Eseri Üzerine İnceleme. Edirne: Trakya Üniversitesi, Unpublished Dissertation, 2000.
• Emecen, Feridun M. İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası. İstanbul: Kapı Yayınları, 2021.
• Emecen, Feridun M. “Kayılar ve Osmanlılar: Sahte Bir Kimlik İnşası Mı?” Oğuzlar Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri / 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. ed. Tufan Gündüz - Mikail Cengiz. 237-244. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, 2015.
• Emecen, Feridun M. “Osmanlı Tarihçiliğinin Başlangıcı: İlk Manzum Tarihler”. Türk Tarihçiliğinin Asırlık Çınarı Halil İnalcık’a Armağan. ed. Mehmet Öz - Serhat Küçük. 105- 117. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 2017.
• Erdem, Hakan. “Osmanlı Kaynaklarından Yansıyan Türk Imaj(lar)ı”. Dünyada Türk İmgesi. ed. Özlem Kumrular. 13-26. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2005.
• Gündüz, Tufan. “Osmanlı Tarih Yazıcılığında Türk ve Türkmen İmajı”. Osmanlı, c.7. ed. Güler Eren vd. 92-97. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999.
• Kafadar, Cemal. “A Rome of Ones Own: Reflections on Cultural Geography and Identity in the Lands of Rum”. Muqarnas Online Muqarnas Online 24/1 (2007), 7-25.
• Karamani Mehmed Paşa. “Tevarihu’s-Selatini’l-Osmaniyye”. çev. Konyalı İbrahim Hakkı. Osmanlı Tarihleri. ed. Nihal Atsız. 322-369. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1949.
• Mengüç, Murat Cem. “Interpreting Ottoman Identity with the Historian Neşri”. Living in the Ottoman Realm Empire and Identity, 13th to 20th Centuries. ed. Christine Isom-Verhaaren - Kent F. Schull. 66-78. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 2016.
• Mengüç, Murat Cem. “The Türk in Aşıkpaşazâde: A Private Individual’s Ottoman History”. Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies XLIV (2014), 45-66.
• Öz, Mehmet. “Erken Dönem Osmanlı Kroniklerinde Türk Kavramı”. Osmanlı Tarihi Üzerine I: Kuruluş, Kimlik ve Siyasi Düşünce. 74-104. Ankara: Cedit Neşriyat, 2019.
• Öz, Mehmet. “Kuruluşun Aşamaları: Kaynaklar ve Literatüre Eleştirel Bir Bakış”. Osmanlı Tarihi Üzerine I: Kuruluş, Kimlik ve Siyasi Düşünce. 13-34. Ankara: Cedit Neşriyat, 2019. Özbaran, Salih. Bir Osmanlı Kimliği / 14.-17. yüzyıllarda Rûm / Rûmî Aidiyet ve İmgeleri. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2004.
• Öztürk, Necdet. Anonim Osmanlı Kroniği. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2015.
• Sawyer, Caroline G. Alexander, History and Piety A Study of Ahmedi’s 14th Century Ottoman Iskendername. Columbia University, Unpublished Dissertation, 1997.
• Şükrullah. “Behcetü’t-tevarih”. Osmanlı Tarihleri. ed. Nihal Atsız. 37-76. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1949.
• Şükrullah Efendi. Behcetü’t tevarih: tarihin aydınlığında. İstanbul : Mostar, 2013.
• Yazıcızâde Ali. Tevârîh-i Âl-i Selçuk (Oğuzname-Selçuklu Tarihi). ed. Abdullah Bakır. İstanbul: Çamlıca, 2017.