Re-Evaluation of Production Factors Through The Ottoman Economic System

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 37 - 58, 15.06.2023

Yahya Ayyıldız

Öz

The combination of factors accepted by the mainstream economic theory, consisting of labor,
land, capital and entrepreneur, and their meaning, has arisen from the subjective conditions
of modern period European society, that is, it does not exhibit a universal character.
Therefore, in order to explain the Ottoman economic system, it is necessary to propose a
new combination of factors suitable for it. Based on the division of Ottoman society into
two classes as military and reaya, the state (organized labor) representing the military class
and labor (living labor) representing the reaya class can be suggested as two production
factors. In addition, means such as land, mines, animals, movable goods required for production
can also be grouped under the heading of capital (accumulated labor). Thus, it was
suggested that there were three factors of production in the Ottoman economic system,
two of which (labor and state) were “actors of production” and one (capital) was “means of
production”.

Anahtar Kelimeler

Factors of Production, Labor, Capital, State, Ottoman

Osmanlı Ekonomik Sistemi Üzerinden Üretim Faktörlerinin Yeniden Değerlendirilmesi

Öz

Ana akım iktisat teorisinin kabul ettiği ve emek, toprak, sermaye ve girişimciden oluşan
faktör bileşimi ve bunların anlamı, modern dönem Avrupa toplumunun öznel koşullarından
kaynaklanmıştır, yani evrensel bir nitelik sergilemez. Bu nedenle Osmanlı ekonomik
sistemini açıklayabilmek için buna uygun yeni bir faktör bileşimi önermek zorunludur.
Osmanlı toplumunun askerî ve reaya diye iki sınıfa ayrılmasından hareketle askerî sınıfı
temsilen devlet (örgütlü emek), reaya sınıfını temsilen de emek (canlı emek), iki üretim
faktörü olarak önerilebilir. Bununla birlikte üretim için gerekli olan toprak, maden, hayvan,
menkul mal gibi araçlar da sermaye (birikmiş emek) başlığı altında toplanabilir. Bu
makalede Osmanlı’da ikisi (emek ve devlet) “üretim aktörü”, biri (sermaye) “üretim aracı”
olmak üzere üç üretim faktörü olduğu öne sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Üretim Faktörleri, Emek, Sermaye, Devlet, Osmanlı

Etik Beyan

Bu makale, Marmara Üniversitesi SBE İktisat Tarihi’nde “Klasik Dönem Osmanlı Üretim Sistemi: Alternatif Bir Yaklaşım” başlıklı doktora tezinden faydalanarak hazırlanmıştır.

Kaynakça

• Althusser, L. (2000). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (Y. Alp ve M. Özışık, Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Anievas, A., ve Nişancıoğlu, K. (2015). Batı’nın Egemenliği Nasıl Kuruldu?. İstanbul: Yordam Kitap.
• Aren, S. (1990). Ekonomi El Kitabı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Barkan, Ö.L. (1986). Türk Hukuk Tarihine Giriş (VIII). BTTD, 22.
• Bell, D. (1999). The Coming of Post-Industrial Society. New York: Basic Books.
• Cantillon, R. (2010). An Essay on Economic Theory. Alabama: Ludwig von Mises Institute.
• Clark, J.B. (2007). Essentials of Economic Theory. Alabama: Ludwig von Mises Institute.
• Dilthey, W. (1999). Hermeneutik ve Tin Bilimleri. (D. Özlem, Çev.), İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Divitçioğlu, S. (2010). Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu. İstanbul: T. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Engels, F. (2003). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni. Ankara: Eriş Yayınları.
• Fındıkoğlu, Z. (1946). Türkiye’de İktisat Tedrisatı Tarihçesi ve İktisat Fakültesi Teşkilatı. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası.
• Galbraith, K. (2004). İktidarın Anatomisi. (R. Dikmen, Çev.), İstanbul: Hece Yayınları.
• Genç, M. (2003). Mâlikâne. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. XXVII, (ss. 516- 518) içinde. Ankara: TDV Yayınları.
• Gürkan, C. (2007). Veblen, Schumpeter ve Teknoloji. E. Özveren (Ed.), Kurumsal İktisat (ss. 237-282) içinde, Ankara: İmge Kitabevi.
• Heywood, A. (2012). Siyasetin Temel Kavramları. (H. Özler, Çev.), Ankara: Adres Yayınları.
• Hodgson, G.M. (2002). How Economics Forgot History. New York: Taylor and Francis.
• Hunt, E.K. (2016). İktisadi Düşünce Tarihi. (V.U. Aslan, Çev.), Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Itzkowitz, N. (1989). Osmanlı İmparatorluğu ve İslami Gelenek. (İ. Özel, Çev.), İstanbul: Çıdam Yayınları.
• İnalcık, H. (2003). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ 1300-1600. (R. Sezer, Çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İnalcık, H. (2009). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, c. I. (H. Berktay, Çev.), İstanbul: Eren Yayıncılık.
• İslamoğlu, H. (2010). Devlet ve Köylü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kant, I. (1993). Arı Usun Eleştirisi. (A. Yardımlı, Çev.), İstanbul: İdea Yayınevi.
• Karatani, K. (2014). The Structure of World History. Durham ve London: Duke University Press.
• Keyder, Ç. (1998). Osmanlı İmparatorluğu’nda Büyük Ölçekli Ticari Tarım Var mıydı?.
• Çağlar Keyder, Faruk Tabak (Ed.), Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım (ss. 1-16) içinde. (Z. Altok, Çev.), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Keynes, J.M. (2010). Genel Teori. (U.S. Akalın, Çev.), İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Kottak, C.P. (2002). Antropoloji. (S.N. Altuntek ve diğerleri, Çev.), Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Louzek, M. (2011). The Battle of Methods in Economics. American Journal of Economics and Sociology, 70(2), 439-463.
• Mann, M. (2013). Devletler, Savaş ve Kapitalizm. (S. Türkoğlu, Çev.), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Marshall, A. (2013). Principles of Economics. Hampshire: Palgrave Macmillan.
• Marx, K. (2011). Kapital, c. I. (M. Selik ve N. Satlıgan, Çev.), İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx, K. (2015). Kapital, c. III. (M. Selik ve E. Özalp, Çev.), İstanbul: Yordam Kitap.
• McGowan, B. (2009). Âyanlar Çağı, 1699-1812. Halil İnalcık (Ed.), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (ss. 759-884) içinde, c. II. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Mosca, M. (2018). Power in Economic Thought. London: Palgrave.
• Mundy, M., ve Smith, R.S. (2013). Mülk Siyaseti, Osmanlı Suriye'sinde Hukuk Yönetim ve Üretim. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• North, D.C. (2010). Kurumlar, Kurumsal Değişim ve Ekonomik Performans. (G.Ç. Güven, Çev.), İstanbul: Sabancı Üniversitesi.
• Özlem, D. (2004). Mantık. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Özlem, D. (2012). Tarih Felsefesi. İstanbul: Notos Kitap.
• Polanyi, K. (1977). The Livelihood of Man. New York: Academic Press.
• Ricardo, D. (2015). Siyasal İktisadın ve Vergilendirmenin İlkeleri. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Rima, I.H. (2008). Development of Economic Analysis. London ve New York: Routledge.
• Rumyantsev, A.A. (2015). Post-industrial Technological Mode of Production. International Journal of Economics and Financial Issues, 5, 194-201.
• Samuelson, P.A., ve Nordhaus, W. D. (2010). Economics. New York: McGraw-Hill/Irwin.
• Schumpeter, J.A. (1939). Business Cycles. New York: McGraw-Hill Book Company.
• Schumpeter, J.A. (2003). Capitalism, Socialism and Democracy. London ve New York: Routledge.
• Sezer, B. (1988). Türk Sosyolojisinin Ana Sorunları. İstanbul: Sümer Kitabevi Yayınları.
• Smith, A. (1997). Ulusların Zenginliği, c. I. (A. Yunus ve M. Bakırcı, Çev.), İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Smith, A. (2011). Ulusların Zenginliği, c. II. (M. Saltoğlu, Çev.), Ankara: Palme Yayıncılık.
• Tabakoğlu, A. (2016). İslam İktisadına Giriş. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tabakoğlu, A. (2017). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tabakoğlu, A. (2011). Tekâlîf. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. XV, (ss. 336-337) içinde. Ankara: TDV Yayınları.
• Tilly, C. (2001). Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu. (K. Emiroğlu, Çev.), Ankara: İmge Kitabevi.
• Toffler, A. (1981). Üçüncü Dalga. (A. Seden, Çev.), İstanbul: Altın Kitaplar.
• Wallerstein, I. (2007). Avrupa Evrenselciliği. (S. Önal, Çev.), İstanbul: Aram Yayıncılık.
• Weber, M. (2012). Sosyal Bilimlerin Metodolojisi. (V.S. Öğütle, Çev.), İstanbul: Küre Yayınları.
• Weber, M. (2018). Ekonomi ve Toplum, c. I. (L. Boyacı, Çev.), İstanbul: Yarın Yayıncılık.
• Wood, E.M. (2013). Yurttaşlardan Lordlara. (O. Köymen, Çev.), İstanbul: Yordam Kitap.