Examination of Tax Audit Effectiveness in Türkiye in The Light of Various Factors

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 101 - 117, 07.03.2025

Hamdi Furkan Günay

Öz

Tax audit refers to an activity carried out by tax auditors to investigate the accuracy of tax liabilities fulfilled by taxpayers for a certain period. Based on the importance of taxes, the importance of tax auditing is also evident, and effective tax auditing has functions such as combating tax evasion, increasing the efficiency of tax collection and increasing compliance with tax laws. When the literature is examined, it is possible to come across various factors that are considered as determinants of tax audit effectiveness such as the adequacy of audit staff, tax morality and awareness, frequency of tax amnesties, settlement statistics, and the use of digital technologies. This study aims to examine the effectiveness of tax audit in Türkiye in the light of various indicators and some of the factors mentioned in the literature. The evaluations made within the scope of the research point to issues such as the increase in the workload of audit staff in recent years, reconciliation statistics and frequent tax amnesties that harm tax audit effectiveness. In order to make tax audits more effective and to reduce labor, time and other costs, it is very important to disseminate digital technologies.

Anahtar Kelimeler

Tax, Tax Audit, Turkish Tax Inspection Board

Çeşitli Faktörler Işığında Türkiye’de Vergi Denetim Etkinliğinin İncelenmesi

Öz

Vergi denetimi, vergi denetçileri tarafından mükelleflerin belirli bir dönem için yerine getirdikleri vergisel yükümlülüklerinin doğruluğunun araştırılması amacıyla gerçekleştirilen bir faaliyeti ifade etmektedir. Vergilerin öneminden hareketle vergi denetiminin de önemi kendini göstermekte, vergi denetiminde etkinliğin vergi kaçağıyla mücadele, vergi tahsilatının verimliliği ve vergi yasalarına uyumun artırılması gibi yönlerden işlevleri söz konusudur. Literatür incelendiğinde vergi denetim etkinliğinin belirleyicisi olarak nitelenen denetim elemanlarının yeterliliği, vergi ahlak ve bilinci, vergi aflarının sıklığı, uzlaşma istatistikleri, dijital teknolojilerin kullanımı gibi çeşitli faktörlere rastlamak mümkündür. Bu çalışmada Türkiye’de vergi denetiminin etkinliğinin çeşitli göstergeler ve literatürde öne çıkan söz konusu bazı faktörler ışığında incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırma kapsamında yapılan değerlendirmeler; son yıllarda denetim elemanlarının iş yükünün artması, uzlaşma istatistikleri ve sıkça çıkarılan vergi afları gibi konularda vergi denetim etkinliğine zarar veren hususlara işaret etmektedir. Vergi denetimlerinin daha etkin hale getirilerek emek, zaman ve diğer maliyetlerin azaltılması adına dijital teknolojilerin yaygınlaştırılması oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Vergi, Vergi denetimi, Vergi Denetim Kurulu

Kaynakça

• Acar, A. İ. ve Merter, E. M. (2005). “Türkiye'de 1990 Sonrası Vergi Denetimi ve Vergi Denetiminde Etkinlik Sorunu”. Maliye Dergisi. 147, 5-27.
• Akgündüz, A. (1997). Arşiv Belgeleri Işığında Sayıştay Tarihi. Ankara: Sayıştay Yayın İşleri Müdürlüğü.
• Alhadi, I. ve Nugrahanto, A. (2021). “Tax Audit Quality: an Empirical Analysis of the Use of Information Technology, Competence, Task Complexity and Time Pressure”, Jurnal Info Artha, 5(2), 75-92
• Arslan, M. ve Biniş, M. (2014), “Vergi Denetiminde Bir Etkinlik Sorunu Olarak Mükellef Seçimi”. 443–462, 29. Türkiye Maliye Sempozyumu, 16-20 Mayıs 2014 – Antalya.
• Ay, Ş. (2021). “Vergi Tahakkuk/Tahsilat Oranları Üzerine Bir Değerlendirme”. International Journal on Social Sciences, 6(2), 40-53.
• Bakır, C. (2012). “Maliye Bürokrasisinde Örgütsel Değişim ve Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı’nın Kurulması”, Amme İdaresi Dergisi, 45(2), 81-102.
• Beşel, F. (2017). “Türkiye’de Vergi Denetiminin Çeşitli Göstergeler ile Analizi”. Sayıştay Dergisi, 107, 65-98.
• Candan, T. (2004). “Yargı Kararları Işığında Vergi Kayıp ve Kaçağının Değerlendirilmesi”, ss. 255–280, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, Antalya.
• Çavdar, F. (2016). Seçilmiş Ülkeler ve Yeni Gelişmeler Işığında Türkiye'de Vergi Denetimi: Sorunlar, Çözümler ve Yaklaşımlar (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Çavdar, F. (2022). “Türkiye’de Vergi Denetimini Etkileyen Faktörler: Uzlaşma Müessesesi”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 751-770.
• Edizdoğan, N. ve Gümüş, E. (2013). “Vergi Afları ve Türkiye’de Vergi Aflarının Değerlendirilmesi”. Maliye Dergisi, 164. 99-119.
• Eraslan, F. A. (2019). Vergi Denetimi ve Türkiye'de Vergi Denetiminin Etkinliği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.