FEYZİ TUNA’NIN KADIN FİLMLERİ ÜÇLEMESİNİN FEMİNİST KURAM PERSPEKTİFİNDEN ANALİZİ

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 23 - 40, 17.01.2022

Dilara Balcı Gülpınar Nilgün Tuğçe Duran

Öz

Yeşilçam sinemasının edilgen kadın temsilleri, feminizmin ikinci dalgasının etkisiyle, 1970’li yılların sonlarında yerini, daha gerçekçi kadın karakterlere ve onların öykülerini anlatan filmlere bırakır. Kadın sorunlarının yeterli derinlikte işlenmemesi nedeniyle akademisyenler ve sinema tarihçileri tarafından eleştirilse de, özellikle 1980’lerde pek çok yönetmen filmlerinde, ataerkillik, cinsiyet eşitsizliği, bekâret
sorunu, aile içi şiddet, başlık parası, kumalık, berdel, namus cinayetleri, kadının toplum içindeki ve iş yaşamındaki konumu gibi temalara odaklanmaya başlar. Bu filmler,
eril iktidarın egemenliği altında olan ve cinsiyetleri nedeniyle baskı gören kadınların sorunlarını anlatmaktadır ve merkezindeki kadın karakterler nedeniyle “kadın filmleri” olarak adlandırılırlar. Sinema literatüründe, Yeşilçam kadın filmleri ağırlıklı olarak Atıf Yılmaz sineması üzerinden değerlendirilmektedir. Bu çalışmanın amacı literatürde yeterince üzerinde durulmamış Feyzi Tuna’nın kadın filmleri üçlemesini oluşturan Seninle Son Defa (1978), Seni Kalbime Gömdüm (1982) ve Bir Kadın Bir Hayat (1985) filmlerini analiz etmek; bu filmlerde burjuva kadınların nasıl temsil edildiğini ve kadın sorunlarının nasıl ele alındığını tartışmaktır. Üçlemenin filmleri, liberal, Marksist feminist kuramlar üzerinden söylem analizi yöntemiyle analiz edilirken; bulgular, “Burjuva Evliliğin İçyüzü”, “Kadın Bedeni ve Cinselliği”, “Kadının Kamusal Alan ve Ekonomik Yaşamındaki Yeri” ve “Kadının Başkaldırısı” şeklindeki dört kategori üzerinden sıralanacaktır. Burjuva aile yapısına odaklanılması; eril tahakkümün ekonomik temellerinin vurgulanması, evlilik kurumunun “doğal olmayan” yapısının sorgulanması ve burjuva kadınının metalaştırılmasının eleştirisi, üçlemeyi, Türkiye sinema tarihinde kadın sorununa odaklanan filmler arasında öne çıkarmaktadır.

Anahtar Kelimeler

kadın temsili, feminizm, feminist sinema, yeşilçam sineması, feyzi tuna sineması

ANALYSIS OF FEYZİ TUNA’S TRILOGY OF WOMEN’S FILMS FROM THE PERSPECTIVE OF FEMINIST THEORY

Öz

In the late 1970s, due to the influence of the second wave of feminism, the passive female stereotypes of Yeşilçam cinema are replaced by more realistic female characters and films that told their stories. Although they are criticized by academics and film historians for their superficial discussion of women’s issues, especially in the 1980s, many directors begin to focus on themes such as patriarchy, gender
inequality, the problem of virginity, domestic violence, bride wealth, fellow wifes, bride exchange, honor killings, and the position of women in society and professional life in their films. These films tell about the problems of women who are under the rule of masculine power and are pressured because of their gender and are called “women films” because of the female characters at their center. In cinema literature, women films of Yeşilçam are mainly discussed through Atıf Yılmaz cinema. The aim of this study is to analyze Feyzi Tuna’s trilogy of women films which are Seninle Son Defa (1978), Seni Kalbime Gömdüm (1982) ve Bir Kadın Bir Hayat (1985) that has not been emphasized enough in the literature; to discuss how bourgeois women are represented and how women’s issues are handled in these films. The focus on the bourgeois family structure; the emphasis on the economic reasons of masculine domination, the questioning of the “unnatural” structure of the institution of marriage and the criticism of the commodification of bourgeois women make the trilogy stand out among the films focusing on the problem of women in the history of Turkish cinema.

Anahtar Kelimeler

feminism, feminist cinema, yeşilçam cinema, cinema of Feyzi Tuna, representation of woman

Kaynakça

• Abisel, Nilgün (2005) Türk Sineması Üstüne Yazılar, Ankara: Phoenix.
• Altınbaş, Deniz (Ekim, 2010) Feminist Tartışmalarda Liberal Feminizm, Kadın Araştırmaları Dergisi. 2010; 0(9), 21-52. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/7100
• Bondarouk, T., & Ruël, H.J.M. (2004). Discourse analysis: making complex methodology simple. In: T. Leino, T. Saarinen, and S. Klein (Eds.), Proceedings of the 12th European Conference on Information Systems (ECIS). June 14-16.2004 Turku Finland. https://ris.utwente.nl/ws/portalfiles/portal/5405415/ECIS2004-1.pdf
• Boxer, Marilyn J (February, 2007) Rethinking the Socialist Construction and International Career of the Concept “Bourgeois Feminism” in The American Historical Review, Volume 112, Issue 1, February 2007, 131–158. https://www.jstor.org/stable/4136009?seq=1#metadata_info_tab_contents
• Butler, Judith (2014) Cinsiyet Belası, İstanbul: Metis
• Çakmak, Fatma ve Yasemin Bilişli (2019) İdeoloji, Söylem ve İletişim Çalışmalarında Ruth Wodak, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 19, Sayı: 2, 99-124. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/717359
• Davutoğlu, Ayten (2017) Türkiye’de İkinci Dalga Feminizmin Etkisi ve Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi’nde Gülten Kutal’ın İlk Kadın İstihdamı Makalesi, Sosyal Siyaset Konferansları, 159-174. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/389551
• Dikici, Erkan (Spring, 2016) Feminizmin Üç Ana Akımı: Liberal, Marksist ve Radikal Feminizm, International Journal of Social Science, Number: 43, 523-532. https://jasstudies.com/DergiTamDetay.aspx?ID=3100
• Donovan, Josephine (2013) Feminist Teori, İstanbul: İletişim.
• Engels, Friedrich (1990) Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni, Ankara: Sol Yayınları.
• Esen, Şükran (2000). 80’ler Türkiyesi’nde Sinema. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Fairclough, Norman (1995) Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language, New York: Longman Publishing.
• Hartmann, Heidi I. (July, 1979) The Unhappy Marriage of Marxism and Feminism: Towards a Progressive Union, Capital &Class, https://web.ics.purdue.edu/~hoganr/SOC%20602/Hartmann_1979.pdf
• Johnston, C. (1973). Women’s Cinema As Counter Cinema. s. 24-31. https://cinefiles.bampfa.berkeley.edu/cinefiles/DocDetail? docId=7598 (Erişim tarihi: 1 Eylül 2021).
• Kamalu, Ikenna & Ayo Osisanwo, (2015) Discourse Analysis in Issues in the Study of Language and Literature, Ibadan: Kraft Books Limited.
• Kaplan, Neşe (2004) Aile Sineması Yılları 1960’lar, İstanbul: Es.
• Kaplan, Neşe (2003) Toplumsal Konumu ve Bu Konumun Değişimiyle Türk Sinemasında
• Kadın, İstanbul Ticaret Üniversitesi Dergisi, Sayı: 4, 1 49-173. https://dergipark.org.tr/en/pub/ticaretfbd/issue/21344/228966
• Lay, Kathy & James G. Daley (Spring, 2007) Critique of Feminist Theory, Advances in Social Work Vol. 8, No. 1, 49-61. https://journals.iupui.edu/index.php/advancesinsocialwork/article/view/131/122
• Maktav, Hilmi (2003) Melodram Kadınları, Toplum ve Bilim, 96, 273-293
• Mulvay, Laura (1993) Görsel Haz ve Anlatı Sineması, Çev: Nilgün Abisel, 25. Kare, Sayı: 3, 18-24.
• Osmond, Marie Withers & Barrie Thorne (1993) Feminist Theories: The Social Construction of Gender in Families and Society, In: P. G. Boss, W. J. Doherty, R. LaRossa, W. R. Schumm, & S. K. Steinmetz (Ed.), Sourcebook of family theories and methods: A contextual approach, Plenium Press, 591–625.https://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-0-387-85764-0_23
• Özgün, Yasemin (2012) Feminizm, Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler Arası İlişkiler (içinde) Ed: Gökhan Atılgan ve E. Attila Aytekin, İstanbul: Yordam.
• Öztürk S R (2011) Türkiye Sinema Literatüründen Kadınlara Bakmak, Serpil Sancar (ed), Birkaç Arpa Boyu. 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar, İkinci Cilt No:16, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 679-699.
• Özüdoğru, Büşra (2018) Beyaz Feminizm ve Öteki Kadınlar, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 12, 304-319. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/611955
• Smelik, Anneke (2008) Feminist Sinema ve Film Teorisi- Ve Ayna Çatladı, İstanbul: Agora.
• Suner, Asuman (2006) Hayalet Ev: Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik, Bellek; İstanbul: Metis.
• Taş, Gün (2016) Feminizm Üzerine Genel Bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi, Tarihsel Süreçleri ve Dönüşümleri, Akademik Hassasiyetler, 3 (5), 163-175. https://dergipark.org.tr/en/ download/articlefile/269956
• Üşür, Serpil (Yaz, 1994) Liberalizmin Cinsiyetten Arındırılmış Birey’i ve Feminist Eleştiri, Mürekkep Dergisi, 57-62.
• Vincent, Andrew (2006) Modern Politik İdeolojiler, İstanbul: Paradigma.
• Yerlikaya, Burcu (2020) 1980 Sonrası Türk Sineması’nda Kadın Temsilleri ve Cinsiyetçi Söylencenin Reddi: Mine Nasıl Kurtulur? Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19 (3), 1286-1303. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1120661