YENİ MEDYADA ETİK İHLALLER: İZMİR DEPREMİ ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 128 - 141, 17.01.2022

Hande Serçelik Sinem Kasımoğlu

Öz

Ahlak felsefesi olarak anılan etik, insan davranışlarının, düşüncelerinin ve değerlerinin ahlaklı olup olmadığını araştıran, nasıl olması gerektiğini ileri süren eski bir felsefe dalıdır. Medya da tarihsel süreç içerisinde her zaman etik değerler çerçevesinde ele alınıp, araştırılmış ve bazen de eleştirilmiştir (Öztürk, 2015). Günümüze doğru gelindiğinde ise birçok farklı özellik ve imkân sunan yeni medya, var olan etik sorunları sürdürmüş ve bazen de yeni sorunlar ile karşılaşılmasına sebebiyet vermiştir. Yapılan çalışmada temel amaç yeni medyada var olan etik ihlallerin ortaya konulmasıdır. Bu amaçla, 30 Ekim 2020 tarihinde gerçekleşen İzmir depremi odağında yeni medyada gerçekleştirilen etik ihlaller arasından amaçlı örneklem yöntemine göre seçilen örnekler, doküman analizi yapılarak incelenmiştir. Değerlendirme; “Nefret söylemi, özel yaşamın gizliliği, yanıltıcı başlıklandırma ve yoğun reklama maruz bırakma” başlıkları altında gerçekleşmiştir. Araştırma sonuçları yeni medyanın, birçok imkân sunmasının yanı sıra İzmir depremi gibi bir doğal afet sonrasında dahi birçok etik ihlale sebebiyet verdiğini ortaya koymuştur. Bu çalışma hem güncel olması, hem de bir doğal afet üzerinden yeni medyada yaratılan etik ihlallerini ortaya koyması açısından önemli ve literatüre katkı koyacak niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

yeni medya, etik, etik ihlaller, İzmir depremi

ETHICAL VIOLATIONS IN NEW MEDIA: THE CASE OF IZMIR EARTHQUAKE

Öz

Ethics, known as moral philosophy, is an ancient branch of gospel that investigates whether mortal actions, studies and values are moral, and proposes how they should be. In the literal process, the media has always been handled, delved and occasionally blamed within the frame of ethical values (Öztürk, 2015). When it comes to moment, the new media, which offers numerous different features and possibilities, has continued the being ethical problems and occasionally caused new problems to be encountered. The main purpose of the study is to reveal the ethical violations in the new media. For this purpose, the samples named according to the intentional slice system among the ethical violations in the new media in the focus of the Izmir earthquake that took place on October 30, 2020 were examined by making document analysis. Evaluation; It took place under the headlines of “ hate speech, sequestration, misleading captions and violent advertising”. The results of the exploration revealed that the new media, in addition to furnishing numerous openings, caused numerous ethical violations indeed after a natural disaster similar as the Izmir earthquake. This study is important and contributes to the literature in terms of being over-to- date and revealing the ethical violations created in the new media through a natural disaster.

Anahtar Kelimeler

new media, ethics, ethical violations, Izmir earthquake

Kaynakça

• Akarsu, B. (1988). Felsefe terimleri sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Alternatif Bilişim Derneği (2019). Yeni medyada etik sorunlar. 23 Aralık 2019 tarihinde https://www.alternatifbilisim.org/wiki/Yeni_Medyada_Etik_Sorunlar adresinden erişildi.
• Avrupa Konseyi Bakanlar Kurulu Kararı (97) 20, (1997). http://www.ihop.org.tr/dosya/coe/nefret_soylemi.pdf 11.12.2014 adresinden erişildi.
• Binark, M. (2007). Yeni medya çalışmaları “Yeni medya çalışmalarında yeni sorular ve yöntem sorunu”. Ankara: Dipnot.
• Binark, M. & Bayraktutan, G. (2013). Ayın karanlık yüzü: Yeni medya ve etik. İstanbul: Kalkedon.
• Binark, M. & Löker, K. (2011). Sivil toplum örgütleri için bilişim rehberi. Ankara: Uzerler.
• Birsen, H. (2005). İnternet haberciği ve aktif izler kitle ilişkisi çerçevesinde etik tartışmalar. Selçuk İletişim, 3 (4) , 68-79. 15 Aralık 2019 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/josc/issue/19010/200809 adresinden erişildi.
• Demir, V. (2006). Medya etiği. İstanbul: Beta.
• Di̇lmen, N. (2007). Yeni medya kavramı çerçevesinde internet günlükleri-bloglar ve gazeteciliğe yansımaları. Marmara İletişim Dergisi, 12 (12), 113-122. 15 Kasım 2019 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruid/issue/445/3501 adresinden erişildi.
• Durak, N (2019). Meslek etiği imkân ve işlevi açısından tıp etiği. İlahiyat Akademi. 1 (9), 103-128. 30 Ocak 2020 tarihinde https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/915358 adresinden erişildi.
• Geray, H. (2003). İletişim ve teknoloji uluslararası birikim düzeninde yeni medya politikaları. Ankara: Ütopya.
• Gezginci, G. (2016). “Dijital Yayıncılıkta Hipermetin Yazarlığı Sorunu”. 5. Uluslararası Matbaa Teknolojileri Sempozyumu, 271-282, İstanbul Üniversitesi.
• Hançar, H. & Güney, B. (t.y). Türkiye’de sosyal medya fenomenleri tarafından gerçekleştirilen reklamlar. 25 Ocak 2020 tarihinde
• https://turkonfed.org/tr/detail/2305/turkiyede-sosyal-medya-fenomenleri-tarafindan-gerceklestirilen-reklamlar adresinden erişildi.
• İnce, M. (2019). İnternet Haberciliğinde Çok Tıklanma Beklentisi ve Tuzak Başlıklar. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (2) , 297-313. 20 Ocak 2020 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/joiss/issue/47398/598148 adresinden erişildi.
• İspir, B. (2013). Yeni iletişim teknolojilerinin gelişimi. Öztürk, M.C. (Ed.). Dijital İletişim ve Yeni Medya, 2-25. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi.
• Kahraman, A. (2008). İslam hukuk ve ahlak ilkeleri ışığında özel hayatın gizliliği (Mahremiyet). Ankara: Ebabil.
• Manovıch, L (2001). The language of new media. Cambridge: Massachusetts Institute of Technology.
• McPhillips, S. & Merlo, O. (2008). Media convergence and the evolving media business model: An overview and strategic opportunities. The Marketing Review, 8 (3). https://doi.org/10.1362/146934708X337663
• Ögüç, Ç. & Kasap, F. (2015). İnternet yayıncılığında etik yaklaşımlar: Özel hayatın gizliliği. Journal of international social research. 8 (37), 964-964. 10.17719/jisr.20153710661
• Özcan, E. (2019). Yeni medya ve internet haberciliğinde etik sorunlar. AJIT- e: Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 10 (37), 97-116. https://doi.org/10.5824/1309-1581.2019.2.006.x
• Öztürk, Ş (2015). Sosyal medyada etik sorunlar. Selçuk İletişim, 9 (1), 287-311. https://doi.org/10.18094/si.57598
• Tıngöy Ö. & B. Bostan (2007). Future of new media, towards the ulimate medium: presence, immersion and MMORPGs. 5. ISC in the Millennium. Indiana University School of Journalism, Bloomington.
• Türk Dil Kurumu Elektronik Sözlüğü (2020). 10 Ocak 2020 tarihinde http://tdk.gov.tr/ adresinde erişildi.
• Usta, E. & Yükseler, M. (2021). Afetlerde Sosyal Medya Kullanımı ve Etik İkilemler: İzmir Seferihisar Depremi Örneği . Afet ve Risk Dergisi , 4 (2) , 249-269 . 10.35341/afet.981246
• Vardal, B. (2015). Yeni medya ve etik. International Multilingual Academic Journal. 11 Ocak 2020 tarihinde https://www.academia.edu/18919856/Yeni_Medya_ve_Etik?auto=download. adresinde erişildi.
• Yamak, M. (2013). Yeni medya ve yeni medya olma yolunda sinemanın geçirdiği teknolojik süreç, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara. 11 Ocak 2020 tarihinde
• https://www.academia.edu/7838892/Yeni_Medya_ve_Yeni_Medya_Olma_Yolunda_Sineman%C4%B1n_Ge%C3%A7irdi%C4%9Fi_Teknolojik_S%C3%BCre%C3%A7 adresinden erişildi.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, A. B. (2018). Yeni medya ve toplumsal hareketler: Vegan hareketi örneği üzerine bir inceleme, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul. 11 Ocak 2020 tarihinde
• http://acikerisim.ticaret.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11467/2489/77883.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden erişildi.
• Yolcu, Ö. (t.y.). Yeni Medya, Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi: İstanbul.
• Yüksel, U. (2012). Geleneksel medya ve yeni medya. Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi: Eskişehir. 3 Ocak 2020 tarihinde http://dijitalkulturgra331.blogspot.com/2013/01/yeni-medya-ve-geleneksel-medya-sunum.html adresinden erişildi.
• https://twitter.com/Mittelfeld75/status/1322179963236339713/photo/1 (Erişim Tarihi 5.01. 2021)
• https://www.sondakikaturk.com.tr/gundem/emniyet-genel-mudurlugu-nden-twitter-da deprem-sonrasi-h203569.html (Erişim Tarihi 5.01.2021)
• https://www.cnnturk.com/magazin/91-saatte-yeni-mucize-unlu-isimlerden-ayda-bebek-paylasimi?page=1 (Erişim Tarihi 5.01.2021)
• https://www.instagram.com/p/CHH0KkvFGMC/ (Erişim Tarihi 5.01.2021)
• https://www.yenicaggazetesi.com.tr/hastaneden-taburcu-olan-ayda-bebegin-corapsiz-goruntusu-aglatti-annesi-olsaydi-corap-314049h.htm (Erişim Tarihi 5.01.2021)
• https://www.sabah.com.tr/yasam/2020/10/31/izmir-depremi-son-dakika-haberleri-unlu-uzmandan-izmirde-deprem-sonrasi-olusan-tsunami-hakkinda-flas-aciklama-bunun-adi-kesin-venet-olarak (Erişim Tarihi 5.01.2021)
• https://haberkibris.com/izmir-depreminde-can-kaybi-115e-yukseldi-2017-2020-11-08.html (Erişim Tarihi 5.01.2021)
• https://www.kibrisgazetesi.com/turkiye/izmir-de-66-buyuklugunde-deprem-h98702.html (Erişim Tarihi 5.01.2021)