Osmanlı Matbuatında Aileye Yönelik Tartışmalar (1840 -1880)

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 2, 59 - 74, 31.07.2025

Şaban Demir

Öz

Osmanlı modernleşme tartışmalarında matbuatın yaygınlaşmasıyla beraber toplumdaki sosyal kurumlar da bu tartışmaların öznesi haline gelmişlerdir. III. Selim (1789 -1808) ve akabinde II. Mahmut (1808 -1839) dönemlerinde ıslahatların sadece kurumları değil, aynı zamanda toplumu da kapsaması amaçlanmıştır. Yapılan ıslahatların toplumu kapsamasıyla ıslahatların daha köklü ve kalıcı olacağı düşünülmüştür. Özellikle II. Mahmut (1808 -1839) döneminde Kapıkulu Ocağı’nın kaldırılmasından (1826), toplumun kılık kıyafetinin değiştirilmesine kadar bir dizi alanı kapsamıştır. Bununla birlikte 1831 yılında Takvim –i Vekayi’nin çıkarılmaya başlanması devlet ve toplum arasında yeni bir iletişim alanını ortaya çıkarmıştır. Devletle toplum arasında, devlet toplumun nazarında daha şeffaflaşmaya ve toplum kendi sorunlarına devletin müdahalesini görmeye başlamıştır. Takvim –i Vekayi’nin ardından 1850’lili yıllarla birlikte Osmanlı matbuatında, özel teşebbüse dayalı gazeteler, dergiler ve mecmualar neşredilmiştir. Toplum böylelikle kendi gündemini şekillendirmiş; örf, adet, gelenek ve göreneklerin çağa uygunluğu tartışılmıştır. Bu bağlamda aile tartışmaları, aile içindeki anne, baba, çocuk, karı –koca gibi sosyo –biyolojik roller değerlendirilmiştir. Ailenin sınırları, edinilmiş sosyal alışkanlıklar ve çağın aileye etkileri toplumsal gündemin önemli konularından olmuştur. Çalışmamızda ele alınan dönemde dönemin dergileri, mecmuaları, gazetelerindeki aile bağlamlı yazılar tartışılmıştır. Böylelikle toplumun farklı kesimlerinden insanların aileyle ilgili değerlendirmeler toplumdaki farklı görüşlerin kendi sundukları mecraların takibini yapmak mümkün olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Aile , Basın , Babalık , Annelik

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa. (1892). Tarih –i Cevdet. Dersaadet Matbaası.
• Çakır, H. (2011), “Tercüman –ı Ahval”. TDV İslam Ansiklopedisi, 40, ss. 495 -497.
• Dreyfus, F. (2007). Bürokrasinin İcadı (Ergüden, I. Çev.) İletişim Yayınları.
• Eugen, W. (2017). Köylülerden Fransızlara (Sümer, Ç. Çev.). Heretik Yayınları.
• Filip, L. (1872). “Kadınlara Maarifin Lüzumu” Vakit Yahut Mürebbi –i Muhadderat. ss. 1-2.
• Hobsbawm, E. (2019). Devrim Çağı 1789 -1848 (Şener B.H. Çev.)ç Dost Kitabevi Yayınları.
• İbrahim Şinasi (2020). Şair Evlenmesi. İş Bankası Kültür Yayınları.
• İsimsiz. (1841). Ceride –i Havadis. ss. 29 -30.
• İsimsiz. (1841).Ceride-i Havadis. (18 Safer 1257/ 11 Nisan 1841). s. 29.
• İsimsiz. (1869). “Çocuk Bakmak,” Terakki-i Muhadderat 15. ss. 7-8.
• Mustafa. (1875). “Taleb-i İlm.” Ayine 1. ss.1- 3.
• Namık Kemal. (1862). “Terbiye –i Nisvan Hakkında Bir Layiha”. Tasvir –i Efkar. ss. 1-3.
• Namık Kemal. (1872). “Maarif,” İbret 16. ss.1.
• Namık Kemal.(2018). “Men –i Teehhül Nizamına İtiraz.” Hürriyet Gazetesi, (Topal, A. E. haz.) . Vakıfbank Kültür Yayınları. ss. 438 -443.
• Osterhammel, J. (2022). Dönüşen Dünya (Tüzel, M. Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Pettegree, A. (2022). Haberin Ortaya Çıkışı (Mutludoğan, E. Çev.). Bilge Kültür Sanat.
• Üstel, F. (2019). Makbul Vatandaşın Peşinde. İletişim Yayınları.