Darüşşafaka from its Establishment to the Republican Era

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 21 - 33, 30.07.2024

Yunus Kılıç

Öz

Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye is a foundation established by Tanzimat statemen to raise education level of Muslim citizens in 1864. In the beginning, a school was opened to teach reading, writing, and calculation to apprentices of the grand bazaar and anyone who demands regardless of their religious origin. After the first successful attempt, the foundation planned to establish a more organized school and founded Darüşşafaka to teach orphans of the Muslim community in 1873.
Darüşşafaka which is existent with the same purpose today, had always been given good education and prepared orphans to life and nurtured many bureaucrats, scientists, and artists since then. The foundation afforded all the expenses of educational tools and other needs of the students. Administrational and financial situation of the school had always been related to the characteristics of the political power.
In the study, the problems experienced, the search for solutions to these problems, relations with the governments and the education given at the school from its establishment until the Republic period, were discussed based on the Society's yearbook dated 1913, along with other sources.

Anahtar Kelimeler

Cemiyet-i Tedrisiye-yi İslamiye, Darüşşafaka, Yearbooks, Education

Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Darüşşafaka

Öz

Cemiyet-i Tedrisiye-yi İslamiye, Tanzimat dönemi devlet adamları tarafından Müslüman halkın eğitim seviyesini yükseltmek amacıyla 1864 yılında kurulmuş bir cemiyettir. İlk olarak Müslüman ve Gayrimüslim kapalı çarşı esnaf çırakları ile isteyen halka biraz okuma yazma ve hesap öğretmek için bir okul açılmıştır. Burada yakalanan başarı üzerine daha iyi bir okul açmaya niyetlenen Cemiyet sadece Müslüman yetim çocuklara eğitim verecek bir eğitim kurumu olarak Darüşşafaka’yı 1873 yılında kurmuştur.
Günümüzde halen varlığını aynı amaçla sürdüren ve birçok önemli bilim adamı, bürokrat ve sanatçı yetiştirmiş olan kurum, kuruluşundan itibaren her zaman iyi eğitim veren ve yetim çocukları hayata hazırlayan bir okul olmuştur. Öğrencilerinin her türlü eğitim araç gereçleri ile başka ihtiyaçlarını ücretsiz karşılayan okulun idari ve mali durumu ise dönemin siyasi iktidarın niteliğinden bağımsız olmamıştır.
Çalışmada diğer kaynaklarla birlikte Cemiyetin 1913 tarihli salnamesi esas alınarak kuruluşundan itibaren Cumhuriyet dönemine kadar yaşanılan sorunlar, bunlara çözüm arayışları, iktidarla ilişkiler ve okulda gösterilen eğitim konuları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye, Darüşşafaka, Salname, Eğitim

Kaynakça

• AKYÜZ, Y. (2008), Türk Eğitim Tarihi, Ankara: PEGEM.
• ALKAN, Mehmet Ö. (2000), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Eğitim İstatistikleri 1839-1924, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü.
• AYHAN, H. – H. MAVİŞ. (1994), “Darüşşafaka”, DİA, c. 9, s: 7-9.
• BASİRETÇİ Ali E. (2001), İstanbul Mektupları, haz. Nuri Sağlam, İstanbul: Kitabevi.
• Cemiyet-i Tedrisiye-yi İslamiye Salnamesi, (H. 1332) Darülhilafetül İslamiye: Hikmet Matbaası.
• ÇELİK, Dilek Y. (2010) “Şinasi’nin Düzyazılarında Devrin Eğitim ve Kültür Anlayışına Bir Bakış”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, cilt 27, sayı 2, s: 149-164.
• Darüşşafaka 1873: Darüşşafaka Türkiye’de İlk Halk Mektebi. (1948) İstanbul: Akgün Matbaası. ERGİN, Osman N. (1977), Türkiye Maarif Tarihi, İstanbul: Eser Matbaası.
• GÜNERGUN, F. (2007) “Matematiksel Bilimlerde İlk Türkçe Dergi: Mebahis-i İlmiye”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, c. VIII, sayı 2, s: 1-42.
• Mehmed İzzet, Mehmed Esad, Osman Nuri ve Ali Kami. (2000), Darüşşafaka: Türkiye’de İlk Halk Mektebi: Darüşşafaka Nasıl Doğdu, Ne Hizmetler Etti, Nasıl Yaşıyor?, Yay. haz. Mehmet Kanar, İstanbul: Darüşşafakalılar Derneği.
• KAPCI, Hikmet Z. (2012) Yetimlere Yönelik Bir Eğitim Kurumu Darülhayr-ı Ali, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KODAMAN B. (1991), Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara: TTK.
• ÖZBEK, N. (1999) “II. Abdülhamid ve Kimsesiz Çocuklar Darülhayr-ı Âlî”, Tarih ve Toplum, sayı 182, s: 11-20.
• ------------- (2002 )“Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Sosyal Devlet”, Toplum ve Bilim, sayı 92, s: 7-33.
• ÖZKAN, D. (2009), Philanthropy And Appropriatıon Policies Towards The Orphans And Foundlings Of The Greek Orthodox Community Of Istanbul (1852-1908), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, Institute for Graduate Studies in Social Sciences.
• ÖZTÜRK, C. (1999), “Osmanlı’da Bir Meslekî Eğitim ve Çocuk Esirgeme Kurumu: Dârülhayr-ı Âlî”, Milli Eğitim, sayı 143, s: 76-84
• SOYDAN, A. (2003), “Darüşşafaka Tarihinden Kesitler”, İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, sayı 3, s: 249-268.