Sivas Esir Kampı (1914-1918)

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 62 - 88, 30.01.2025

Mahmut Akkor , Nesrin Kalkan Okur

Öz

1914 yılı öncesi yaşanan değişim ve dönüşüm dünya düzeni ve devletlerin stratejilerini belirlerken, Birinci Dünya Savaşı bu değişimin bir sonucu olmuştur. Çok uluslu devletler için yıkım, sömürge devletleri için daha fazla etki alanı oluşmuştur. Savaş sırasında birçok cephe açılmış bu cephelerden savaş esirleri oluşturulan Anadolu'daki esir kamplarına sevk edilmiştir. Bu kamplar niteliklerine göre oluşturulmuştur. Sivas Esir Kampı teknik bilgiye sahip olan esirlerin de tutulduğu nitelikli bir kamptı. Kampa genellikle Kafkasya Cephesi'nden Rus esirler sevk edilmiştir. Savaşın gidişatına göre diğer cephelerden de farklı milletlere mensup esirler nakledilmiştir. Sivas Esir Kampı'na getirilen esirler misafir olarak görülmüş ve öncelikle tedavileri sağlanmıştır. Konaklama olarak oteller, evler ve kamu binaları tahsis edilmiştir. Günlük yaşamlarını kolaylaştırmak için sosyal alanlar oluşturularak sorunsuz bir yaşam sürmeleri sağlanmaya çalışılmıştır. 3 Mart 1918 yılında imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması ile Kafkasya Cephesi kapanmış ve Sivas Esir Kampı da lağvedilmiştir. 30 Ekim 1918'de Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmış ve antlaşma maddelerinden bazıları esirler üzerinden şekillenmiştir. Anlaşma neticesinde esirlerin değişimi için güvenlik önlemleri alınmış ve merkezi sevk noktalarına ulaşmaları sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya Savaşı, Osmanlı Devleti, Sivas, Esir Kampı

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO), 4336:325131.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye Nezareti (DH), Emniyeti Umumiye Müdüriyeti (EUM), Emniyet Kalemi Belgeleri, 70:14.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye (DH), Emniyeti Umumiye Müdüriyeti (EUM) 5. Şube (Şb), 85:82.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye (DH) İdari (İD) , 141:12.
• BOA, DH. İD. , 206:6.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye (DH), İdare-i Umumiye Belgeleri (İ. UM) EK, 15:46.
• BOA, DH. İ. UM. EK. , 73:64.
• BOA, DH. İ. UM. EK. , 106:34.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye (DH), Siyasi (SYS), 123:30.
• BOA, DH. ŞFR. , 93:296.
• BOA, DH. ŞFR. , 457:85.
• BOA, DH. ŞFR. , 466:141.
• BOA, DH. ŞFR. , 469:42.
• BOA, DH. ŞFR. , 471:71.
• BOA, DH. ŞFR. , 504:5.
• BOA, DH. ŞFR. , 510:77.
• BOA, DH. ŞFR. , 516:35.
• BOA, DH. ŞFR. , 554:88.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye (DH), Şifre (ŞFR) Kalemi, 64:194.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Harita (HRT) H., 2397.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Nezareti (HR), Siyasi (SYS), 569:1.
• BOA, HR. SYS., 2193:35.
• BOA, HR. SYS., 2216:34.
• BOA, HR. SYS., 2218:28.
• BOA, HR. SYS., 2221:47.
• BOA, HR. SYS., 2156:11
• BOA, HR. SYS., 2223:2.
• BOA, HR. SYS., 2228:38.
• BOA, HR. SYS., 2229:36.
• BOA, HR. SYS., 2234:10.
• BOA, HR. SYS., 2253:36.
• BOA, HR. SYS., 2254:9.
• BOA, HR. SYS., 2255:10.
• BOA, HR. SYS., 2257:17.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Meclis-i Vükela Mazbataları (MV), 211:84.
• Milli Savunma Bakanlığı Askeri Tarih Arşivi
• Birinci Dünya Harbi, Klasör: 3166 Dosya: 7.
• Kızılay Arşivi (KA), 69:68.
• Kızılay Arşivi, 197:43.
• Kızılay Arşivi, 315:127.
• Kızılay Arşivi, 325:328.
• Kızılay Arşivi, 568:38.
• Kızılay Arşivi, 568:213.
• Kızılay Arşivi, 642:257.3
• Kızılay Arşivi, 560:6
• Kızılay Arşivi, 674:228.
• Kızılay Arşivi, 697:29.
• Kızılay Arşivi, 697:32.
• Kızılay Arşivi, 816:171.
• Kızılay Arşivi, 820:209.
• Kızılay Arşivi, 1275:22.
• AKKOR, Mahmut. (2019b). Mağlubiyetten Zafere İki Mütareke, İngiliz Tutanaklarında Mondros ve Mudanya. İstanbul: Kriter Yayınları.
• AKKOR, Mahmut. (2019a). I. Dünya Savaşı’nda Anadolu’daki İngiliz Esirleri ve Esir Kampları Kralın Esir Askerleri. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• ARMAOĞLU, Prof. Dr. Fahir. (2016). 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi 1914-1995. İstanbul: Timaş Yayınları.
• BAŞUSTAOĞLU, Ahmet. (2016). Bir Nefes Sıhhat, Tevfik Sağlam’ın Yaşamı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• BEŞİKÇİ, Mehmet. (2015). Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Seferberliği. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ÇAPA, Mesut. (2010). Kızılay (Hilal-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925). Ankara: Rıhtım Ajans Yayınevi.
• ÇELİK, Gülfettin. KARACAKAYA, Recep. ve diğerleri. (2018). Kızılay Arşiv Belgelerinde Savaş Esirleri. İstanbul: Türk Kızılayı.
• FINKEL, Caroline. (2014). Rüyadan İmparatorluğa: Osmanlı, (Çev: Zülal Kılıç). İstanbul: Timaş Yayınları.
• GEORGE, David Lloyd. (2019). Birinci Dünya Savaşı Hatıralarında Türkiye. (Haz. Dr. Resul Yavuz). İstanbul: Kesit Yayınları.
• GÖKBEL, Ahmet. (2004). İnanç Tarihi Açısından Sivas. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Harp Tarihi Encümeni. (1931). Büyük Harbin Baytari Tarihinin Methal-Merkez Cildinin Netayici İlmiye Faslı. 12. Kısım 39. Fasıl, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Kütüphanesi Yayınları. Ankara: Askeri Matbaa.
• HATEMİ, Nilüfer. (2002). Mareşal Fevzi Çakmak ve Günlükleri. Cilt:1. İstanbul: YKY Yayınları.
• KARACAKAYA, Prof. Dr. Recep ve diğerleri. (2018). Kızılay Belgelerinde Birinci Dünya Savaşı, Türk Kızılay’ı. (Ed. Doç. Dr. Faruk Bal). İstanbul: Türk Kızılayı.
• KOCAHANOĞLU, Osman Selim. (2019). Rauf Orbay’ın Hatıraları (1914-1945). İstanbul: Temel Yayınları.
• MÜNİM, Mustafa. (2023). Kanlı Süngüler Kafkas Cephesi Hatıratı. (Haz. Ahmet Yurttakal). İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• SAİD Halim Paşa. (2021). Osmanlı İmparatorluğu ve Dünya Savaşı. (Çev. Fatih Yücel). İstanbul: Kronik Yayınları.
• SAKARYA, Musa Kâzım. (2021). Bir Sakarya Savaşı Gazisinin Hatıraları. (Haz. Tuğba Aydeniz). İstanbul: Timaş Yayınları.
• SPACKMAN, William Collis. (2021). Esir Bir İngiliz Doktorun Kûtülamare Anıları. (Çev. Derin Türkömer). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• TÜRKMEN, Zekeriya. (2019). Ordulaşan Millet: Türkler Birinci Dünya Harbi’nden Türk İstiklâl Mücadelesine Uzanan Süreçte Ordu-Millet Dayanışması, Hunlardan Günümüze Türk Askerî Kültürü. (Ed. A. Sefa Özkaya). İstanbul: Kronik Yayınları.
• AKBULUT, Gülpınar. (2009). “Sivas Şehri’nin Tarihi Coğrafyası”. Cumhuriyet Üniversitesi Sivas: C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt:35. Sayı:2. s. 202-222.
• AKKOR, Mahmut. (2017). “I. Dünya Savaşı Döneminde Kafkasya’da Bulunan Türk Esirleri”. VAKANÜVİS- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi/ International Journal of Historical Researches, Yıl/Vol. 2, Kafkasya Özel Sayısı. s. 43-59.
• GENÇOĞLU, Mustafa. (2011). “1864 ve 1871 Vilâyet Nizamnamelerine Göre Osmanlı Taşra İdaresinde Yeniden Yapılanma”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt:2. Sayı:1. s. 29-50.
• KARAGÖZ, Mevlüt. (2019). “Birinci Dünya Savaşı’nda IV. Ordu Menzilinde Amele Taburları”. Güvenlik Stratejileri Dergisi, Cilt: 15. Sayı: 30. s. 379-415.
• KURAT, Akdes Nimet. (1967). “Brest-Litovsk Müzakereleri ve Barışı (20 Aralık 1917-3 Mart 1918)”. Belleten, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu, Cilt: 31. Sayı: 123. s. 375-413. Erişim: 05.12.2024. tur (belleten.gov.tr)
• KÖSTÜKLÜ, Nuri. (2015). “Osmanlı Devleti'nin Polonya Asıllı Esirlere Yaklaşımı Ve Türkiye'de Ölen Polonyalı Esirler (1915-1918)”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. Cilt: 31. Sayı: 92. s. 1-30. Erişim: 27.11.2024 https://atamdergi.gov.tr/tam-metin-pdf/37/tur
• ÖZEL, Ahmet. (2003). “İslam’da ve Günümüz Devlet Hukukunda Savaş Esirleri”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. Sayı:1. s. 105-122.
• SEZER, Cemal. (2012). “Birinci Dünya Savaşı’nda Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Sağlık Alanındaki Faaliyetleri”. History Studies International Journal of History, Cilt:4. Sayı:4. s. 373-384.
• TUNALI, Yasemin Türkkan. (2017). “I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Topraklarındaki Romen Esirler”. Cumhuriyet Tarihi Araştırmalar Dergisi, Sayı: 25. s. 80-116.
• BEYOĞLU, Süleyman. Ermeniler Amele Taburlarında. Erişim: 28.11.2024. https://docplayer.biz.tr/5404565 Ermeniler-amele-taburlarinda.html
• DEMİREL, Ömer. “Sivas”. TDV İslam Ansiklopedisi. C:37. İstanbul (2009). Erişim: 05.12.2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/sivas
• JONES, Heather. “ Prisoners Of War, International Encyclopedia Of The First World War”. 8 Ocak 1914. Erişim: 18.11.2024. https://encyclopedia.1914-1918-online.net/article/prisoners_of_war
• ÖZEL, Ahmet. (1995). “Esir”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C:11. İstanbul. Erişim: 03.12.2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/esir
• ROGAN, Eugene. “Büyük Savaşın Osmanlı Cephesi’ndeki Esirleri”. İstanbul: Orien-Insitut. (Çev. Dr. Hasan Aksakal). Erişim: 29.11.2024. rogan_pera_33_tr.pdf (perspectivia.net)
• SATAN, Ali. “Birinci Dünya Savaşı’nda Amele Taburları”. Erişim: 30.11.2024. https://turksandarmenians.marmara.edu.tr/tr/i-dunya-savasinda-amele-taburlari/
• YANIKDAĞ, Yücel. “Prisoners Of War (Ottoman Empire/Middle East)”. Prisoners of War (Ottoman Empire/Middle East). Erişim: 20.11.2024. (1914-1918-online.net).
• Чернявский, Станислав. Опыт русской дипломатии в Первой мировой войне, Читать онлайн «Дипломатия России. Опыт Первой мировой войны», Станислав Чернявский – ЛитРес. Erişim: 03.12.2024. (litres.ru)
• COTTERI, Cedric. The 1918 Bern Agreements: Repatriating Prisoners in a Total War, Detention / Humanitarian Action, 29 Mart 2018, The 1918 Bern Agreements: repatriating prisoners in a total war - Humanitarian Law & Policy Blog. Erişim: 05.12.2021. (icrc.org)
• Miscellaneous No: 24 (1918) Report On The Tratment Of British Prisoners Of War In Turkey, Presented To Parliament By Command Of His Majesty. Erişim: 30.11.2024. https://www.bl.uk/collection-items/report-on-treatment-of-british-prisoners-of-war-in turkey
• MM. Alfred Boissier et D’Adolphe Visher, Comité International De La Croix-Rouge, Documents publies a l’occasion de la Guerre Europeenne (1914-1917) RAPPORTS de MM. Alfred Boissier et D’ Adolphe Visher sur leur inspection des camps de prisonniers en Turquie, Octobre 1916 a Janvier 1917, Marc 1917. Erişim: 02.12.2024. https://grandeguerre.icrc.org/en/Camps/Afioun-Kara-Hissar/107/fr/
• IŞILDAK, Sinan. (2014). R. 1330/m. 1914 Tarihli Sivas Kızılırmak Gazetesi’nin 52-77. Sayıları (Günümüz Türkçesine Aktarımı Ve Değerlendirmesi). Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı. (Yüksek Lisans Tezi).
• KALKAN OKUR, Nesrin. (2022). Birinci Dünya Savaşı’nda Sivas Esir Kampı. Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı. (Yüksek Lisans Tezi)
• ORAN ARSLAN, Nebahat. (2003). Birinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’deki Rus Savaş Esirleri Ve Bunların İadeleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Doktora Tezi).
• Ahali Gazetesi. Sayı: 51. 18 Haziran 1922.
• Haber Gazetesi, Sayı: 10. 3 Mayıs 1923.
• Sivas. Erişim: 26.11.2024. http://www.maggieblanck.com/Azarian/Sivas.html
• Vital Cuinet, Sivas – Asya’da Türkiye: İdari Coğrayfa, İstatistikler. Erişim: 01.12.2024.
• http://www.maggieblanck.com/Azarian/Sivas.html