Kurʾân Çevirilerine Tehekküm Üslûbunun Yansıtılma Problemi

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 5 - 34, 24.12.2018

Hüseyin Ölmez

Öz

    Kurʾân, yüzyıllar boyunca birçok insanın ilgisini
üzerine çekmiştir ve hâlihazırda bu ilgi devam edegelmektedir. Nâzil olduğu
dönem itibarıyla kaynak dil konuşuru olan muhatapları tarafından açıkça
anlaşılabilir iken daha sonraki asırlarda özellikle kaynak dil konuşuru olmayan
milletlere mensup insanların İslam dinini benimsemeleri ile beraber çeşitli
anlama problemleri ortaya çıkmıştır. İslam dininin en önemli kaynağı olan
Kurʾân kaynak dil/Arapça konuşuru için olduğu kadar bu dili bilmeyenler için de
önemlidir. Buna binaen erek dile/dillere çeviri yapılması ihtiyacı hâsıl
olmuştur. Ancak yapılan bu çevirilerde kimi zorluklarla karşılaşılabilmiştir.
Kurʾân’ın dinin temel kaynağı olmasının yanı sıra edebî bir üslûbu da hâiz
olduğu düşünüldüğünde erek dile yapılan çevirilerde karşılaşılacak olan
zorluklar daha belirgin bir hal alacaktır. Çalışmamızda tehekküm üslûbunu hâvî
ayetlerin erek dile/Türkçe’ye çevirileri örneklem olarak seçilen mealler
üzerinden incelenecektir. Tehekküm üslûbunun çeviriye ne şekilde yansıtıldığı
-ya da yansıtılmadığı- dilsel yorumlarıyla tebârüz etmiş tefsir kitaplarından
istifade edilerek gösterilecek ve bazı çeviri alternatifleri sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kurʾân, Meal, Tehekküm, Hezl, Hiciv

The Problem Of Reflecting Al-Tahakkom To The Translations Of The Quran

Öz

The
Quran has attracted many people over the centuries and this interest is still
ongoing. While it can be clearly understood by the source language speaker as
of the period in which it emerges, in the following centuries various
understanding problems have arisen with the acceptance of the religion of Islam
by people belonging to different nations, especially those who are not source
language readers. The Quran, which is the most important source of Islamic
religion, is important for the source language or native speaker of Arabic as
well as who do not know this language. In this context, the need to translate
to the target language has arisen, but some difficulties have been encountered
in these translations. When the Quran has been considered to be a basic source
of religion as well as carrying a literary style, the difficulties encountered
in translations into the target language becomes more apparent. In our study,
including al-tahakkom in the translations of some of ayat into target
language/Turkish will be examined through the selected translations of the
Quran. How al-tahakkom is reflected to the translation -or is not reflected-
will be shown through tafsir books which are known by the linguistic
interpretations, and some translation alternatives will be presented.

Anahtar Kelimeler

Quran, Translation of Quran, al-Tahakkom, Hazl, Satire

Kaynakça

• Abay, Muhammet: “Türkçedeki Kurʾan Meâllerinin Tarihi ve Kronolojik Bibliyografyası”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 19-20 (2012), s. 231-301.
• el-Beyżâvî, Nâṣırüddîn Ebû Saʿîd ʿAbdullâh b. ʿUmer b. Muḥammed eş-Şîrâzî: Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl, nşr. Muḥammed ʿAbdurraḥmân el-Marʿaşlî, Beyrut: Dârü İḥyâʾi’t-Türâs̱i’l-ʿArabî, 1418 h.
• Bilgegil, M. Kaya: Edebiyat Bilgi ve Teorileri – Belâgat, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1989.
• Bulut, Ali: Belâgat Terimleri Sözlüğü, İstanbul: M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
• Coşkun, Menderes: “Tevriye ve Çeşitleri Üzerine Düşünceler”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2/4, (2007), s. 248-261.
• el-Cürcânî, Ebû Bekr ʿAbdülḳāhir b. ʿAbdurraḥmân b. Muḥammed: Esrârü’l-belâġa, nşr. Maḥmûd Muḥammed Şâkir, Kahire: Maṭbaʿatü'l-Medenî bi’l-Ḳāhire, t.y.
• Çakır, Mustafa: “Kurʾân’da Tehekküm Üslûbu” (yüksek lisans tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• Çelikelden, Günay: “Teşbîh” ve “İstiâre”nin Belâgat Kitaplarındaki Görünümü Üzerine”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 35 (2014), s. 61-83.
• Diyanet İşleri Başkanlığı: Kurʾan-ı Kerim Meâli, haz. Doç. Dr. Halil Altuntaş, Dr. Muzaffer Şahin, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
• Durmuş, İsmail: “Hezl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 1998, XVII, s. 304-305.
• Durmuş, İsmail: “Kinaye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 2002, XXVI, s. 34-36.Ebü’l-Fetḥ el-ʿAbbâsî, ʿAbdurraḥîm b. Abdurraḥmân b. Aḥmed: Meʿâhidü’t-tenṣîṣ ʿalâ şevâhidi’t-telḫîṣ, nşr. Muḥammed Muḥyiddîn ʿAbdülḥamîd, Beyrut: ʿÂlemü’l-Kütüb, t.y.
• Esed, Muhammed: Kurʾan Mesajı: Meal-Tefsir, çev. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk, İstanbul: İşaret Yayınları, 1997.
• el-Ferrâʾ, Ebû Zekeriyyâ Yaḥyâ b. Ziyâd b. ʿAbdullâh b. Manẓûr ed-Deylemî: Meʿâni’l-Ḳurʾân, nşr. Aḥmed Yûsuf en-Necâtî, Muḥammed ʿAlî en-Neccâr, ʿAbdülfettâḥ İsmâʿîl eş-Şelebî, Mısır: Dârü’l-Mıṣriyye li’t-Teʾlîf ve’t-Terceme, t.y.
• Feyizli, Hasan Tahsin: Feyzü’l-Furkân: Açıklamalı Kurʾân-ı Kerîm Meali, İstanbul: Server İletişim, 2010.
• el-Ḥamevî, Taḳıyyüddîn Ebû Bekr b. ʿAlî b. ʿAbdullâh b. Ḥicce el-Ezrârî: Ḫizânetü’l-edeb ve ġāyetü’l-ereb, nşr. ʿİṣâm Şaḳyû, Beyrut: Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl, 2004.
• İbn ʿÂşûr, Muḥammed eṭ-Ṭâhir b. Muḥammed b. Muḥammed eṭ-Ṭâhir et-Tûnisî: Tefsîrü’t-taḥrîr ve’t-tenvîr, Tunus: ed-Dârü’t-Tûnisiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Manẓûr, Ebü’l-Faḍl Cemâlüddîn Muḥammed b. Mükerrem b. ʿAlî: Lisânü’l-ʿArab, Beyrut: Dârü Ṣâdir, 1414 h.
• İslamoğlu, Mustafa: Hayat Kitabı Kurʾan: Gerekçeli Meal-Tefsir, İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2014.
• Maṭlûb, Aḥmed: Muʿcemü’l-muṣtalaḥâti’l-belâġiyye ve teṭavvüruhâ, Beyrut: ed-Dârü’l-ʿArabiyyetü’l-Mevsûʿât, 1427/2006.
• Menemenlizâde Mehmet Tâhir: Osmanlı Edebiyatı -Belâgat-, haz. M. Fatih Köksal, Vedat Ali Tok, Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları, 2013.
• el-Müstaʿṣımî, Muḥammed b. Aydemur: ed-Dürrü’l-ferîd ve beytü’l-ḳaṣîd, nşr. Kâmil Selmân el-Cübûrî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1436/2015.
• Okay, M. Orhan: “Hiciv”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 1998, XVII, s. 447.
• Öztürk, Yaşar Nuri: Kurʾan-ı Kerim ve Türkçe Meali, İstanbul: Yeni Boyut Yayıncılık, 2013.
• es-Sekkâkî, Yûsuf b. Ebî Bekr b. Muḥammed b. ʿAlî el-Ḫârizmî el-Ḥanefî Ebû Yaʿḳūb: Miftâḥu’l-ʿulûm, nşr. Naʿîm Zerzûr, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1407/1987.
• Suçin, Mehmet Hakkı: Öteki Dilde Var Olmak - Arapça Çeviride Eşdeğerlik, İstanbul: Say Yayınları, 2013.
• Tülücü, Süleyman: “Hâtim et-Tâî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 1997, XVI, s. 472-473.
• Türk Dil Kurumu, “Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü”, http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_atasozleri&view=atasozleri (Erişim: 10 Ekim 2018)
• Türkiye Diyanet Vakfı: Kurʾân-ı Kerîm Açıklamalı Meâli, haz., Prof. Dr. Hayrettin Karaman, Prof. Dr. Ali Özek, Prof. Dr. İbrahim Kâfi Dönmez, Prof. Dr. Mustafa Çağrıcı, Prof. Dr. Sadrettin Gümüş, Doç. Dr. Ali Turgut, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2015.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi: Kurʾân-ı Kerîm ve Meal-i Şerîfi, haz. Ertuğrul Özalp, İstanbul: İşaret Yayınları, 2000.
• Yüksel, Edip: Mesaj: Kuran Çevirisi, İstanbul: Ozan Yayıncılık, 2014.
• ez-Zemaḫşerî, Ebü’l-Ḳāsım Maḥmûd b. ʿAmr b. Aḥmed: el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳi ġavâmiḍi’t-tenzîl, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-ʿArabî, 1407 h.
• ez-Zemaḫşerî, Ebü’l-Ḳāsım Maḥmûd b. ʿAmr b. Aḥmed: Esâsü’l-belâġa, nşr. Muḥammed Bâsil ʿUyûnü’s-Sûd, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1419/1998.