Eski Sözcüğe Yeni İsim: Arap Dilinde Retronimler

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 137 - 158, 22.12.2022

Emine Bağmancı Abdulhakim Önel

https://doi.org/10.51802/istanbuljas.1172280

Öz

Teknolojik, sosyal ve kültürel gelişmelerin ortaya çıkardığı yeni durum, kavram ve nesnelere dilin yapısına uygun olarak sözcük oluşturmak kaçınılmaz bir gerekliliktir. Neolojizm olarak isimlendirilen bu kavram, içerisinde çeşitli sözcük grupları bulundurmaktadır. Bu sözcük gruplarından biri olan retronim, daha önceleri tek başına kullanıldığında net bir karşılığa denk gelen sözcüğün, birtakım gelişmeler sonucu çeşitlenmesi nedeniyle anlam karışıklığını önlemek için bu cinsin ilk biçimine verilen isim olarak ifade edilmektedir. Retronimler, kavram oluşturma gerekliliğinden ortaya çıktığı için dilin iç dinamiklerini harekete geçirmektedir. Arapça ise klasik dönemden itibaren yeni sözcüklere kavram oluşturma konusunda yeterli işlenebilirliği olan bir dildir. Arap dilinin, sahip olduğu sözcük üretme mekanizmasından yararlanarak eski sözcüklere kavram oluşturmada da başarılı olacağı açıktır. Bunun gerçekleşebilmesi için retronim kavramının yeterince bilinmesi gerekmektedir. Nitekim Arapça kaynaklarda bu kavrama ilişkin bir bilgiye rastlanmamıştır. Bu çalışmada retronimin genel özelliklerine ve Arap dilindeki kullanımına yer verilmiştir. Bu retronimler tematik, yapısal, bağlaşıklık ve anlamsal açıdan ele alınarak kavramın kullanımı örneklerle desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Retronim, Neoloji, Yeniden İsimlendirme, Eski-Yeni, Arabic Language and Rhetoric, Retronym, Neology, Renaming, Old-New

Teşekkür

Editörümüze ve ekibine vereceği emekler için şimdiden teşekkürler

New Names for Old Things: Retronyms in Arabic Language

Öz

It is an inevitable necessity to form words for the new situations, concepts and objects brought about by technological, social and cultural developments, in accordance with the structure of the language. This concept, which is called neologism, contains various word groups. Retronym, which is one of these word groups, is expressed as the name given to the first form of this genus in order to avoid the confusion of meaning due to the diversification of the word, which used to be used alone, as a result of some developments. Retronyms activate the internal dynamics of the language, as they arise from the necessity of creating concepts. Arabic, on the other hand, is a language that has sufficient flexibility in creating concepts for new words since the classical period. It is clear that the Arabic language will be successful in creating concepts for old words by making use of its word production mechanism. In order for this to happen, the concept of retronym must be sufficiently known. As a matter of fact, there is no information about this concept in Arabic sources. In this study, the general features of retronym and its use in Arabic language are given. These retronyms are discussed in terms of thematic, structural, cohesiveness and semantics, and the use of the concept is supported by examples. 

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Retronym, Neology, Renaming, Old-New

Kaynakça

• Abdullah, Murād Ḥamīd. “Taṭavvuru delāleti’l-mufredāti’l-muḥdes̠e fī’n-naṣṣi’l-luġavī”. Mecelletu’l-Ḫalīci’l-ʿArabī, sy 1-2 (2012): 1-28.
• Ahmad, Khurshid, ve Steven Collingham. “Renewable Technology”. İçinde Euralex International Congress on Lexicography in Göteborg Part II, 759-69. Göteborg: Göteborg University, 1996.
• Ahmed Muhtar Ömer. Mu‘cemu’l-luğati’l-‘Arabiyyeti’l-mu‘âsıra. Kâhire: ’Âlemu’l-kutub, 2008.
• Campus, Brooke, Patrick Fafard, Jessica St. Pierre, ve Steven J. Hoffman. “Comparing the Regulation and Incentivization of E-cigarettes Across 97 Countries”. Social Sciences and Medical Journal, sy 291 (2021): 1-10.
• Curcānī, Seyyid Şerīf el-. Kitābu’t-Taʿrīfāt. Kahire: Dāru’r-Reşād, t.y.
• Dağlı, Elif, Ümmühan Peçe Sönmez, ve Murat Güner. “Elektronik Sigara: Türkiye’de ve Dünyada Durum Analizi”. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 26 (2017): 12-17.
• Denham, Kristin, ve Anne Lobeck. Linguistic for everyone: An Introduction. 2. bs. Boston: Wadsworth Publishing, 2012.
• Derrida, Jacquez. Positions. Çeviren Alan Bass. Chicago: The University of Chicago Press, 1981.
• Elmgrab, Ramadan Ahmed. “Methods of Creating and Introducing New Terms In Arabic Contributions From English-Arabic Translation”, 26:491-500. Singapore: IACSIT Press, 2011. Fayda, Mustafa. “Cahiliye”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 7:17-19. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Gıda Teknolojisi Süt ve Süt Ürünleri Teknolojisi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 2019.
• Gündüzöz, Soner. Arapçanın Söz Varlığı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2015.
• Hormingo, Maria Tadea Diaz. “Lexical Creation and Euphemism: Regarding the Distinction Denominative or Referential Neology vs. Stylistic or Expressive Neology”. Lexis Journal in English Lexicology 7 (2012): 106-20.
• Mivtakh, Balkis Aminallah Nurul. “Arabic Language Neologism on the Field of Technology in Al-Akhbār Newspaper”. Journal of Arabic Language Teaching, Linguistics and Literature 2, sy 1 (2019): 17-34.
• Mohammad, Wan Azman Wan, Kaseh Abu Bakar, Hakim Zainal, ve Ezad Azraai Jamsari. “Neologism in English-Arabic Translation of Information Technology Terms”. International Journal of Advanced Research 12, sy 9 (2021): 354-62.
• Pruvost, Jean, ve Jean-François Sablayrolles. Les Neologismes. Beyrut: el-Munaẓẓzamatu’l-ʿArabiyya li’t-terceme, 2010.
• Glosbe Sözlük Latince-Türkçe. “Retro - Nomen”. Erişim 28 Haziran 2022. https://tr.glosbe.com/la/tr/retro.
• The American Heritage Dictionary of the English Language. “ret·ro·nym”. Erişim 25 Haziran 2022. https://www.ahdictionary.com/word/search.html?q=retronym.
• Rets, Irina. “Teaching Neologisms in English as a Foreign Language Classroom”. İçinde Procedia Social And Behavioral Sciences, 232:813-20. GlobELT, 2016.
• Safire, William. “On Language Retronym”. 18 Kasım 2007. https://www.nytimes.com/2007/11/18/magazine/18wwln-safire-t.html.
• Sahip Aktaş ve Mustafa Kırkız. “Arap Dilinde Ta’rîb Olgusu”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21, sy 2 (2016): 17-38.
• Sarı, İsa. “Dilde Yeniden Adlandırma İhtiyacı: Retronimler”. Türk Bilig Dergisi 25 (2013): 19-26.
• Tutar, Hasan. “Örgütsel Davranış Kongreleri Bildirilerinde ‘Metaforik Neolojizm’ Sorunu Üzerine Eleştirel Bir İnceleme”. İşletme Bilimi Dergisi 6, sy 3 (2018): 1-38.
• Xydopoulos, J. George, ve Irene Lazana. “A view into Retronymy As a Source of Neology”. İçinde La Néologie En Langue De Spécialité. Détection, Implantation Et Circulation Des Nouveaux Termes, editör Pascaline Dury, José Carlos de Hoyos, Julie Makri-Morel, François Maniez, Vincent Renner, ve María Belén Villar Díaz, 75-98. Lyon: Travaux du CRTT, 2014.