Aspects of Employment in Ottoman Waqfs Examples of Fatih, Yavuz Selim, and Süleymaniye Waqfs

Yıl 2024, Cilt: 74 Sayı: 2, 351 - 375, 31.12.2024

Ayşenur Karademir

https://doi.org/10.26650/ISTJECON2024-1267278

Öz

This study examines the role of Ottoman imperial waqfs as employment institutions, focusing on the salary register EV.HMH.1178, prepared for the Fatih, Yavuz Selim, and Süleymaniye waqfs in the early 18th century. By analyzing the administrative and financial oversight documented in this register, the article explores the redistributive functions of these waqfs and their contribution to sustaining long-term social and economic stability. Special attention is given to the intervention of the central office (Sadr-ı Âli Nezareti/Grand Vizier’s Office) through an imperial decree and the classification of employee roles by workplace. This research contributes to the literature on waqfs by providing insights into their employment systems and administrative practices.

JEL Classification : B11 , B15 , Z13

Anahtar Kelimeler

Ottoman Waqfs, Employee, Salary Register, Waqf Account Book

Kaynakça

• Archival Sources google scholar
• BOA Ottoman Archives google scholar
• EV. HM d. 1178, Cover page- 2. google scholar
• EV. HM d. 1178, The Fatih Waqf pp. 3b-19b. google scholar
• EV. HM d. 1178, The Yavuz Selim Waqf pp. 20b-49b. google scholar
• EV. HM d. 1178, The Süleymaniye Waqf pp. 50b-89b. google scholar
• TSMA.d.3882, pp.1-6. google scholar
• MAD. d. 4924.1-9. google scholar
• Secondary Sources google scholar
• Arslanboğa, K. (2015). Hatice Turhan Sultan Evkafı’nın h.1111-12/1112-13 (m.1700-1701/1701-1702) tarihli muhasebe bilançoları. International Journal of Social Science, Number:32, 225-247, Winter III. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2717. google scholar
• Aslanmirza, Ö. (2017). Surplus-receivers (zevaid-horan) from imperial waqfs: between philanthropy and Political economy. Master’s Thesis. The Graduate Schools of Social Sciences of Middle East Technical University. google scholar
• Baktır, M. (1998). Hutbe. TDV İslam Ansiklopedisi. 18, 425-428. google scholar
• Baltacı, C. (1976). XV.-XVI. Asırlarda Osmanlı medreseleri. İstanbul: İrfan Matbaası google scholar
• Barkan, Ö. L. (1963a). Osmanlı İmparatorluğunda imaret sitelerinin kuruluşu ve işleyiş tarzına ait çalışmalar. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 23 (1-2), 239-296. google scholar
• Barkan, Ö.L. (1963b). Fatih Cami ve imareti tesislerinin 1489-1490 yıllarına ait muhasebe bilançoları, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 23 (1-2), 298-341. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ iuifm/issue/881/9779. google scholar
• Barkan, Ö.L. (1971). Süleymaniye Cami ve imareti tesislerine ait bir muhasebe bilançosu 993/994 (1585/1586). Vakıflar Dergisi, 9, 109-161. google scholar
• Barkan, Ö.L. (1975). The price revolution of the sixteenth century: a turning point in the economic history of the near East. International Journal of Middle East Studies, Vol.6 No.1, 3-28. google scholar
• Barkan, Ö. L. (1993). Edirne ve civarındaki bazı imaret tesislerinin yıllık muhasebe bilançoları, Belgeler, 1(1-2), 235-377. https://belgeler.gov.tr/tam-metin-pdf/99/tur. google scholar
• Beyatlı, A. (2013). Fâtih Sultan Mehmed’in 877/1477 tarihli vakfiyyesi, Ankara: TTK Yay. google scholar
• Bozkurt, N. (1993). Dârülkurrâ TDV İslam Ansiklopedisi, 8, 543-545. google scholar
• Ergin, O. (1945). Fatih imareti vakfiyesi. İstanbul Belediye Matbaası. google scholar
• Eroğlu-Memiş, Ş. (2020). Kudüs vakıflarında istihdam: 18.yüzyılda vakıf görevlilerinin sosyo-ekonomik durumları. Osmanlı Araştırmaları,55, 55, 99-144. https://dx.doi.org/10.18589/oa.777845 google scholar
• Erünsal, İ. E. (2018). Fatih Sultan Mehmed: entellektüel bir sultanın portresi, ilgi duyduğu konular, kitaplar ve Kurduğu kütüphaneler in Fatih Sultan Mehmed Han. Ed. Fahameddin Başar. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yay. google scholar
• Faroqhi, S. (1981). Seyyid Gazi revisited: the foundation as seen through sixteenth and seventeenth century documents. Turcica, 13, 90-122. google scholar
• Faroqhi, S. (1988a). A great foundation in difficulties: or some evidence on economic contraction in the Ottoman empire of the mid-seventeenth century. In Abdelgelil Temimi (Ed.), Melanges professeur Robert Mantran, vol.3, 109-121. Zaghouan:CEROMDI. google scholar
• Faroqhi, S. (1988b). Agricultural crisis and the art of flute-playing: the worldly affairs of the Mevlevi dervishes (1595-1652). Turcica, 22, 43-70. google scholar
• Gökçen, İ. (1946). Manisa tarihinde vakıflar ve hayırlar: Hicri (954-1060). Marifet Basımevi google scholar
• Güran, T. (2006). Ekonomik ve malî yönleriyle vakıflar. İstanbul: Kitabevi. google scholar
• İnalcık, H. (1990). Istanbul: An Islamic city, Journal of Islamic Studies, Vol.1,1-23. google scholar
• İnalcık, H. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi-I-1300-1600, Çeviren: Halil Berktay, İstanbul: Eren Yayıncılık. google scholar
• İpşirli, M. (1988). Osmanlı ilmiye mesleği hakkında gözlemler, Osmanlı Araştırmaları, VII (VIII), 273-285. google scholar
• İpşirli, M. (1994a). Dersiâm. TDV İslam Ansiklopedisi, 9, 185-186. google scholar
• İpşirli, M. (1994b). Duâgû. TDV İslam Ansiklopedisi, 9,541-542. google scholar
• İpşirli, M. (2003). Medrese. TDV İslam Ansiklopedisi, 28, 327-333. google scholar
• Kahraman, S.A. (2006). Evkâf- hümâyûn nezâreti. İstanbul: Kitabevi. google scholar
• Karademir, A. (2022). Vazife yoklama defterine göre Süleymaniye Vakfı çalışanları: ücretler, görevler, unvanlar. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 44 (2), 316-339. google scholar
• Kunter, B. (1961). Fatih darüşşifası, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, 142-147. google scholar
• Kürkçüoğlu, K.E. (1962). Süleymaniye vakfiyesi. Ankara: Vakıflar Umum Müdürlüğü Neşriyatı. google scholar
• Necipoğlu Kafadar, G. (1985). The Süleymaniye complex in İstanbul: an interpretation”, Muqarnas, 3, 92-117. https://doi.org/10.2307/1523086. google scholar
• Oded, P. (1992). Waqf and Ottoman welfare policy. The poor kitchen of Hasseki Sultan in eighteenth-century Jerusalem. Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol.35, No.2, 167-186. google scholar
• Orbay, K. (2005). Detailed tax farm registers and arrears registers as sources of the waqf’s financial analyses. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, Vol.58, No.4, 331-347. google scholar
• Orbay, K. (2007a). 16. ve 17. yüzyıllarda Bursa ekonomisi: Sultan Çelebi Mehmed Yeşil imareti’nin mali tarihi (1553-1650). Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 22, 125-158. google scholar
• Orbay, K. (2007b). Structure and content of the waqf account books as sources for Ottoman economic history and Institutional history. Turcica, 39, 3-47 google scholar
• Orbay, K. (2011). The magnificent Süleymâniye owed a debt to the butcher and the grocer. Belleten, 75 (272),87-134. google scholar
• Orbay, K. (2013a). Vakıflar ve merkez arasında gelir aktarımları ve savaş finansmanı. Vakıflar Dergisi, 39, 75-88. google scholar
• Orbay, K. (2013b). Account books of the imperial waqfs (charitable endowments) in the eastern Mediterranean (15th to 19th centuries. The Accounting Historians Journal, 40/1, 31-50. google scholar
• Orbay, K. (2014). Edirne Muradiyye Vakfı’nın mali yapısı ve gelişimi (1598-1647). Belleten, Cilt:LXXVIII, Sa.283, 983-1031. google scholar
• Orbay, K. (2017). Imperial waqfs within the Ottoman waqf system. Endowment Studies, 1(2), 135.153. google scholar
• Orbay, K. (2018). The Celâlî effect’ on rural production and demography in central Anatolia the waqf of Hatuniyye (1590s to 1638). Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hung, 71(1), 29-44. http://doi.org/10.1556/062.2018.71.1.3. google scholar
• Orbay, K. (2019). Coping with institutional and financial crises in the sixteenth and seventeenth centuries: ensuring the survival of Ottoman royal waqfs. The Medieval History Journal, 22 (2), 229-252. http://doi.org/10.1177/0971945819890444 google scholar
• Önkal, A-Bozkurt, N. (1993). Cami, TDS İslam Ansiklopedisi. 7, 46-56. google scholar
• Öztürk, N. (1995). Türk yenileşme tarihi çerçevesinde vakıf müessesesi. Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yay. google scholar
• Öztürk,N. (2006).Mütevelli. TDV İslam Ansiklopedisi. 32,217-220. google scholar
• Pantık, R. (2014). Atik Valide Sultan külliyesi (1686-1727). Master’s Thesis. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Pantık, R. (2021). Merzifonlu Kara Mustafa Paşa vakıfları: yönetimi, kentsel gelişime katıkıları ve iktisadi yapısı. PhD Thesis. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Shefer-Mossensohn, M. (2003). Charity and hospitality: hospitals in the Ottoman empire in the early modern period in the Poverty and Charity in Middle Eastern Contexts, ed. Michael Bonner et al. New York: State University of New York Press. google scholar
• Singer, A. (2002). Constructing Ottoman beneficence-an imperial soup kitchen in Jeruselam, Albany: State University of New York Press. google scholar
• Tarım-Ertuğ, Z. (2000). İmaret. TDV İslam Ansiklopedisi. 22,219-220. google scholar
• Thys- Şenocak, L. (2009). Hatice Turhan Sultan-Osmanlı İmparatorluğunda kadın baniler. İstanbul:Kitap Yayınevi. google scholar
• Unan, F. (1999). İstanbul’un fethi, Fatih külliyesi ve imparatorluk. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 6, 83.91. google scholar
• Unan, F. (2003). Kuruluşundan günümüze Fâtih külliyesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. google scholar
• Ünver, S. (1938). Fatih külliyesine ait diğer mühim bir vakfiyye. Vakıflar Dergisi.1, 39-45. google scholar
• Ünver, S. (1942). Süleymaniye külliyesinde dârüşşifâ-tıb medresesi ve dâru’l akâkire dair. Vakıflar Dergisi.2, 195-207. google scholar
• Yediyıldız.B. (2012). Vakıf, TDV İslam Ansiklopedisi,42, 479-486. google scholar
• Yüksel, İ. A. (2009). Sultan Selim Camii ve külliyesi. TDV İslam Ansiklopedisi,37, 513-516. google scholar
• Zengin, Z.S. (2008). Osmanlılar döneminde yaygın din eğitimi faaliyeti olarak hutbeler. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Ensitüsü Dergisi, 17 (1), 379-398. google scholar
• Zorlu, T. (2002). Süleymaniye tıb medresesi I. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 3 (2),79-124. google scholar