OSMANLI DÖNEMİNDE SOSYAL REFAH SİSTEMİ OLARAK VAKIFLAR

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 5, 57 - 66, 15.06.2017

Mustafa Özcan Taşkesen

Öz

Osmanlı devlet yönetimleri incelendiğinde devletin toplumun ihtiyaçlarını karşılarken doğrudan ya da dolaylı olarak görev aldığı görülmektedir. Osmanlı
devletinde uzun yıllar kamu hizmetine yönelik yönetim, savunma, güvenlik ve adalet gibi konular merkezi yönetim ve taşra yönetimleri tarafından doğrudan
sağlanırken; sağlık, eğitim, sosyal hizmet ve diğer sosyal yaşama yönelik konular devletin desteği ile genellikle vakıflar ve sosyal dayanışma ağları tarafından sağlanmıştır. Bu yönüyle bakıldığında Osmanlı devlet yönetiminin uzun yıllar kendi içinde sosyal devlete yönelik bir yapı oluşturmadığı fakat sosyal
devleti simgeleyen faaliyetleri vakıflar ve sosyal dayanışma ağları aracılığıyla yürüttüğü söylenebilir. Toplumun yönetim, savunma, güvenlik ve adalet ihtiyacı gibi sosyal sorunların çözümü ile ilgili ihtiyaçları da büyük öneme sahipken Osmanlı Devleti neden devlet bünyesinde Tanzimat dönemine kadar bu alanlara yönelik bir kurum oluşturmamıştır? Vakıflar sosyal hizmetlere ve diğer sosyal yaşama dönük sorunlarla ilgili üslendikleri görevleri yerine getirebilmişler midir? Tanzimat döneminde neden vakıfların organizasyonları devlet bünyesine alınmıştır? Bu çalışmada bu soruların kaynakları araştırılacak ve bu sorulara cevap bulunmaya çalışacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Sosyal Refah, vakıf

Kaynakça

• ARMAĞAN, Mustafa, Geri Gel Ey Osmanlı!, Ufuk Kitapları, İstanbul, 2007. ALKAN, Mustafa, “Tanzimattan Sonra Vakıfların İdaresinde Yeniden Yapılanmaya Dair Bir Örnek: Adana Evkaf Müdürlüğü” Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S:19, 2006. ALPER, Yusuf. “Sosyal Güvenlik”, Ed. Yusuf Alper ve Ayşen Tokol, Sosyal Politika, 2. Basım, Dora Yayınları, Bursa, 2012. BEŞER, Faruk, “Zekâtın Masarifi ve Sosyal Güvenlik”, Bir Sosyal Güvenlik Kurumu Olarak Kur’an ve Sünnet’te Zekat –Tartışmalı İlmî Toplantı, 17-18 Kasım 2007, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2008. BULUT, Nihat, “Küreselleşme: Sosyal Devletin Sonu mu?”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:52, S:2, 2003. ESPİNG-ANDERSEN, Gosta, The Three Worlds of Welfare Capitalism, Polity Press, Cambridge, 1990. GÜRKAN, Ahmet, İslam Kültürünün Garbı Medenileştirmesi, Nur Yayınları, İstanbul, t.y. HALAÇOĞLU, Yusuf, “Osmanlı Devlet Teşkilatı”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C.II, İstanbul, 1993. İNALCIK, Halil, “Osmanlı Toplum Yapısının Evrimi” Çev. Mehmet Özden ve Fahri Unan, Türkiye Günlüğü, S:11, 1990. İPŞİRLİ, Mehmet, “Osmanlıda Vakıfların Tarihi Gelişimi” Sivil Toplum Düşünce ve Araştırma Dergisi, S:15, 2006. KAZICI, Ziya, “Vakıf Medeniyeti”, Sivil Toplum Düşünce ve Araştırma Dergisi, S:15, 2006. KILIÇ, Orhan, “Erciş, Bargiri (Muradiye) ve Muş Vakıfları”, Osmanlı Araştırmaları, Ed. Halil İnalcık ve diğerleri, S: XXIV, İstanbul, 2004. KORAY, Meryem, “Görülmek İstenmeyen Gerçek: Sosyal Refah Politikaları ve Demokrasi İlişkisi”, Çalışma ve Toplum, S:5, 2005. KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., “Osmanlı İktisadi Yapısı”, Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, Osmanlı Devleti Tarihi, C:2, Yayınlayan: Feza Gazetecilik A.Ş., İstanbul, 1999. ORTAYLI, İlber, Son İmparatorluk Osmanlı, Timaş Yayınları, İstanbul, 2006. ÖZBEK, Nadir, “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Sosyal Devlet”, Toplum ve Bilim, S:92, 2002. ÖZBEK, Nadir, Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011. ÖZTÜRK, Nazif, “Batılılaşma Döneminde Vakıfların Çözülmesine Yol Açan Uygulamalar”, Vakıflar Dergisi, S:23, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1993. ÖZTÜRK, Nazif, Menşei ve Tarihi Gelişimi Açısından Vakıflar, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Ankara, 1983. ÖZTÜRK, Nazif, Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakfı Müessesesi, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1995. SOYSALDI, Mehmet, “Vakıflar ve Psiko-Sosyal Fonksiyonları”, Diyanet İlmi Dergi, C:40, S:3, 2004. TABAKOĞLU, Ahmet, “Osmanlı İçtimai Yapısının Ana Hatları”, Osmanlı 4 Toplum, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999. TUŞ, Muhiddin, “Osmanlılarda Özel Toprak Mülkiyeti ve Vakıf Münasebeti” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S:5, 1999. YAZGAN, Turan, Türk Sosyal Güvenlik Sistemi ve Meseleleri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 1981. YEDİYILDIZ, Bahaeddin, “Osmanlı Toplumu”, Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, Osmanlı Devleti Tarihi, C:2, Yayınlayan: Feza Gazetecilik A.Ş., İstanbul, 1999. http://www.tarihin.com/osmanli-devletinde/ekonomi.html (20.02.2017)