A Ten-Year Situational Analysis and Reassessment of the Turkish Retail Sector in the Light of Current Developments

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 52, 26 - 54, 27.06.2025

Sedat Çolak , Figen Yıldırım

https://doi.org/10.46928/iticusbe.1397167

Öz

Abstract
World trade has witnessed major changes in the last ten years. Phenomena such as pandemics, wars, digitalization, the rise of e-commerce, and the changing consumer profile have affected the way all sectors do business. In the face of all these changes, the Turkish retail sector has transformed in parallel with the world retail sector in order to survive and bring itself to better positions. The number of studies containing situation analysis of the last ten-year period, in which the impact of macro-environmental variables on the Turkish retail sector was intense, is quite low. This article was made with the aim of re-evaluating the SWOT analysis of the Turkish retail sector, which was conducted by the Union of Chambers and Commodity Exchanges of Turkey in 2012, and to create a new SWOT analysis in the light of current developments, which was chosen due to its strong scope of explaining theory and practical applications. While creating the current SWOT analysis, we proceeded with Porter's Five Forces Model approach in the sector, which includes macro and micro environmental analysis, demand analysis and competition analysis of the retail sector in Turkey, in accordance with what is explained in theory. As a result of the study, it has been determined that some elements in the analysis conducted in 2012 continue, some have changed in the opposite direction (such as transforming from a threat situation to an opportunity situation), and some elements need to be re-added, taking into account the conditions of the day. Re-evaluating the sector from a current perspective, especially considering the change in e-commerce in the ten-year period, will be useful to test the consistency of the previous analysis and develop a perspective for the future.

Anahtar Kelimeler

Turkish Retail Sector , SWOT analysis , Market Research , PESTEL , Porter’s Five Force

Türkiye Perakende Sektörünün On Yıllık Durum Analizi ve Güncel Gelişmeler Işığı Altında Yeniden Değerlendirilmesi

Öz

Özet
Dünya ticareti son on yılda büyük değişimlere tanık olmuştur. Pandemi, savaşlar, dijitalleşme, e-ticaretin yükselişi, değişen tüketici profili gibi olgular tüm sektörlerin iş yapış tarzını etkilemiştir. Tüm bu değişimler karşısında Türkiye perakende sektörü de ayakta kalabilmek, kendini daha iyi noktalara getirebilmek adına dünya perakende sektörüne paralel olarak dönüşüme uğramıştır. Türkiye perakende sektörünün makro çevre değişkenlerinin etkisinin yoğun olduğu son on yıllık sürece dair durum analizini içeren çalışmaların sayısı oldukça azdır. Bu makale, teori ile pratik uygulamaları anlatan kapsamı güçlü olması sebebiyle seçilmiş olan 2012 yılında Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından yapılan Türkiye perakende sektörünün SWOT analizinin yeniden değerlendirilmesi, güncel gelişmeler ışığı altında yeni bir SWOT analizi oluşturulması amacı ile yapılmıştır. Güncel SWOT analizi oluşturulurken teoride anlatılana uygun olarak Türkiye’deki perakende sektörüne ait makro ve mikro çevre analizi, talep analizi ve rekabet analizini içeren sektördeki Porter’ın Beş Güç Modeli yaklaşımıyla ilerlenmiştir. Yapılan çalışmanın sonucunda; 2012 yılında yapılan analizdeki bazı unsurların halen devam ettiği, bazılarının tam tersi yönde yer değiştirdiği (tehdit durumundan fırsat durumuna dönüşme gibi), günün koşulları dikkate alınarak bazı unsurların da yeniden eklenmesi gerektiği tespit edilmiştir. On yıllık süreçte özellikle e-ticarette yer alan değişimi de göz önünde bulundurarak güncel bakış açısı ile sektörün tekrar değerlendirilmesi, önceki analizin tutarlılık testine ve geleceğe yönelik bakış açısı geliştirmeye faydalı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Perakende Sektörü , SWOT analizi , Pazar Araştırması , PESTEL , Porter’ın Beş Güç Modeli

Kaynakça

• Aliağaoğlu, A. (2022). Türkiye’de şehirleşme deneyimleri: Sosyo-mekânsal görünümler. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi (57), 170-191.
• Apak, M. (2020, Haziran). Salgın travmasını iş birlikteliği ile atlatacağız. Tedar(8).
• AYD. (2023). Alışveriş merkezleri. Ekim 3, 2023 tarihinde www.ayd.org.tr: http://www.ayd.org.tr/alisveris-merkezleri adresinden alındı
• Azabağaoğlu, M. Ö., & Dursun, E. (2008). Tüketicilerin modern gıda perakendecilerine karşı davranışının analizi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 5(1), 1-12.
• BDDK. (2020, Aralık 18). Basın açıklaması. www.bddk.org.tr: https://www.bddk.org.tr/Duyuru/EkGetir/730?ekId=754 adresinden alındı
• BDDK. (2022, Haziran 9). Bankacılık düzenleme ve denetleme kurulu kararı 10222. www.bddk.org.tr: https://www.bddk.org.tr/Mevzuat/DokumanGetir/1121 adresinden alındı
• Benzaghta, M. A., Elwalda, A., & Mousa, M. M. (2021). SWOT analysis applications: An integrative literature review. Journal of Global Business Insights, 6(1), 55-73.
• Bloomberg. (2022, Aralık 22). Şirketlerin maliyetlerinde çalışanın payı düşüyor. www.bloomberght.com: https://www.bloomberght.com/asgari-ucret-nasil-yankilandi-2321748 adresinden alındı
• Bouzid, A. (2020). The P.E.S.T.L.E business analysis tool to learn & apply to your business. ABConsulting.
• Deloitte. (2015). The retail transformation. Deloitte University Press.
• Deloitte Digital. (2021). Ekonominin dönüştürücü gücü: E-ticaret etki analizi. İstanbul: TÜBİSAD.
• Doğru, C. E., & Öztürk, S. (2021). Perakendenin geleceği mevcut durum, beklentiler ve politika önerileri. TÜSİAD.
• Dünya Bankası. (2023, 11 12). Urban population (% of total population) - Turkiye, World.
• https://www.worldbank.org/en/home: https://data.worldbank.org/indicator/SP.URB.TOTL.IN.ZS?end=2022&locations=TR-1W&start=1960&view=chart adresinden alındı
• Eraydın, K. (2013). İşgücü piyasasındaki gelişmeler ve uluslararası rekabet gücü. Türkiye İş Bankası A.Ş. İktisadi Araştırmalar Bölümü.
• Euromonitor International. (2023). Türkiye'de perakende ülke raporu Mart 2023.
• Euronews. (2022, Nisan 1). Türkiye ve Avrupa ülkelerinde saatlik iş gücü maaliyeti ne kadar? https://tr.euronews.com/: https://tr.euronews.com/2022/04/01/turkiye-ve-avrupa-ulkelerinde-saatlik-is-gucu-maaliyeti-ne- kadar#:~:text=Avrupa%20%C3%BClkelerinde%20kar%C5%9F%C4%B1la%C5%9Ft%C4%B1rmal%C4%B1%20i%C5%9F%20g%C3%BCc%C3%BC,de%203%2C7%20euro%20seviyesinde. Adresinden alındı
• Gürel, E., & Tat, M. (2017). SWOT analysis: a theoretical review. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(51), 994-1006.
• Gürsel, V. (2009). Perakendecilerin ölçeğindeki büyümenin sebepleri ve ekonomik sonuçları. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 407-423.
• Hedefler İçin İş Dünyası. (2021). Covid-19 krizinin işletmeler üzerindeki etkileri.
• İŞKUR. (2021). 2021 yılı toptan ve perakende ticaret sektörü iş gücü piyasası raporu. Türkiye İş Kurumu.
• Kazak, E. Ö., Koçak, İ. H., Özaktaş, E., Kocaman, E., Kurdoğlu, B., & Özkan, N. (2022). Türkiye HTM perakendeciliği sektör incelemesi nihai raporu. Ankara: Rekabet Kurumu.
• Kazak, H. (2018). Türkiye’de faaliyet gösteren perakende ve üretim işletmelerinin finansal performanslarının değerlendirilmesi: Merkez bankası sektör bilanço ve gelir tabloları üzerine bir araştırma. Kesit Akademi Dergisi, 422-447.
• Kotler, P., Kartajaya, H., & Setiawan, I. (2017). Pazarlama 4.0 gelenekselden dijitale geçiş. (N. Özata, Çev.) İstanbul: Optimist Yayın.
• KPMG. (2020). Perakende sektörel bakış. KPMG bağımsız denetim ve serbest muhasebeci mali müşavirlik A.Ş.
• KPMG. (2023). Bankacılık sektörel bakış 2023. KPMG yönetim danışmanlığı A.Ş.
• KPMG. (2023). Enerji sektörel bakış 2022. KPMG Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş.
• Kulaksız, A., & Dündar, M. (2019). Tepav perakende güven endeksi ile Tüik perakende ticaret sektörü güven endeksi arasındaki farklar nereden kaynaklanmaktadır? Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı.
• Medina Turgul DDB. (2022). Şimdinin karşı konulmaz hafifliği.
• Perakende ticaretin düzenlenmesi hakkında kanun.(2015). T.C. Resmi Gazete (6585, 14 Ocak 2015).
• Pehlivan, A. S. (2023, Mart 20). Enflasyondan kaçan PL ürünlere yöneldi: Market zincirleri neler söylüyor? www.ekonomist.com.tr: https://www.ekonomist.com.tr/makale/enflasyondan-kacan-pl-urunlere-yoneldi-39365 adresinden alındı
• PLAT. (2013, Kasım 20). Plat özel markalı ürünler sanayicileri ve tedarikçileri derneği. https://plturkey.org: https://plturkey.org/private-label-ulusal-markalar/ adresinden alındı
• Porter, M. E. (1980). Competitive strategy: techniques for analyzing industries and competitors. New York: Free Press.
• PWS. (2021). PwC küresel tüketici içgörüleri araştırması 2021. PwC Türkiye.
• Sarıçiçek, C., Yüksek, C., Ayhan, B., Yılmaz, S., Göktepe, F., & Erol, Ş. (2022). E-pazaryerleri platformları sektör incelemesi nihai raporu. Ankara: Rekabet Kurumu.
• Speth, C. (2016). The SWOT analysis a key tool for developing your business strategy. 50MINUTES.com.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). www.sbb.gov.tr. Ekim 2, 2023 tarihinde Temel ekonomik göstergeler: https://www.sbb.gov.tr/temel-ekonomik-gostergeler/#1687782578718-4eac48af-7c03 adresinden alındı
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). www.sbb.gov.tr. Ekim 3, 2023 tarihinde İstihdam: https://www.sbb.gov.tr/istihdam/#:~:text=11%20Eyl%C3%BCl%202023%20tarihinde%20a%C3%A7%C4%B1klanan,ise%20y%C3%BCzde%2048%2C7%20oldu. Adresinden alındı
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi. (2023). Türkiye'de uluslararası doğrudan yatırım. www.invest.gov.tr: https://www.invest.gov.tr/tr/whyturkey/sayfalar/fdi-in-turkey.aspx adresinden alındı
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2023). Türkiye-AB gümrük birliği. Ekim 3, 2023 tarihinde www.mfa.gov.tr: https://www.mfa.gov.tr/turkiye-ab-gumruk-birligi.tr.mfa adresinden alındı
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı. (2022). Faaliyet raporu. Ankara: Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Strateji, Faaliyet İzleme ve Koordinasyon Şube Müdürlüğü.
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (2023). Ekonomik görünüm Nisan 2023. T.C. Ticaret Bakanlığı.
• TC. Kalkınma Bakanlığı. (2018). İşgücü piyasası ve genç istihdamı özel ihtisas komisyonu raporu. Ankara: TC. Kalkınma Bakanlığı.
• Taleb, N. N. (2007). The black swan. New York: The Random House Publishing Group.
• TOBB. (2012). Türkiye perakendecilik meclisi sektör raporu. Ankara: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği.
• TOBB. (2023). Kurulan / kapanan şirket istatistikleri. Ankara: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği.
• Turkish Technic. (2023). Havacılığın yeni merkezi. Ekim 3, 2023 tarihinde turkishtechnic.com: https://turkishtechnic.com/tr/havaciligin-yeni-merkezi adresinden alındı
• TÜİK. (2013). Nüfus projeksiyonları, 2013-2075. Türkiye İstatistik Kurumu.
• TÜİK. (2023). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları, 2022. Türkiye İstatistik Kurumu.
• TÜİK. (2023). İstatistiklerle kadın, 2022.
• Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Karar. Resmî Gazete (32, 12 Eylül 2018).
• UTİKAD. (2022). UTİKAD Lojistik sektörü raporu 2022. UTİKAD Sektörel İlişkiler Departmanı.
• Üzümcü, G., & Apak, G. (2022, 10). https://www.thinkwithgoogle.com. Türkiye'deki tüketiciler ve perakende sektörü üzerine bir araştırma: https://www.thinkwithgoogle.com/intl/tr-tr/icgoruler/tuketici-trendleri/perakende-sektoru-yeni-arastirma/ adresinden alındı
• WHO. (2020). Novel coronavirus (2019-nCoV) situation report - 1. World Health Organization.