Reflections of the efforts for language unity in the construction of the nation state in the press: "Citizen, speak Turkish!" Campaign

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 51, 2134 - 2165, 28.12.2024

Okan Gülbak , Tuğce Kaba

https://doi.org/10.46928/iticusbe.1508133

Öz

This study aims to explain and make sense of the social projections of the “Citizen Speak Turkish” campaign, which was tried to be realized in the 1930s, in the context of political history, based on the reflections of language policies in the press in the construction of the nation state and national identity. For this purpose, open-access newspaper archives were examined by focusing on the news and headlines that appeared in the Turkish press in the 1930s and reflected the campaign, and analyzed qualitatively through thematic analysis. As a result of the analysis, it was observed that headlines and news items related to the campaign were covered in a total of six newspapers between 1930 and 1938, with 1934 being the most common year, and were grouped under the themes of Hebraism/Judaism and student youth. The news and headlines under the theme of Hebraism/Judaism show that the reflections of the language policy at the social level were mainly centered on Jews rather than all layers of society and the other theme revealed that the indirect representation of the state in these reflections was carried out through newspapers, columnists and student youth. According to the findings, language unity efforts are not only targeted at a certain segment of the society, such as minorities, but also at all segments of the society who do not tend to speak the language well and insist on using foreign words. Therefore, it has been determined that the “Citizen Speak Turkish” campaign targets not only minorities but the whole society in the process of building the desired citizen.

Anahtar Kelimeler

Nation State Building, Citizen Building, Language Unity, Citizen Speak Turkish, Press Research

Ulus devlet inşasında dil birliği çabalarının basındaki yansımaları: “Vatandaş Türkçe konuş!” kampanyası

Öz

Bu çalışma, ulus devlet ve ulusal kimlik inşasında dil politikalarının basına yansımalarından hareketle 1930’lu yıllarda hayata geçirilmeye çalışılan “Vatandaş Türkçe Konuş” kampanyasının toplumsal izdüşümlerini, siyasi tarih bağlamında açıklamayı ve anlamlandırmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla 1930’lu yıllarda Türk basınında yer bulan ve kampanyayı yansıtan haber ve başlıklara odaklanılarak açık erişimli gazete arşivleri taranmış ve nitel analiz yöntemlerinden tematik analiz yöntemiyle incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda, toplam altı gazetede kampanya ile ilgili başlık ve haberlere 1934 yılı yoğunlukta olmak üzere 1930-1938 yılları arasında yer verildiği ve Musevilik/Yahudilik ile öğrenci gençler temaları altında toplandığı görülmüştür. Musevilik/Yahudilik teması altında bulunan haber ve başlıklar, takip edilen dil politikasının toplumsal düzeydeki yansımalarının toplumun tüm katmanlarından ziyade, esas itibariyle Yahudileri merkeze aldığını gösterirken; diğer tema ise söz konusu yansımalarda devletin dolaylı temsilciliğini gazeteler, köşe yazarları ve öğrenci gençler üzerinden yürüttüğünü ortaya çıkarmıştır. Elde edilen bulgulara göre dil birliği çabalarının yalnızca azınlıklar gibi toplumun belirli bir kesimine yönelik değil; aynı zamanda dili iyi konuşmaya eğilim göstermeyen ve yabancı sözcükler kullanmada ısrarcı olan toplumun tüm kesimlerine hitap ettiği saptanmıştır. Dolayısıyla “Vatandaş Türkçe Konuş” kampanyasının arzulanan vatandaş inşa etme sürecinde, yalnızca azınlıkları değil, tüm toplumu hedeflediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ulus Devlet İnşası, Vatandaş İnşası, Dil Birliği, Vatandaş Türkçe Konuş, Basın Çalışmaları

Kaynakça

• Ahmad, F. (2006). Bir kimlik peşinde Türkiye . İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Akgönül, S. (2011). Azınlık: Türk bağlamında azınlığa çapraz bakışlar. İstanbul: Bgst Yayınları.
• Anderson, B. (1995). Hayali cemaatler: Milliyetçiliğin kökenleri ve yayılması. İstanbul: Metis Yayınları.
• Armaoğlu, F. (2001). 20. Yüzyıl siyasi tarihi: 1914-1995. İstanbul: Alkım Kitabevi.
• Bali, R. (2000). Cumhuriyet yıllarında Türkiye Yahudileri: Bir Türkleştirme serüveni 1923-1945. İstanbul: İletişim.
• Berkes, N. (2002). Türkiye'de çağdaşlaşma. İstanbul: YKY Yayınları.
• Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2018). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. New Jersey: Sage Publications.
• Çağatay, S. (2003). Kim Türk, kim vatandaş?: Erken cumhuriyet dönemi vatandaşlık rejimi üzerine bir çalışma. Toplum ve Bilim, 98, 166-185.
• Çelik, Z. (2006). 'Yeni' Türkçe'nin doğuşu: Türk dil devrimi. Muhafazakâr Düşünce, 2(6), 198-216.
• Deny, J. (2000 (1960)). Yeni Türkiye. İstanbul: Cumhuriyet.
• Dodd, C. H. (2012). The Turkish Republic, M. Heper, & S. Sayarı içinde, The Routledge handbook of modern Turkey (s. 53-64). Abingdon: Routledge.
• Fishman, J. (2003). The impact of nationalism on language planning, B. R. Roxy Harris içinde, Language, race and ethnicity. London: Routledge.
• Gülbak, O. (2023). Azınlıkları izlemek: Popüler kültür yapımlarında tarihsel azınlıkların estetik temsili. Y. T. Serter içinde, Geçmişten günümüze azınlıklar ve etnik gruplar: Kimlik, etnisite, kültür (s. 205-223). İstanbul: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Galanti, A. (2000). Vatandaş Türkçe konuş! Ankara: Kebîkeç Yayınları. Gellner, E. (2008). Uluslar ve ulusçuluk . İstanbul: Hil Yayın.
• Gleason, P. (1983). Identifying identity: A semantic history. The Journal of American History, 9(4), 910-931.
• Giddens, A. (1990). The consequences of modernity. Cambridge: Polity Press.
• Gündoğdu, A. (2014). Türk dil birliğinin sonbaharı 1926-1941 Latin alfabesi dönemi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 54(2), 1-18.
• Heper, M. (1985). Türkiye’de devlet geleneği. 6 Eylül 2023 tarihinde http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/ adresinden alındı.
• Hobsbawm, E. (2020). Kısa 20. yüzyıl: 1914-1991 Aşırılıklar çağı. İstanbul: Everest Yayınları.
• Hobsbawn, E. (1995). Milletler ve milliyetçilik: Program, mit, gerçeklik. İstanbul: Ayrıntı.
• Karpat, K. H. (2002). Millets and nationality: The roots of the incongruity of nation and state in the post-Ottoman era, K. H. Karpat içinde, Studies on Ottoman social and political history: Selected articles and essays (s. 611-646). London: Brill.
• Mango, A. (1999). Atatürk: Modern Türkiye'nin kurucusu. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Marshall, T. (2021). Turkey, T. Marshall içinde, Power of Geography: Ten Maps That Reveal the Future of The World (s. 71-82). London: Elliot Thompson.
• Oran, B. (2004). Türkiye'de azınlıklar: Kavramlar, Lozan, iç mevzuat, içtihat, uygulama. İstanbul: Tesev Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1987). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. İstanbul: Hil Yayın.
• Özkırımlı, U. (2010). Theories of nationalism: A critical introduction. New York: Palgrave Macmillan.
• Selçuk, E. K. (2023). Türk olmak: Erken Cumhuriyet döneminde Türk modernleşmesi gündelik hayatta nasıl deneyimlendi? TAM Akademi Dergisi, 2(2), 243-247.
• Smith, A. D. (1994). Milli kimlik. İstanbul: İletişim.
• Tan Gazetesi. (1938, Ocak 06). Mayıs 31, 2024 tarihinde İstanbul Üniversitesi Açık Erişim: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/tan//tan_1938/tan_1938_ikincikanun_/tan_1938_ikincikanun_6_.pdf adresinden alındı.
• Üstel, F. (2016). Makbul Vatandaş’ın Peşinde, II. Meşrutiyet'ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. İstanbul: İletişim. Yeğen, M. (2006). Müstakbel Türk’ten sözde vatandaşa. İstanbul: İletişim.
• Yılmaz, H. (2023). Türk olmak: Erken cumhuriyet döneminde milliyetçi reformlar ve kültürel tartışmalar, 1923- 1945. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İstanbul: İletişim.