THE HOLY QUR’AN AS A SOURCE OF TAFSIR WITH RESPECT TO DIFFERENCES IN COMMENTARIES

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 3, 632 - 651, 18.08.2014

Ahmet Sıcak

https://doi.org/10.15869/itobiad.50183

Öz

This article deals with the Holy Qur’an as a source of tafsir with respect to early common methods of tafsir, mainly Riwayah and Dirayah commentaries and later on in terms of the practice of interpretation and concept tafsirs in the course of the historical process. Among tafsir commentators, the most reliable and trusted method is Tafsir al-Qur’an bil-Qur’an, interpreting the Qur’an with reference to the Qur’an itself. With this assumption in mind, this research tries to find answers to the following questions by employing subjectivity and objectivity value in the application of this method of tafsir: Are commentators regard Tafsir al-Qur’an bil-Qur’an as an indispensable method of tafsir for every verse? Does the source itself make it possible for commentators using this method to reach consensus on some of the verses? Does this practice of tafsir, as an element of exposition , in the course of the historical process make some verses indispensable? In the collected works of tafsir, when the verses used to explain a verse are taken into consideration, what kind of spectrum is observed from past into the future? 

Anahtar Kelimeler

Subjectivity, Objectivity, Tafsir al-Qur’an bil-Qur’an, The Concept İnterpretation, Topic-Based İnterpretation Method, İnterpretation of the Qur’an by/with/in the Qur’an.

Yorum Farklılıkları Açısından Bir Tefsir Kaynağı Olarak Kur’ân-ı Kerîm

Öz

Bu makale tarihi süreç içerisinde; rivâyet ve dirâyet ağırlıklı tefsirler, sonrasında ise konulu tefsirler ve kavram tefsirleri pratiğinde bir tefsir kaynağı olarak Kur'ân-ı kerîm’i ele almaktadır. Kur'ân'ın Kur'ân'la tefsirinin en sağlam ve en güzel tefsir metodu olduğu tefsir üsûlcüleri arasında genel bir kabuldür.  Bu ön kabulle birlikte yapılacak araştırmada; müfessirler Kur'ân’la Kur'ân tefsirini bir tefsir metodu olarak her âyet için vazgeçilmez görmüşler midir?  Kaynağın kendisi bu metodu kullanmayı tercih edenlerin bazı âyetler üzerinde ittifak etmelerini sağlamış mıdır? Tarihsel gelişim içerisinde Tefsir pratiği -açıklayıcı bir unsur olarak- bazı âyetleri vazgeçilmez kılmış mıdır? Tefsir müdevvenâtı, bir âyeti açıklamak için kullanılan âyetler göz önüne alındığında, geçmişten geleceğe nasıl bir yelpazeyi şekillendirmektedir? şeklindeki sorulara verilecek cevaplarla Kur'ân'ın Kur'ân'la tefsiri metodunun uygulamadaki öznellik ve nesnellik değerine değinilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Öznellik, Nesnellik, Tefsir, Kavram Tefsiri, Konulu Tefsir.

Kaynakça

• Albayrak, İsmail, “Kur’ân ve Anlatı(m) Bilim”, EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -, 2002, cilt: VI, sayı: 13, s. 87-103.
• Aydüz, Davut, Tefsir Tarihi Çeşitleri ve Konulu Tefsir, 2. bs. İstanbul: Işık Yayınları, 2004.
• Akyüz, Vecdi, Zekat, İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şehâbeddîn Mahmûd b. Abdullâh b. Mahmûd, Ruhü’l-Meani fî Tefsiri’l-Kur’âni’l-Azim ve’s-Seb’i’l-Mesani, Ths. Muhammed Hüseyin Arab, Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1997.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, İstanbul, Yeni Ufuklar Neşriyat, 1989.
• Atik, Aydın, İbn Kesîr’in Kur’ân’ı Kur’ân’la Tefsiri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniv. SBE, Sakarya, 1996.
• Ayyâşî, Ebü’n-Nasr Muhammed b. Mesud, Tefsirü’l-Ayyâşî; tlk. Haşim Resuli Muhallati, Beyrut: Müessesetü’l-A’lemi li’l-Matbuat, 1991.
• Azzâm, Abdullah, Tevbe Sûresi Tefsiri (Cihat Dersleri), 3. bs., İstanbul: Buruc Yay., 2007.
• Bursevî, İsmail Hakkı, Tefsiru Ruhi'l-beyân= Ruhü’l-beyân fi tefsiri’l-Kur’an, İstanbul: Mektebetu Eser [Eser Kitabevi], 1969/1389, III, 453-6.
• Cerrahoğlu, İsmail, “Fahruddîn er-Râzî ve Tefsiri”, Atatürk Üniv. İslami İlimler Fak. Der., sy., 2, 1977, s. 7-57.
• Çiftci, Ali, Mekkî Sûreler Bağlamında Kur’ân’da İnfak-Zekat İlişkisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniv. SBE, Konya, 2008.
• Demirci, Muhsin, Konulu Tefsire Giriş, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Derveze, Muhammed İzzet b. Abdülhadi b. Derviş, et-Tefsirü’l-Hadis: Nüzul Sırasına Göre Kur’ân Tefsiri, trc. Mehmet Baydaş, Vahdettin İnce, Ramazan Yıldırım, İstanbul: Ekin Yayınları, 1997.
• Erten, Mevlüt, İslam Tefsir Geleneğinde Öznellik, Araştırma Yayınları, Ankara, 2011.
• Güven, Şahin, Çağdaş Tefsir Çalışmalarında Konulu Tefsir Metodu, İstanbul: Şura Yayınları, 2001.
• Habibov, Aslan, İlk Dönem Şii Tefsir Anlayışı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniv. SBE Ankara, 2007.
• Hanefî, Muhammed Abdülhak b. Şâh Hindi, el-İklil ala Medârikü’t-tenzîl ve hakaikü’t-te’vîli’l-İmam en-Nesefî; tahkik Muhyiddin Üsâme el-Bayrakdâr, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2012.
• Hererî, Muhammed Emin b. Abdullah b. Yusuf b. Hasan Uremmi Alevi Esyubi, Tefsiru Hadaiki’r-Ravh ve’r-Reyhan fî Ravaye Ulûmi’l-Kur’ân; işraf ve müracaa Haşim Muhammed Ali b. Hüseyin Mehdi, Beyrut: Dâru Tavki’n-Necat, 2001.
• İbn Acîbe, el-Hasenî, Bahrü’l-Medid fî Tefsiri’l-Kur’âni’l-Mecid; trc. Dilaver Selvi, İstanbul: Semerkand, 2012.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tunusi,
• Tefsirü’t-Tahrir ve’t-Tenvir, Tunus: ed-Dârü’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, Tefsirü’l-Kur’âni’l-Azim, tah. Mustafa es-Seyyid Muhammed vd., Kahire: Müessesetu Kurtuba; Mektebetü’l-Evladi’ş-Şeyh li’t-Türas, 2000.
• İbn Kesir, Hadislerle Kur’ân-ı Kerîm Tefsiri, trc.Bekir Karlığa, Bedrettin Çetiner, Çağrı Yay., İstanbul 1994.
• Karaman, Hayreddin; Çağrıcı, Mustafa; Dönmez, İbrahim Kafi; Gümüş, Sadrettin, Kur’an yolu: Türkçe meal ve tefsir; Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003, III.
• Karataş, Ali, “Rivâyet ve Dirâyet Kaynakları Açısından Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l-Kur’ân’ı”, EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -, 2010, cilt: XV, sayı: 47, s. 161-174.
• Kaya, Ayhan, Kur’ân’da İnfak Kavramı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Cumhuriyet Üniv. SBE, Sivas, 2009.
• Koç, Mehmet Akif, İsnad Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri: İbn Ebi Hatim (ö. 327/939) Tefsiri Örneğinde Bir Literatür İncelemesi, Ankara: Kitabiyat, 2003.
• Köse, Murtaza, “ ‘Fî Sebîlillâh’ Kavramının Zekât Açısından Tahlili”, Atatürk Üniv. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2004, sayı: 21, s. 107-134.
• Kummî, Ebü’l-Hasan Ali b. İbrâhim, Tefsirü’l-Kummî; thk. Tayyib el-Musevi el-Cezairi, y.y., Mektebetü’l-Hüda, t.y.
• Kurtubî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Cami li-Ahkami’l-Kur’ân, i’tina ve tsh. Hişam Semîr el-Buhari, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• Kuşeyrî, Abdulkerim, Letâifu’l-İşârât: Kuşeyri Tefsiri; terc. Mehmet Yalar, İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2012.
• Matürîdî, Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed b. Muhammed, Te’vîlâtü’l-Kur’ân: el-A’raf-et-Tevbe, tahkik Ertuğrul Boynukalın; müracaa Bekir Topaloğlu, İstanbul: Mizan Yayınevi, 2006.
• Merâgi, Ahmed Mustafa, Tefsirü’l-Merâgi, 5. bs. Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1974.
• Mevdûdî, Seyyid Ebü’l-A’la, Tefhimü’l-Kur’ân; trc. Ahmed Asrar, İstanbul: Bengisu Yayıncılık, 1997.
• Nesefî, Ebü'l-Berekat Hafızüddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmud, Tefsirü’n-Nesefî = Medârikü't-tenzîl ve hakaikü't-te'vîl, tahkik ve tahric Yusuf Ali Büdeyvi, Dımaşk; Beyrut: Daru İbn Kesir, 2008/1429. I.
• Okumuş, Mesut, Muhammed İzzet Derveze ve Tefsir`deki metodu, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniv. SBE., Ankara, 1994.
• Öztürk, Mustafa, “ ‘Sadaka’ Kavramının Kur’ân’daki Anlam Çerçevesi -Semantik Bir Tahlil Denemesi-”, Ondokuz Mayıs Üniv. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2001, sayı: 12-13, s. 457-487.
• Râzî, Fahreddîn, Mefâtîhu’l-Gayb, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Reşîd Rızâ, Muhammed Abduh, Menar Tefsiri, Tefsiru’l-Kur’âni’l-Hakim, Tefsiru’l-Menar, trc. Mehmet Erdoğan...[ve öte.], yayına haz. Fikret Başar, Hamza Türkmen, İstanbul: Ekin Yayınları, 2011.
• Sâbûnî, Muhammed Ali, Safvetü’t-Tefasir: Tefsirlerin Özü; trc. Sadreddin Gümüş, Nedim Yılmaz, İstanbul: Ensar Neşriyat, 1992.
• Sadr, Muhammed Bagır, Kur’ân Okulu; trc. Mehmed Yolcu, 2. bs. Ankara: Fecr Yayınevi, 1995.
• Saîd Havvâ, el-Esas fi’t-Tefsir, 3. bs. y.y., Dârü’s-Selam, 1991.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys İmamülhüda Nasr b. Muhammed b. Ahmed, Tefsirü’s-Semerkandî: Bahru’l-Ulûm, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Seyyid Kutub, Seyyid b. Kutub b. İbrâhim, Fî zılali’l-Kur’ân, 11. bs. Beyrut: Dârü’ş-Şuruk, 1985.
• Sıcak, Ahmet Sait, Kur'ân Tefsirinde Öznellik,(Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniv. SBE, İstanbul, 2013.
• Sıddik Hasan Han, Ebü’t-Tayyib Muhammed el-Kannevci, Fethü’l-Beyân fî Makasıdi’l-Kur’ân; göz. geç. Abdullah b. İbrâhim el-Ensârî, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1992.
• Süyûtî, Ebu’1-Fazl Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebû Bekir, ed-Dürrü’l-Mensûr fi’t-Tefsîri’l-Me’sûr, Dâru’l-fikr, Beyrut, 1993.
• Şen, Mustafa, Kur’ân’da Zenginlik ve Fakirlik, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniv. SBE, Konya, 2008.
• Şentürk, Mustafa, Hikmet, Soru ve Cevaplarla Zekat, İstanbul: Rehber Yay., 2006.
• Şentürk, Mustafa, Kur’ân’ın Sünni ve Şii Yorumu -İbn Atıyye ve Tabresi Örneği-, İstanbul: İnsan Yay., 2010.
• Şirbînî, Şemseddin Hatib Muhammed b. Ahmed Kahiri Şafii, Tefsirü’l-Kur’âni’l-Kerim: es-Siracü’l-münir; harace ehâdîse ve allake aleyh Ahmed İzzu İnaye Dımaşki, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2004.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Daru’l-fikr, Beyrut, 1995.
• Tan, Muhammet Nedim, Abdullah Ensârî Herevî’nin Tasavvuf Tarihindeki Yeri ve Sad Meydân’ı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniv. SBE, İstanbul, 2013.
• Tekiner, Aziz, Kur’ân’da İnfak, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniv. SBE, İstanbul, 2006.
• Temel, Nihat, Kur’ân’da Sosyal Güvenlik Kurumu Olarak İnfak, İstanbul: Marmara Üniv. İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 2001.
• Türcan, Saliha, Rivayet tefsiri geleneğinin dönüşümü İbn Kesir (Ö.774/1373) Tefsiri örneği üzerinden, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, SBE, Ankara, 2011.
• Ustaosmanoğlu, Mahmud, Rûhu’l-Furkân Tefsiri, İstanbul: Ahıska Yayınevi, 2011.
• Yavuz, Yunus Vehbi, İslamda Zekat Müessesesi: (Zekatın Önemi, Nisabı, Verileceği Yerler, Devlete Verilmesi,) (Tamamlayıcı Bilgiler), 2. bs. İstanbul: Türdav, 1975.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili: Yeni Mealli Türkçe Tefsir, Ankara: Diyanet İşleri Reisliği, 1935.
• Yılmaz, Hasan, Kur’ân Kelime ve İfadelerini Anlamada Kavram Tefsiri ve Semantik Analiz Yöntemi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniv. SBE, Erzurum, 2003.
• Yılmaz/Duman, Sibel, Zekât Verilecek Kimseler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri, Erciyes Üniv. SBE, 2010.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki Gavâmıdı’t-Tenzil ve Uyûni’l-Ekâvili fî Vucûhi’t- Te’vîl, Mısır, 1354.