UI Green Metric Sıralamasındaki Türkiye Üniversitelerinin Enerji ve İklim Değişikliği Stratejileri

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 111 - 122, 31.12.2024

Ceydanur Sarıkoç , Nihan Engin

Öz

Sürdürülebilir bina değerlendirilme sistemleri, farklı işlevlere sahip yapıları veya belirli bir amaca yönelik tasarımları analiz etmek üzere oluşturmuştur. UI Green Metric Dünya Üniversite Sürdürülebilirlik Sıralaması, çevresel, ekonomik ve sosyal eşitlik temellerine dayanır ve üniversitelerde sürdürülebilirlik uygulamalarını değerlendirmeyi hedefler. Eğitimde sürdürülebilirlik, kampüs alanlarının çevre dostu düzenlenmesi, sosyal değişimin teşvik edilmesi, üniversitelerin kendi performanslarını değerlendirebilmeleri ve toplumun sürdürülebilirlik konusunda bilinçlendirilmesi gibi önemli amaçlara hizmet eder. Değerlendirme kriterleri, yerleşim ve alt yapı, enerji ve iklim değişikliği, eğitim ve araştırma, ulaşım, su ve atık ana başlıklarından oluşur. Bu çalışmada iklim-enerji ilişkisi görülmek istenmiş, bu nedenle UI Green Metric Dünya Üniversite Sürdürülebilirlik Sıralamasında %21 ile kategoriler içindeki en yüksek yüzdelik dilime sahip olan enerji ve iklim değişikliği kategorisindeki uygulamaların, iklim farklılıklarına göre değişimi ele alınmıştır. Türkiye’de 2022 yılında bu değerlendirme sistemine sahip olan seksen üç üniversiteden, sürdürülebilirlik raporlarına ulaşılan on dokuz üniversite bu bağlamda değerlendirilmiştir. Türkiye’deki beş farklı iklim bölgesinde yer alan bu on dokuz üniversitenin enerji ve iklim değişikliği kategorindeki uygulamaları, UI Green Metric ve Türkiye’deki enerji yönetmelikleri üzerinden analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda, iklim koşulları, enerji tasarrufu, renovasyon ve maliyet gibi faktörlerin üniversitelerin sürdürülebilirlik çabalarını kısıtladığı görülmüştür. Ayrıca, yalnızca enerji ve iklim değişikliği değil, diğer kriterlerin de değerlendirmede önemli bir rol oynadığı belirlenmiştir. Mevcut yapı stoğu üzerinden bu değerlendirmeye giren üniversitelerin çoğunda, ısıtma ve soğutma ihtiyacı için bölgesel iklim koşullarını ele alan iklimsel tasarım yaklaşımlarının göz ardı edilebildiği görülmüştür. UI Green Metric’in enerji ve iklim değişikline yönelik alt kriterlerde de iklimsel tasarıma yönelik pasif uygulama çalışmalarının daha az yer tuttuğu gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Enerji ve İklim Değişikliği, Değerlendirme Araçları, Sürdürülebilir Bina Değerlendirme Sistemleri, UI Greenmetric

Kaynakça

• Atıcı, K. B., Yaşayacak, G., Yıldız, Y., & Ulucan, A. (2021). Green University and academic performance: An empirical study on UI GreenMetric and World University Rankings. Journal of Cleaner Production, 291, 1-10. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.125289
• Bilgili, M. Y., & Topal, A. (2021). Sürdürülebilir Yükseköğretim Kurumları Oluşturulmasında Talloires Deklarasyonunun Rolü ve Önemi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 11(2), 417-424.
• Caeiro, S., Sandoval Hamón, L. A., Martins, R., & Bayas Aldaz, C. E. (2020). Sustainability Assessment and Benchmarking in Higher Education Institutions—A Critical Reflection. Sustainability, 12(2), 543. https://doi.org/10.3390/su12020543
• Chakraborty, A., Kumar , S., Shashidhara, L., & Taneja, A. (2021). Building Sustainable Societies through Purpose-Driven Universities: A Case Study from Ashoka University (India). Sustainability , 13(13), 7423. https://doi.org/10.3390/su13137423
• Çelik, K., & Ünver, R. (2019). Aydınlatmanın Eğitim Yapıları Tasarım Kılavuzundaki Yeri. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 34(3), 49-63.
• Çoban, O., & Şahbaz Kılınç, N. (2015). Yenilenebilir enerji tüketimi ve karbon emisyonu ilişkisi: TR örneği. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(38), 195-208.
• Darendelioğlu, T. (2020). Üniversite Kampüslerinin Sürdürülebilirlik Özelliklerinin İncelenmesi: Trakya Üniversitesi Balkan Yerleşkesi Örneği. Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Edirne.
• Du, Y., H. Arkesteijn, M., den Heijer, A., & Song, K. (2020). Sustainable Assessment Tools for Higher Education Institutions: Guidelines for Developing a Tool for China. Sustainability, 12(16), 6501. https://doi.org/10.3390/su12166501
• Gedikkaya Bal, P., Ayas, M. Ö., Bozaykut , T., Yavuz Tiftikçigil, B., & Afacan Fındıklı, M. (2022). Sürdürülebilir Kalkınma Bağlamında Uluslararası Üniversite Sıralama İndeksleri Ve Türkiye’deki Üniversiteler. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 23(1), 331-349. doi:10.31671/doujournal.1035962. Gómez, F. U., Sáez-Navarrete, C., Lioi, S. R., & Marzuca, V. İ. (2015). Adaptable model for assessing sustainability in higher education. Journal of Cleaner Production, 107, 475-485.
• Güngör Tanç, Ş., Tanç, A., Çardak, D., & Yağlı, İ. (2022). Türkiye'deki Üniversitelerin Sürdürülebilirlik Çalışmalarının İncelenmesi. Muhasebe ve Denetime Bakış, 66, 83-100. https://doi.org/10.55322/mdbakis.1063261
• İnşaat, T. M. E. B., & Başkanlığı, E. (2015). Eğitim yapıları asgari tasarım standartları kılavuzu. https://iedb. meb. gov. tr/meb_iys_dosyalar/2015_08/17032245_2015asgaritasarmklavuzu. pdf. adresinden alındı
• Künyeli, F. B., & Baydoğan, M. Ç. (2020). Eğitim yapılarında esneklik üzerine bir inceleme: Kayseri örneği. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(50), 427-446. doi:10.48070/erusosbilder.712421
• Özdoğan, B., & Civelekoğlu, G. (2018). Üniversite Yerleşkeleri İçin Ulusal Çevresel Sürdürülebilirlik Endeksinin Geliştirilmesi. Bilge International Journal Of Science and Technology Research, 2(2), 167-173.
• Ruşen, S. E., Karanfil Celep, Topçu, M. A., Çeltek, S. A., Ruşen, A. (2018). Üniversite Kampüs Binaları için Enerji Etüdü: Örnek Çalışma. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 33(2), 83-92.
• Sarıkoç, C. (2023). UI Greenmetric’li (Dünya Üniversite Sürdürülebilirlik Sıralaması) Üniversitelerde Enerji ve İklim Değişikliği Uygulamaları: Türkiye Örneği. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.
• Sümertaş, S. D. (2021). İklim Değişikliği Ve Sürdürülebilirlik Etkisinde Yenilenebilir Enerji Piyasası Teşvikleri. Özyeğin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. http://hdl.handle.net/10679/7921 adresinden alındı
• UI GreenMetric. (2022). World University Ranking. https://greenmetric.ui.ac.id/ adresinden alındı
• URL-1. (2023, Ağustos 4). http://tanitim.sakarya.edu.tr/kampusharitasi.pdf
• URL-2. (2023, Ağustos 4). https://haber.sakarya.edu.tr/sau-dunyanin-en-cevreci-300-universitesi-arasinda-h101654.html
• URL-3. (2023, Ağustos 4). https://tanitim.sakarya.edu.tr/galeriDetay.php?galeri=kampus
• URL-4. (2023, Ağustos 5). https://sks.deu.edu.tr/duyurular/universitenize-hos-geldiniz/
• URL-5. (2023, Haziran 29). https://www.baskent.edu.tr/tr/tarihce/icerik/kurumsal-gelisme/39
• URL-6. (2023, Ağustos 5). https://www.baskent.edu.tr/belgeler/akademik_faaliyet/2014-2015_faaliyet_raporu.pdf
• URL-7. (2023, Haziran 2). https://aof.dpu.edu.tr/tr/index/sayfa/4258/sinav-yapilan-binalar
• URL-8. (2023, Ağustos 6). https://greenmetric.dpu.edu.tr/tr/index/sayfa/11611/toplam-kampus-alani
• URL-9. (2023, Ağustos 6). https://www.helpmecovid.com/tr/241881_kutahya-dumlupinar-universitesi-kapali-spor-salonu
• URL-10. (2023, Ağustos 7). https://www.hku.edu.tr/haberler/iyi-bir-gelecek-icin-hasan-kalyoncu-universitesi/
• URL-11. (2023, Ağustos 7). https://myo.hku.edu.tr/category/haberler/
• URL-12. (2023, Ağustos 22). http://wikimapia.org/8518174/tr/Van-Y%C3%BCz%C3%BCnc%C3%BC-Y%C4%B1l-%C3%9Cniversitesi-Zeve-Yerle%C5%9Fkesi-Kamp%C3%BCs%C3%BC#/photo/7425268
• URL-13. (2023, Ağustos 22). https://www.yyu.edu.tr/foto-galeri
• URL-14. (2023, Ağustos 22). http://wikimapia.org/8518174/tr/Van-Y%C3%BCz%C3%BCnc%C3%BC-Y%C4%B1l-%C3%9Cniversitesi-Zeve-Yerle%C5%9Fkesi-Kamp%C3%BCs%C3%BC#/photo/7425521
• URL-15. (2023, Ağustos 22). https://www.yyu.edu.tr/foto-galeri
• URL-16. (2023, Ocak 31). https://stars.aashe.org/about-stars/
• URL-17. (2023, Şubat 2). https://www.eauc.org.uk/theplatform/aishe
• URL-18. (2023, Şubat 4). https://www.eauc.org.uk/theplatform/sustainable_campus_assessment_system
• URL-19. (2023, Şubat 5). https://ulsf.org/sustainability-assessment-questionnaire/,
• URL-20. (2023, Ağustos 31). https://iea.blob.core.windows.net/assets/3c8fa115-35c4-4474-b237-1b00424c8844/CO2Emissionsin2022.pdf
• URL-21. (2023, Kasım 5). https://www.kabev.org/proje-hakkinda/projenin-hedefleri/
• Yenice, T. K. (2019). Hasan Kalyoncu Üniversitesi konukevi mimari tasarımı. 7(1), 50-56.