Büchner’den Koltès’e Karşı-Kahraman: Woyzeck ve Roberto Zucco’ya Karşılaştırmalı Bir Bakış

Yıl 2022, Sayı: 47, 165 - 188, 20.06.2022

Melike Saba Akım

https://doi.org/10.26650/sdsl2022-1090268

Öz

Georg Büchner’in 1836 tarihli yarım kalan oyunu Woyzeck, konusunu Johann Christian Woyzeck’in gerçek yaşam öyküsünden alır. Beraber yaşadığı kadını öldüren Leipzig’li Woyzeck’in davası Alman basınını uzunca bir süre meşgul etmiş, 18 ay süren dava sonucunda Woyzeck 1824 yılında halka açık bir biçimde başı kesilerek idam edilmiştir. Bernard-Marie Koltès’in 1988 tarihli son oyunu Roberto Zucco, konusunu İtalyan seri katil Roberto Succo’nun gerçek yaşam öyküsünden alır. Annesini bıçaklayarak, babasını boğarak öldüren Succo, 1980’li yıllarda İtalya ve Fransa’da seri cinayetler işlemiş; özellikle 1986 yılında Fransız basınını oldukça meşgul etmiş; 1988 yılında kendisini plastik bir poşetle boğarak intihar etmiştir. Çalışmada, yaklaşık 150 yıl arayla yazılan bu iki oyun, yapısal paralellikleri ve karşı-kahraman (anti-hero) olgusunun zamanın ruhuna bağlı olarak nasıl başkalaştığı gözetilerek incelenmiştir. Klasik tragedyalarda bulunması beklenen hamartia (trajik hata), anagnorisis (tanınma), peripeteia (baht dönüşü), pathos (tutku) gibi temel kavramlardan kalkarak, trajik kahraman ve karşı-kahraman prototipleri Woyzeck ve Roberto Zucco örnekleri üzerinden karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Bu doğrultuda, trajik kahraman figürünün karşı-kahraman olarak tersinlenirken eksiltilen ve/veya korunan nitelikleri tartışmaya açılmıştır. Çalışmanın bir yan izleği olarak, modernist dram özelinde, karşı-kahramanın karşı-karaktere ve nihayetinde oyun kişisine doğru evrimi üzerinde durulmuştur. Son olarak, karşı-kahraman pharmakos (günah keçisi) figürü ekseninde ele alınarak, klasik tragedya yasalarının söz konusu iki oyunda çalışıp çalışmadığı ve oyunların trajik niteliği soruşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Georg Büchner, Bernard-Marie Koltès, Woyzeck, Roberto Zucco, Karşı-kahraman

The Anti-Hero on Büchner to Koltès: A Comparative Look at Woyzeck and Roberto Zucco

Öz

Woyzeck, written in 1836, is an unfinished play by Georg Büchner, the plot of which is based on the real-life story of Johann Christian Woyzeck, who killed the woman he lived with. His case occupied the German press for a long period. After an 18-month trial, he suffered a public beheading in 1824. Roberto Zucco, written in 1988, was the last play by Bernard-Marie Koltès. Its plot was inspired by the real-life story of Roberto Succo , who stabbed his mother and strangled his father to death. Succo committed serial murders in Italy and France in the 1980s; he occupied the French press, particularly in 1986, and finally committed suicide in 1988 by suffocating himself with a plastic bag. This study examines Woyzeck and Roberto Zucco, written approximately 150 years apart, by considering their structural parallels and how the anti-hero phenomenon altered depending on the zeitgeist. Based on concepts of classical Greek tragedy, including hamartia, anagnorisis, peripeteia, and pathos, this paper considers the tragic hero and anti-hero prototypes in these plays. The author also reviews the qualities of the tragic hero figure diminished or preserved through the reversal process of presenting the anti-hero. As a side theme of this study, the paper elaborates on the transition process from anti-hero to anti-character, particularly in modernist drama. Finally, the article contemplates whether the rules of classical tragedy work in this context and examines the tragic essence in the two plays by considering the anti-hero in the light of the figure of the scapegoat—pharmakos in Greek.

Anahtar Kelimeler

Georg Büchner, Bernard-Marie Koltès, Woyzeck, Roberto Zucco, Anti-hero

Kaynakça

• Arıcı, O. (2020). Kurmacanın İnşası. İstanbul: Habitus Yayıncılık.
• Büchner, G. (1986). Complete Works and Letters. (Çev. H.J. Schmidt,). New York: Continuum.
• Büchner, G. (1982). Woyzeck. (Çev. Hasan Kuruyazıcı,). İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Derrida, J. (2014). Platon’un Eczanesi. (Çev. Zeynep Direk,). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Eagleton, T. (2003). Sweet Violence: The Idea of the Tragic. USA: Blackwell Publishing.
• Eagleton, T. (2003). Tatlı Şiddet: Trajik Kavramı. (Çev. Kutlu Tunca,). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Girard, R. (2005). Günah Keçisi, (Çev. Işık Ergüden,). İstanbul: Kanat Kitap.
• Hegel, G.W.F. (1975). Aesthetics: Lectures on Fine Art Volume II. (Çev. T. M. Knox,). Londra: Oxford University Press.
• Haleva, B. (2012). Çağdaş Bir Klasik: Bernard-Marie Koltès. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Hörmann, R. (2011). Writing the Revolution: German and English Radical Literature, 1819 – 1848/49. Zürih & Berlin: Lit Verlag.
• Koltès, B.M. (1999). Toplu Oyunları I. (Çev. Yiğit Bener, Ali Berktay,). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Koltès, B.M. (2018). Pamuk Tarlalarının Issızlığında. (Çev. Ayberk Erkay,). İstanbul: İmge Kitabevi.
• Patterson, M. (1990). The First German Theatre: Schiller, Goethe, Kleist and Büchner in Performance. London & New York: Routledge.
• Pavis, P. (1999). Sahneleme: Kültürler Kavşağında Tiyatro. (Çev. Sibel Kamber,). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Sayın, Ş. (1999). Devrimci Dram Yazarı Georg Büchner. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Steiner, G. (2013). The Death of Tragedy. New York: Open Road Integrated Media.
• Steiner, G. (2010). Tragedyanın Ölümü. (Çev. Burç İdem Dinçel,). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kozak, K.J. (2003). Philosophical Aspects of the Tragic Subject: Its Evolution and Contemporary Dramatic Practice (Doctoral dissertation). Available from ProQuest Dissertations and Theses. (UMI No. 305266147).
• Scanlan, R. (1997). “Woyzeck the Shape-Changer”, American Repertory Theater: Experience The A.R.T., https://americanrepertorytheater.org/media/woyzeck-the-shape-changer/ (Erişim tarihi: 16.08.2021).
• Wodnicka, N. (2013). The New Epic Theatre in French: Myth, History and Contemporary News in the Theatre of Bernard-Marie Koltès, Hélène Cixous, Koffi Kwahulé and Wajdi Mouawad (Doctoral dissertation). Available from ProQuest Dissertations and Theses. (UMI No. 3602751).