URARTU KRALLIĞI’NIN ILK DEVLET YATIRIMI SARDURBURÇ YAPISI IŞIĞINDA URARTU TAŞ OCAKÇILIĞINA ILIŞKIN GÖZLEMLER

Yıl 2017, Sayı: 20, 115 - 134, 12.11.2017

Rıfat Kuvanç

Öz

Urartu Krallığı’nın ilk devlet yatırımı olarak karşımıza çıkan Sardurburç Yapısı, Van Kalesi kayalığının kuzeybatı uç noktasında yer almaktadır. Kiklopik bloklardan oluşan yapı üzerinde 6 adet Asurca yazıt bulunmaktadır. Bu yazıtlarda I. Sardur’un krallığını ilan ettiği ve yapıyı oluşturan taşların da Alniunu isimli bir kentten getirildiği yazmaktadır. Oldukça ilgi çekici olan bu ifadeler bizi krali bir taş ocağının varlığından haberdar etmektedir. Bugüne değin bu taş ocağının lokalizasyonuna yönelik farklı görüş ve öneriler bazı bilim adamlarınca dile getirildi. Bu makalede ise bu öneriler de göz önünde bulundurularak Sardurburç Yapısı’na ilişkin yeni gözlemler ve yapıyı meydana getiren blokların petrografik özelliklerini ortaya koyan ince kesit analizleri ışığında yeni değerlendirmeler yapılmıştır. Ortaya çıkan sonuçlar yapının kireçtaşı ve traverten olmak üzere iki farklı kayaç türü kullanılarak inşa edildiğini ortaya koymuştur. Kireçtaşı için en yakın kaynak noktası olarak krali başkent Tuşpa Kayalığı karşımıza çıkmaktadır. Travertenler için ise Edremit Bölgesi ve çevresindeki oluşumlar en yakın kaynak noktasıdır.

Anahtar Kelimeler

Urartu, Van Kalesi, Sardurburç, Taş Ocağı, Traverten

Kaynakça

• Barnett, R.D.- Bleibtreu, E.- Turner, G.E. 1998 Sculptures from the Southwest Palace of Sennacherib at Nineveh, London.
• Belli, O. 1982 “Alniunu Kenti ve Taş Atölyesinin Keşfi / Die Entdeckung der Stadt Alniunu und Ihres Steinateliers”, Anadolu Araştırmaları 8: 115-149.
• 2000 “Urartu Krallığı Döneminde Van Bölgesi’nde İşletilen Taş Ocakları ve Atölyeleri”, O. Belli (ed.), Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, Ankara: 415-422.
• Belli, O. – Dinçol, A. M. 1982 “Hazine Piri Kapısı ve Aşağı Zivistan Taş Ocakları” – Die Inschrift von Hazine Piri Kapısı und die Steinbrüche um der von Nieder Ziwistan”, Anadolu Araştırmaları 8: 167-190.
• Beran, T. 1961 “Urartu”, Kulturgeschichte des Alten Orient. Mesopotamien, Hethiterreich, Syrien-Palästina, Urartu, Stuttgart: 605-657.
• Burney, C. A. – Lang, D. M. 1971 The Peoples of The Hills: Ancient Ararat and Caucasus, London.
• Degens, E.T.- Wong, H.K.- Kempe, S.- Kurtman, F. 1984 “A Geological study of Lake Van, Eastern Turkey”, Geologische Rundschau, 73: 701-734.
• Erzen, A. 1974 “Van Kalesi Kazısı 1973 Çalışmaları”, Belleten, 38/151: 547-549.
• 1976a “Van Kalesi Kazısı 1975 Çalışmaları”, Belleten, 40/160: 710-714.
• 1976b “Van Kalesi Kazısı 1974 Çalışmaları” Türk Arkeolojisi Dergisi, 23/2: 49-52.
• Kıraner, F. 1959 “Van Gölü Doğu Bölgesinin Jeolojik Etüdü/Geology of the Eastern Region of Lake Van”, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni/ Bulletin of the Geological Society of Turkey, VII/1: 30-57.
• Kleiss, W. 1991 “Urartäische Fundamentierungen”, Bautechnik der Antike, Diskussionen zur archäologischen Bauforschung 5:128-30.
• Korfmann, M. 1977 “Die Ausgrabungen von Kirsopp und Silva Lake in den Jahren 1938 und 1939 am Burgfelsen von Van (Tuspa) und in Kalecik: Der Verlauf der Arbeiten an Hand von Briefen, Photographien und einem Plan”, Berytus 25: 173-200.
• Lehmann-Haupt C. F. 1907 Materialien zur alteren Geschichte Armeniens und Mesopotamiens, Berlin: Weidmannsche Buchhandlung.
• 1926 Armenien eins und jetzt, Bd. II/1, Berlin-Leipzig.
• Linder, E. 1986 “The Khorsabad Wall Relief: A Mediterranean Seascape or River Transport of Timbers?”, Journal of the American Oriental Society, 106/2: 273-281.
• Naumann, R. 1968 “Bemerkungen zu urartaischen Tempeln”, İstanbuler Mitteilungen 18: 45-57.
• Postgate, J. N. 1992 “Tree and Timbers in the Assyrian sources”, Bulletin of Sumerian Agriculture, 6: 177-192.
• Russell, J. M. 1991 Sennacherib’s “Palace without Rival” at Nineveh, Chicago and London.
• Salvini, M. 2001 “Ricerche a Van e dintorni” (estate 2001), Studi Micenei Ed Egeo-Anatolici, XLIII/2: 283-306.
• 2005 “Some Considerations on Van Kalesi”, A. Çilingiroğlu- G. Darbyshire (eds), Anatolian Iron Ages 5-Proceedings of the Fifth Anatolian Iron Ages Colloquium held at Van, 6-10 August 2001, Ankara: 145-156.
• 2008 Corpus Dei Testi Urartei, Vol. I-III, (CTU I-III), Documenta Asiana, Istituto di Studi Civilta Dell’Egeo e Del Vicino Oriente, Roma.
• Sevin, V. 2012 Van Kalesi, Urartu Kral Mezarları ve Altıntepe Halk Mezarlığı, İstanbul.
• Tarhan, M. T. 2000 “Tuşpa-Van Kalesi: Demirçağ’ın Gizemli Başkentindeki Araştırma ve Kazılar”, O. Belli (ed.), Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932-1999), Ankara: 191-200.
• Von Loon, M. N. 1966 Urartian art: its distinctive traits in the light of new excavations, İstanbul.