Akhisar (Manisa), Karahöyük Dağı Çevresinde Yeni Bir Erken Yerleşim: Kocanadas

Yıl 2019, Sayı: 22, 25 - 54, 29.01.2020

Aydın Erön

https://doi.org/10.26650/anar.2019.22.641653

Öz

Karahöyük Dağı Manisa ili, Akhisar ilçe sınırları içerisinde yer almaktadır. Söz konusu alanda 2016-2018 yılları arasında gerçekleştirilen yüzey araştırması çalışmaları sırasında bölgenin erken dönem iskanı konusunda önemli buluntulara ulaşılmıştır. Kocanadas Mevkii’nde yer alan höyük bu açıdan oldukça önemlidir. Yapılan incelemeler sonucunda höyüğün Geç Neolitik Çağ’dan Osmanlı Dönemi’ne kadar iskan gördüğü buluntular ışığında anlaşılmaktadır. Geçmiş yıllarda yapılan araştırmalar sonucunda Manisa il sınırları içerisinde 11 merkezde Geç Neolitik Çağ buluntusu tespit edilmiştir. Kocanadas Mevkii’nde tespit edilen seramik buluntularıyla birlikte bu sayı 12’ye çıkmıştır. Seramik buluntuları ışığında Kocanadas Mevkii’nde yer alan höyükte Geç Neolitik-Erken Kalkolitik Çağ iskanının çok yoğun olmadığı anlaşılmaktadır. İlk Tunç Çağı’nda seramik ve küçük buluntu sayısında bir artış yaşandığı tespit edilmiştir. Orta Tunç ve Son Tunç çağı ile birlikte ise buluntu sayısı bir hayli artmıştır. Demir Çağı içerisinde ise yerleşimin önemini koruduğu anlaşılmaktadır. Kocanadas Mevkii’nde bulunan ve Demir Çağı’na tarihlendirilen Lydia seramik örnekleri oldukça önemlidir. MÖ 6. yüzyıldan sonra höyükte iskanının devam ettiği tespit edilmiş, fakat buluntu sayısı bir hayli azalmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akhisar, Karahöyük Dağı, Neolitik, Höyük, Lydia

A New Early Settlement Around Akhisar (Manisa), Karahöyük Mount: Kocanadas

Öz

Karahöyük Mount is located in Akhisar, country of Manisa province. During the survey conducted between the years of 2016-2018, significant findings concerning to earliest settling in the region have been attained. In this respect, the mound located in Kocanadas site is immensely important. According to conducted inquires it has been understood that the mound was settled since the Late Neolithic Age until the Ottoman Period. Previous researches, fixed Late Neolithic Age findings in 11 centers in Manisa. With pottery findings in Kocanadas, this is raised to 12. In the light of the pottery findings it can be understood that settling in Kocanadas during the Late Neolithic and Early Chalcolithic ages was not intense at all. It can be observed that an increase took place in the number of pottery and little findings during the Early Bronze Age. Number of finding belonging to Middle and Late Bronze ages, increased considerably. The settlement maintained its importance during the Iron Age. Lydian pottery samples found in Kocanadas belonging to the Iron Age of great importance. It is understood that settlement in the mound continued after 6th century BC, while the number of findings decreased considerably.

Anahtar Kelimeler

Akhisar, Karahöyük Mount, Neolithic, Mound, Lydia

Kaynakça

• Akdeniz, E. (2002). Erken Tunç Çağı’na Ait Bir Grup İdol. Anadolu Araştırmaları, 16, 9-18.
• Akdeniz, E. (2009). 2007 Yılında Manisa İli ve İlçelerinde Yürütülen Prehistorik-Protohistorik Yüzey Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 26(2) içinde (s. 255-266). Ankara:
• Akdeniz, E. (2010a). 2008 Yılında Manisa İli ve İlçelerinde Yürütülen Prehistorik-Protohistorik Yüzey Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 27(1) içinde (s. 153-174). Ankara: İsmail Aygül Ofset Matbaacılık.
• Akdeniz, E. (2010b). Kulaksızlar Atölyesinde Kilya Tipi Figürin Üretimi. OLBA, XVIII, 65-83.
• Akdeniz, E. (2011a). Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi. OLBA, XIX, 1-46.
• Akdeniz, E. (2011b). Tarih Öncesinden İlk Demir Çağı’na Manisa. Akhisar: Esin Ofset Matbaacılık.
• Akdeniz, E. (2012). 2010 Yılında Manisa İli ve İlçelerinde Yürütülen Prehistorik-Protohistorik Yüzey Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 29(1) içinde (s. 51-68). Ankara: İsmail Aygül Ofset Matbaacılık.
• Akdeniz, E. (2013a). Manisa Yöresindeki Prehistorik-Protohistorik Buluntu Merkezlerinin Dönemsel ve Coğrafi Dağılımları. Akdeniz Sanat Dergisi 3(6), 1-26.
• Akdeniz, E. (2013b). 2011 Yılı Akhisar-Thyateira Kazıları. Kazı Sonuçları Toplantısı: 34(2) içinde (s. 429-444). Ankara: Pegasus Görsel İletişim Hizmetleri.
• Akdeniz, E. (2014a). Kuzey Lydia’daki Thyateira’nın Erken Dönem Yerleşimi:Hastane Höyüğü Kazısı. TÜBA-AR, 15, 21-45.
• Akdeniz, E. (2014b). 2012 Yılında Thyateira Antik Kenti ve Hastane Höyüğünde Gerçekleştirilen Arkeolojik Çalışmalar. Kazı Sonuçları Toplantısı, 35(2) içinde (s. 124-139). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Basımevi.
• Akdeniz, E. (2018). İlk Tunç Çağı’nda Manisa Yöresi’nde Yerleşim Dokusu. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 336- 359.
• Akdeniz, E., Şahin, M. K. ve Erön, A. (2015). 2013 Yılı Akhisar-Thyateira Antik Kenti ve Hastane Höyüğü Kazısı. Kazı Sonuçları Toplantısı, 36(2) içinde (s. 121-138). Ankara: İsmail Aygül Ofset Matbaacılık.
• Akdeniz, E. ve Erön, A. (2016). 2014 Yılı Akhisar-Thyateira Antik Kenti ve Hastane Höyüğü Kazısı. Kazı Sonuçları Toplantısı, 37(2) içinde (s. 81-94). Ankara: İsmail Aygül Ofset Matbaacılık.
• Akdeniz, E. ve Erön, A. (2017a). 2015 Yılı Akhisar-Thyateira Antik Kenti ve Hastane Höyüğü Kazısı. Kazı Sonuçları Toplantısı, 38(2) içinde (s. 403-416). Ankara: İsmail Aygül Ofset Matbaacılık.
• Akdeniz, E. ve Erön, A. (2017b). Lydia Kültürünün Kuzey Lydia’daki İzleri: Thyateira-Hastane Höyüğü Kazıları’nda Bulunan Lydia Seramikleri. TÜBA-AR, 20, 79-92.
• Akdeniz, E., Erön, A. ve Kaya, Y. S. (2018). 2016 Yılı Akhisar-Thyateira Antik Kenti ve Hastane Höyüğü Kazısı. Kazı Sonuçları Toplantısı, 39(2) içinde (s. 1-14). Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Matbaa Tesisleri.
• Aykurt, A. (2010). İzmir Bölgesi Orta Tunç Çağı Seramiği. Belleten, LXXIV (269), 1-69.
• Bilgen, A. N., Bilgen, Z. ve Çırakoğlu, S. (2015). Erken Tunç Çağı Yerleşimi (V. Tabaka). A. N. Bilgen (Ed.), Seyitömer Höyük I içinde (s. 119-186). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Bilgi, Ö. (2012). Anadolu’da İnsan Görüntüleri. Klasik Çağ Öncesi. İstanbul: Aygaz Yayınevi.
• Blegen, C., Caskey, J. L., Rawson, M.,& Sperling, J. (1950). Troy Vol. I, General Introduction, The First and Second Settlements. Princeton: Princeton University Press.
• Brein, F. (1978). Geometrisch Dekorierte Keramik aus Ephesos. E. Akurgal (Ed.), The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology, Vol. II, içinde (s. 721-728). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Crawford, J. S. (1990). The Byzantine Shop at Sardis. Archaeological Exploration of Sardis. Cambridge: Harvard University Press.
• Çakan, M. S. (2018). Hastane Höyüğü Kazılarında Ele Geçen Lydia Seramikleri Işığında M.Ö. 8-6. Yüzyıllar Arasında Thyateira Antik Kenti. (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Dinç, R. (1991). Erdelli Höyük und die Bedeutung seiner Funde für die bronzezeitliche Geschichte des Manisa-Akhisar-Gebietes. Istanbuler Mitteilungen, 41, 25-38.
• Dinç, R. (1996). 1994 Yılı Akhisar-Kulaksızlar Mermer İdol Atölyesi Yüzey Araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 13(2) içinde (s. 11-41). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi.
• Dinç, R. (1997). Kulaksızlar Mermer İdol Atölyesi ve Çevre Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 14(2) içinde (s. 255-282). Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi.
• Erdan, E. (2010). Kum Çayı Vadisi ve Yakın Çevresinde İlk Tunç Çağı Yerleşim Dokusu. (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Erkanal, H., Artzy, M. ve Kouka, O. (2003). 2001 Yılı Liman Tepe Kazıları. Kazı Sonuçları Toplantısı, 24(1) içinde (s. 423-436). Ankara: Kültür Bakanlığı Dösimm Basımevi.
• Erön, A. (2013). Tralleis Hamam-Gymnasion Kompleksi Seramikleri. (Doktora Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Erön, A., Akdeniz, E., Çekilmez, M. ve Çakan, M. S. (2018). 2016 Yılı Karahöyük Dağı Arkeolojik Yüzey Araştırması Çalışmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 35(1) içinde (s. 147-161). Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Matbaa Tesisleri.
• Erön, A., Akdeniz, E., Çekilmez, M., Çakan, M. S., Maden, E. ve Kızıl, S. (2019). 2017 Yılı Akhisar Karahöyük Dağı Yüzey Araştırması Çalışmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 36(1) içinde (s. 237-248). Çanakkale
• French, D. H. (1969). Prehistoric Sites in Northwest Anatolia II. The Balıkesır and Akhisar/Manisa Areas. Anatolian Studies, 19, 41-98.
• Gider Büyüközer, Z. (2014). Börükçü Nekropol Alanından Bir Arkaik Mezar. TÜBA-AR, 17, 111-128.
• Greenewalt, C. H. (2010a). Lidya’da Çömlekçilik/Lydian Pottery. N. D. Cahill (Ed.), Lidyalılar ve Dünyaları/The Lydians and Their World içinde (s. 107-124). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Greenewalt, C. H. (2010b). Afiyet Olsun!. N. D. Cahill (Ed.), Lidyalılar ve Dünyaları/The Lydians and Their World içinde (s. 125-133). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gürtekin, R. G. (1998). Lydia Seramiğindeki Yabancı Etkiler. (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Gürtekin-Demir, R. G. (2002). Lydian Painted Pottery at Daskyleion. Anatolian Studies, 52, 111-143.
• Joukowsky, M. S. (1986a). Prehistoric Aphrodisias. An Account of the Excavations and Artifact Studies Vol. I. Louvain: Brown University Press.
• Joukowsky, M. S. (1986b). Prehistoric Aphrodisias. An Account of the Excavations and Artifact Studies Vol. II. Louvain: Brown University Press.
• Kerschner, M. (2007). Das Keramikbild von Ephesos im 7. Und 6. Jh. V. Chr. J. Cobet ve ark. (Ed.), Milesische Forschungen: Band 5. Frühes Ionien Eine Bestandsaufnahme içinde (s. 221-245). Mainz am Rhein: Philipp von Zabern.
• Kerschner, M. (2008). Artemis Kutsal Alanı’nda Bulunan Pişmiş Toprak Kaplar. W. Seipel (ed.), Efes Artemisionu. Bir Tanrıçanın Kutsal Mekanı içinde (s. 331-345). Viyana: Phoibos Yayınevi.
• Kerschner, M. (2010). Lidyalıların Komşuları İyonyalılar ve Aiolia’lılar/The Lydians and their Ionian Aiolian Neighbours. N. D. Cahill (Ed.), Lidyalılar ve Dünyaları/The Lydians and Their World içinde (s. 247-265). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Koçak-Yaldır, A. (2009). İ.Ö. Yedinci ve Altıncı Yüzyıllarda Daskyleion’un Ticari İlişkileri. (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Koday, Z., Akbaş, F. ve Kaya, G. (2017). Akhisar Büyükşehir İlçesinin İdari Coğrafya Analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 443-455.
• Konakçı, E. (2014). Laodikeia Asopos Tepesi Orta Tunç Çağı Seramiği. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 29 içinde (s. 63-76). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Basımevi.
• Korkut, T. (2007). Die spätantike und frühbyzantinische Keramik aus Patara. B. Böhlendörf ve ark. (Eds.), Byzas 7, Çanak. Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediterranean Archaeological Contexts/Akdeniz Çevresindeki Arkeolojik Kazılarda Ele Geçen Geç Antik ve Ortaçağ Seramiği ve Mimari Seramiği içinde (s. 147-168). İstanbul: Ege Yayınları.
• Ladstätter. S. (2005). Keramik. H. Thür (Ed.), Hanghaus, 2 in Ephesos Die Wohneinheit 4 Baubefund, Ausstattung, Funde içinde, Forschungen in Ephesos, VIII/6. Wien.
• Lichter, C. (2005). Western Anatolia in the Late Neolithic and Early Chalcolithic: the actual state of research. C. Lichter (Ed.), Byzas 2, How did Farming Reach Europe. Anatolian-European relations from the second half of the 7th through the first half of the 6th millenium cal BC içinde (s. 59-74). İstanbul: Ege Yayınları.
• Lloyd, S.,& Mellaart, J. (1962). Beycesultan I, The Chalcolithic and Early Bronze Age Levels. London: British Institute of Archaeology at Ankara.
• Lloyd, S.,& Mellaart, J. (1965). Beycesultan Vol II, Middle Bronze Age Architecture and Pottery. London: British Institute of Archaeology at Ankara.
• Mellaart, J.,& Murray, A. (1995). Beycesultan Vol III, Part II. Late Bronze Age and Phrgian Pottery and Middle and Late Bronze Age Small Objects. London: British Institute of Archaeology at Ankara.
• Mellink, M. J. (1967). Excavations at Karataş-Semayük in Lycia, 1966. American Journal of Archaeology, 71(3), 251-267.
• Mierse, W. E. (1986). Lydian Pottery at Aphrodosias. Prehistoric Aphrodisias, An Account of the Excavations and Artifact Studies Vol. I. (pp. 413-424). Louvain: Brown University Press.
• Mitsopoulos Leon, V. (1991). Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleifunde. 1. Teil: Keramik hellenistischer und römischer Zeit. Forschungen in Ephesos IX 2/2, Wien.
• Roosevelt, C. H. (2010). Lidyalılardan Önce Lydia/Lydia Before the Lydians. N. D. Cahill (Ed.), Lidyalılar ve Dünyaları/The Lydians and Their World içinde (s. 37-73). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Roosevelt, C. H. (2017). Gyges’ten Büyük İskender’e Lydia Arkeolojisi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Schaus, G. P. (1992). Imported West Anatolian Pottery at Gordion. Anatolian Studies, 42, 151-177.
• Takaoğlu, T. (2000). A Chalcolithic Marble Workshop at Kulaksızlar in Western Anatolia. An Analysis of Production and Craft Specialization. (Doktora Tezi). Boston University College of Arts and Sciences Archaeology, Boston.
• Takaoğlu, T. (2001). 1999 Yılı Kulaksızlar Mermer Atölyesi Araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 18(2) içinde (s. 157-168). Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi.
• Takaoğlu, T. (2002). Chalcolithic Marble Working at Kulaksızlar in Western Anatolia. TÜBA-AR, 5, 71-93.
• Takaoğlu, T. (2004). Moralı: A Neolithic Mound in Central Western Anatolia. T. Korkut, H. İşkan, G. Işın (Ed.), Anadolu’da Doğdu-60. Yaşında Fahri Işık’a Armağan içinde (s. 743-751). İstanbul: Ege Yayınları.
• Takaoğlu, T. (2005). A Chalcolithic Marble Workshop at Kulaksızlar in Western Anatolia. British Archaeological Reports (British Series), Oxford: Bar Publishing.
• Takaoğlu, T. (2011). Stone Artefacts and Idols in Western Anatolia. V Şahoğlu & P. Sotirakopoulou (Eds.), Across. The Cyclades and Western Anatolia during the 3rd Millenium BC içinde (s. 158-163). İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi.
• Takaoğlu, T. (2017). Middle Chalcolithic finds from Dağdere in the Akhisar-Manisa Region. Anadolu/Anatolia, 43, 1-13.
• Wintermeyer, U. (2004). Die hellenistische und frühkaiserzeitliche Gebrauchskeramik: auf Grundlage der stratifizierten Fundkeramik aus dem Bereich der Heiligen Strasse. Mainz am Rhein: Philipp von Zabern.