Ankara’dan Isis-Tykhe Betimli Sihirli Bir Grup Yüzük Taşı

Yıl 2022, Sayı: 26, 81 - 100, 04.08.2022

Melih Arslan Yavuz Yeğin

https://doi.org/10.26650/anar.2022.1061883

Öz

Bu çalışmada Ankara’dan 13 adet oyma yüzük taşı ikonografik özellikleri bağlamında değerlendirilmektedir. Söz konusu eserler Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi ve Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi koleksiyonlarında yer almaktadır. Eserler üzerinde Isis ve Isis-Tykhe betimleri yer almaktadır. Isis’in Mısır inanç sisteminde yer alan baş tanrıçalardan biri olduğu bilinmektedir. İkonografiye bakıldığında tanrıçanın daha çok oğlu Harpokrates ve eşi Osiris (Serapis) ile birlikte betimlenmiş örnekleri ile karşılaşılmaktadır. Ancak zaman içinde özellikle kurulan yakın kültürel ilişkiler ile Isis’in Yunan ve Roma dünyasında farklı tanrıçalar ile kaynaştığı görülmektedir. Bu tanrıçalardan biri de şans ve kader tanrıçası Tykhe’dir. Buradaki yüzük taşlarında ve amuletler üzerinde, Isis ve Tykhe birleştirilmiş bir şekilde betimlenmiştir. Bu çalışmanın konusunu oluşturan eserler detaylı olarak incelendiğinde bunların Isis-Tykhe oldukları tespit edilmektedir. Isis-Tykhe betimli yüzük taşları, Roma İmparatorluk Dönemi’nde, kişisel mühür olarak kullanılmasının yanında, sağlık ve kötü kaderden korunma amacıyla da kullanılmıştır. Çalışmada tanrıçanın Greko-Romen dünyada kazandığı yeni özellikler ile eklektik bir forma büründüğü ve farklı tanrıçalar ile bütünleşmiş biçimde betimlendiği örnekler incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Isis, Isis-Tykhe, Pantheistik, Roma Dönemi, Oyma Yüzük Taşları

A Group of Gems with Isis-Tyche Depictions from Ankara

Öz

This study evaluates 13 intaglio engraved ring stones from Ankara through their iconographic features. These artifacts come from the collections of the Ankara Museum of Anatolian Civilizations and the Erimtan Archaeology and Art Museum. The artifacts contain depictions of Isis and Isis-Tyche. Isis is known one of the chief goddesses in the ancient Egyptian belief system. When examining the iconography, more examples are encountered of the goddess depicted with her son Harpocrates and her husband Osiris However, due to the close cultural relations that were established over time, Isis was observed to have been combined with different goddesses from the Greek and Roman worlds. One of these goddesses is Tyche, the goddess of luck and fate. Isis and Tyche are depicted as integrated on the ring stones and amulets discussed here. In other words, the depictions are of Isis-Tyche. This study examines the ways in which the goddess Isis had developed an eclectic form with the new features she gained from the pantheon of the Greco-Roman world and how she was depicted as being integrated with other goddesses. Ring stones with depiction of Isis-Tyche were used as personal seals in the Roman Imperial Period, as well as being and were also believed to bring the wearer good health and protection from bad luck.

Anahtar Kelimeler

Isis, Isis-Tyche, Pantheistic, Roman Empire, Intaglio Gems

Kaynakça

• Arslan, M., Metin, M., Cinemre, O., Çelik, T., Devecioğlu, U. (2010) Juliopolis Nekropolü 2009 Yılı Kurtarma Kazısı. 19. MKKS, 271-304. google scholar
• Arslan, M., Zoroğlu, C. (2011). Kayıp Kent Juliopolis’in Büyücüsü Abraksas, Aktüel Arkeoloji 22, 12-13. google scholar
• Arslan, M., Metin, M., Cinemre. O., Çelik, T., Türkmen, M., (2012). Juliopolis Nekropolü 2010 Yılı Kazı Çalışmaları. 20. MKKS 2012, 169-188. google scholar
• Arslan, M., Metin, M. (2013). Juliopolis. Ankara. google scholar
• Arslan, M. (Ed.) (2013). The Museum of Anatolian Civilizations: A Guide to Ankara Throughout the Ages. Ankara. google scholar
• Arslan, M. (Ed.) (2013a). The Museum of Anatolian Civilizations: A Guide to the Classical Ages of Anatolia. Ankara. google scholar
• Arslan, M., Yeğin, Y. (2021). Ankara’dan Isis ve Harpokrates Betimli Sihirli Yüzük Taşları ve Amuletler. Seleucia XI, 113-136. google scholar
• Arslan, M., Delikan, B. (2021). Ankara ve Çevresinde Bulunmuş Olan Oktagonal Yüzük Taşları: İncelemeler ve Yorumlar Octagonal Gems Found in Ankara and the Surrounding Region: Reviews and Remark, V. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı, Türkiye Arkeolojisinde Takı ve Boncuk: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar, 14-16 Kasım 2019, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi, Prof. Dr. Aymelek Özer Onuruna Bildiriler Kitabı, İstanbul: Ege Yayınları, 37-58. google scholar
• Bingöl, I. (1999). Antik Takılar: Ankara: Anadolu Medeniyetleri Müzesi. google scholar
• Champeaux, J. (1982). Fortuna, Le culte de la Fortune a Roma et dans le mond romain I, Roma. google scholar
• Goldman, A. L. (2014). The Octagonal Gemstones from Gordion: observations and interpretations. Anatolian Studies, 64, 163- 197. google scholar
• Gülbay, O. (2017). Haluk Perk Arşivi İntaglio ve Cameo (Yüzük Taşları) Koleksiyonu. Arkeoloji ve Sanat, 156, 199-210. google scholar
• Kajanto, I. (1981). Fortuna in: ANDRW, II. 17.1, Berlin. google scholar
• İbiş, R. (2021) “Çorum Müzesi’nden Bazı Pers, Hellenistik, Roma Dönemi Eserler ve Düşündürdükleri Byzas 26, 69-106. google scholar
• Konuk, K., Arslan, M. (2000). Anadolu Antik Yüzük Taşları ve Yüzükleri: Yüksel Erimtan Koleksiyonu-Ancient Gems and Finger Rings from Asia Minor: The Yüksel Erimtan Collection, Ankara. google scholar
• Laflı, E. (2012). İzmir Müzesi’ndeki Intaglio ve Cameo Örnekleri: Ön Değerlendirmeler.Arkeoloji ve Sanat, 140, 133-154. google scholar
• Michel, M. (2001). Die magischen Gemmen im Britishen Museum I-II (Hrsg. P.u. H. Zazoff), London, 2001. google scholar
• Michel, S. (2004). Die Magischen Gemmen, Akademie Verlag, Berlin. google scholar
• Nardelli, B. (2005). Religious Testimonies Found On Roman Gems From Dalmatia Kept İn The Archaeological Museum İn Venice. M. Sanader And A. Rendic Miocevic (Eds.) The Proceedings Of The 8th International Colloquium On Problems Of Roman Provincial Art, Zagreb. google scholar
• Plinius, Naturalis Historia, (Çev. R. Rackham), The Loeb Classical Library, Cambridge 1938. google scholar
• Spier, J. (1992). Ancient Gems and Finger Rings: Catalogue of the Collections of the J. Paul Getty Museum. Malibu, California: J. Paul Getty Museum. google scholar
• Tinh, T. T. (1990). “Isis”, LIMC V/1-2: 761-796, Zürich-München. google scholar
• Villard, L. (1997). “Tyche”. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae VIII/1-2. 115-125. google scholar