BREST-LITOVSK ANTLAŞMASI ÇERÇEVESINDE OSMANLI-UKRAYNA DIPLOMATIK ILIŞKILERI (1918)

Yıl 2016, Sayı: 30, 111 - 137, 31.12.2016

Ender Korkmaz

Öz

Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna yaklaşıldığı 1918 yılında Almanya, Avusturya-Macaristan, Osmanlı Devleti ve Bulgaristan’dan oluşan Dörtlü İttifak ile Ukrayna arasında 9 Şubat 1918’de imzalanan barış antlaşması taraflar için yüksek önem taşıyordu. Ukrayna ile imzalanan antlaşma ile Avusturya-Macaristan ve Almanya, Ukrayna’nın geniş tarımsal imkân ve kaynaklarına erişim elde edecekti. Diğer yandan Osmanlı Devleti’nin de mücadele halinde olduğu Bolşevikler önemli bir stratejik bölgeyi ve bu bölgenin kaynaklarını kaybetmiş olacaktı. İşte bu şartlar altında Osmanlı Devleti ve Ukrayna arasında barış antlaşması imzalanmış ve karşılıklı diplomatik ilişkiler kurulmuştur. Osmanlı Devleti Ukrayna’ya bir büyükelçi ile 3 konsolos atamıştır. Diğer yandan Ukrayna da İstanbul’a diplomatlar göndermiş ve karşılıklı ilişkiler bu misyonlar üzerinden yürütülmüştür. Bu bağlamda makale Brest-Litovsk Antlaşması sürecinde Osmanlı-Ukrayna ilişkilerini analiz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ukrayna, Türkiye, Brest Litovsk, Ahmet Muhtar Bey, Kiev

Ottoman-Ukrainian Diplomatic Relations in the Framework of the Brest-Litovsk Treaty (1918)

Öz

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• DH. EUM. SSM. Dahiliye Nezareti Emniyet Umum Müdürlüğü Seyr-i Sefain Müdüriyeti
• BEO. Bab-ı Ali Evrak Odası
• HR.HMŞ.İŞO. Hariciye Nezareti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası Belgeleri
• HR.İD. Hariciye Nezareti İdare Kısmı Belgeleri
• HR. MTV. Hariciye Nezareti Mütenevvia Kısmı Belgeleri
• HR. SYS Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Belgeleri İ.DÜİT Dosya Usulü İradeler
• Istanbul Şehir Üniversitesi Tarık Toros Arşivi Ahmet Muhtar Bey’in Biyografisi, n.001512098006.
• Basın Osmanlı Basını İkdam Sabah Tanin Tesvir-i Efkar Vakit
• Yabancı Basın New York Tribune
• CZERNIN, Ottokar, In the World War, New York: Harper and Brothers Publishers, 1920.
• KILIÇ, Selami, Türk-Sovyet İlişkilerinin Doğuşu – Brest Litovsk Barışı ve Müzakereleri (22 Aralık 1917 – 3 Mart 1918), İstanbul: Dergah Yayınları, 1998.
• KIRIMER, Cafer Seydahmet, Bazı Hatıralar, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1993.
• KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri 1798-1919, 2011.
• L. MAGNES, Judah, Russia and Germany at Brest Litovsk, New York: The Rand School of Social Science, 1919.
• ________, Meclis-i Mebusan, Hükümet-i Osmaniye ve Müttefikleri İle Ukrayna Arasında Hal-i Sulhun İadesi Hakkındaki Muahedatın İmza ve Teatisiyle Mezuniyeti Mutazammın Kanun ve Esbab-ı Mucibe Layihalarıyla Hariciye Encümeni Mazbatası, İstanbul: Meclis-i Mebusan Matbaası, 1334.
• СКОРОПАДСКИЙ, Павло, Спогади Кінець 1917- грудень 1918, Kiev-Philedelphia, 1995.
• ________, Source Records of the Great War, Vol. VI, ed. Charles F. Horne, ABD: National Alumni 1923, 1923.
• TROTZKY, Leon, From October to Brest Litovsk, New York: The Socialist Publication Society, 1919.
• ÜNAL, Yenal, Ahmet Ferit Tek, Bilge Oğuz Yayınları, İstanbul 2009.
• WHEELER-BENNETT, John W., Brest-Litovsk The Forgotten Peace March 1918, Londra: McMillian and Co. Limited, 1938.
• Makaleler
• KIRIMLI, Hakan, “Diplomatic Relations between the Ottoman Empire and the Ukrainian Democratic Republic 1918-21”, Middle Eastern Studies, Cilt 34, Sayı 4, 2011, s.201-239.
• KURAN, Ercüment, “Birinci Dünya Savaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopesi, c.6, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1992, s.196-200.
• ЛУПАНДІН, О.І, “Брестський Мирний Договір З Державами Четверного Союзу 9 Лютого 1918”, Енциклопедія історії України (Ukrayna Tarihi Ansiklopedisi), Cilt 1, Київ: Наукова Думка, 2003, s.375.
• ÖZTÜRK, Yücel, “Ukrayna”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopesi,, c.42, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2012, s.73-75.
• СТРЕЛЬСЬКИЙ, Г.В, “Левитський, Микола Григорович”, Енциклопедія історії України (Ukrayna Tarihi Ansiklopedisi), Cilt 6, Київ: Наукова Думка, 2009, s.83-84.
• Yayınlanmamış Doktora Tezleri BOLAT, Mehmet Ali, Milli Mücadele Döneminde Türkiye’nin Kafkasya Siyaseti (1919-1921), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul: 2018.