Faal Bir Valide Sultan: Handan Sultan ve I. Ahmed’in Hükümdarlığının Başlarındaki Naibeliği Üzerine

Yıl 2020, Sayı: 34, 45 - 92, 26.04.2021

Günhan Börekçi

Öz

I. Ahmed’in (salt. 1603-1617) Boşnak asıllı annesi Handan Sultan (öl. 1605), Osmanlı tarihyazımında hâlâ müphem bir siyasi kişilik olarak yer almaktadır. Bu makale, Handan Sultan’ın hayatını, siyasi kariyerini ve çeşitli faaliyetlerini hem yeni tarihsel kanıtların ışığında, hem de erken modern Osmanlı hanedan kadınları hakkında mevcut akademik literatür çerçevesinde ayrıntılı bir şekilde tartışarak bu belirsizliği gidermeyi amaçlamaktadır. Bu minvalde İstanbul’da kâim çağdaş Venedik elçilerinin yayınlanmamış mektupları çeşitli Osmanlı arşiv ve anlatı kaynaklarıyla birlikte kullanılarak, ilk önce Handan Sultan’ın eşi III. Mehmed’in (salt. 1595-1603) hareminde geçirdiği uzun cariyelik yılları, ardından ergenlik çağındaki oğlu I. Ahmed’in hükümdarlığının ilk iki senesindeki valide sultanlığı incelenmektedir. Sonuç olarak, Handan Sultan üzerine yapılmış ilk kapsamlı biyografik çalışma olan bu makale, yerleşmiş akademik görüşün aksine, Handan Sultan’ın öncü bir naibe valide sultan olduğunu ve onun 17. yüzyıl Osmanlı hanedan ve saray siyasetindeki bu önemli rolü, Kösem Sultan (öl. 1651) ve Turhan Sultan (öl. 1683) gibi meşhur haleflerinden çok daha evvel üstlendiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Handan Sultan, Niyabet, Valide Sultan, I. Ahmed, III. Mehmed, Haseki Sultan, Osmanlı Hanedanı, Biyografi

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

A Queen-Mother at Work: On Handan Sultan and Her Regency During the Early Reign of Ahmed I

Öz

Handan Sultan (d. 1605), the Bosnian mother of Ahmed I (r. 1603-1617), has thus far remained an ambiguous political figure in Ottoman historiography. This article seeks to remedy this ambiguity by providing a detailed discussion of Handan Sultan’s life, political career and various undertakings in the light of new historical evidence, as well as with respect to the related scholarly literature on early modern Ottoman royal women. Accordingly, by utilizing the unpublished letters of the contemporary Venetian ambassadors resident in Istanbul in conjunction with various Ottoman archival and narrative sources, this study examines first Handan Sultan’s long years of concubinage in the harem of her husband, Mehmed III (r. 1595-1603), and then her queenmothership during the first two years of the sultanate of her teenage son, Ahmed I. Overall, as the first comprehensive biographical study on Handan Sultan, this article demonstrates that, contrary to the established scholarly opinion, Handan Sultan was a precursor regent queen-mother well before her famous successors, such as Kösem Sultan (d. 1651) and Turhan Sultan (d. 1683), played the same critical role in Ottoman dynastic and court politics in the seventeenth century.

Anahtar Kelimeler

Handan Sultan, Queen-Mother, Regency, Ahmed I, Mehmed III, Favorite Concubine, Ottoman Dynasty, Biography

Kaynakça

• Archivio di Stato di Venezia, Senato, Dispacci Costantinopoli (SDC), Filze 57, 58, 59, 60, 61, 62.
• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi, D. 34, 2025, 7856/2.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, MAD, D. 16332; A.DVN, Dosya: 19/55.
• Unpublished Literary Sources: Ganîzâde Mehmed, Dîvân-ı Nâdirî, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, MS Hazine 889.
• Seyyid Lokman, Zübdetü’t-tevârîh, Türk İslam Eserleri Müzesi, MS 1973.
• Silsile-nâme-i Âl-i ‘Osmân, Milli Kütüphane, MS 06 Hk 11/3.
• Talîkīzâde, Şehnâme-i Sultân-ı Selatîn-i Cihân, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, MS Hazine 1609.
• Primary Source Editions: ABDÜLKADİR EFENDİ. Topçular Kâtibi ‘Abdülkādir (Kadrî) Efendi Tarihi, ed. Ziya Yılmazer. 2 vols., Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2003.
• AHMED RESMÎ EFENDİ. Hamîletü’l-küberâ. ed. Ahmet Nezihî Turan, İstanbul: Kitabevi 2000.
• BERTELLI, Pietro. Vite degl’imperatori de Turchi. [NP], 1599.
• Calendar of State Papers and Manuscripts, Relating to English Affairs, Existing in the Archives and Collections of Venice, and in Other Libraries of Northern Italy. 38 vols., London: His Majesty’s Stationery Office, 1864-1940.
• Calendar of the Manuscripts of the Most Hon. the Marquis of Salisbury, Preserved at Hatfield House, Hertfordshire. ed. Edward Salisbury, 26 vols., London: His Majesty’s Stationery Office, 1883-1923.
• DURSTELER, Eric. In the Sultan’s Realm: Two Venetian Ambassadorial Reports on the Early Modern Ottoman Empire. Toronto: Centre for Reformation and Renaissance Studies, 2018.
• HASAN BEY-ZÂDE AHMED PAŞA. Hasan Bey-zâde Târîhi. ed. Nezihi Aykut, 3 vols., Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2004.
• İBRAHİM PEÇEVÎ. Tarîh-i Peçevî. 2 vols., İstanbul: Matbaa-i Amire, 1281-1283/1864-1866.
• LEUNCLAVIUS, Johannes. Türk Milletinin Tarihi. trans. Türkis Noyan, İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2019.
• KÂTİB ÇELEBİ. Fezleke. ed. Zeynep Aycibin, 2 vols., İstanbul: Çamlıca, 2016.
• Kānûnnâme-i Âl-i Osman: Tahlil ve Karşılaştırmalı Metin. ed. Abdülkadir Özcan, İstanbul: Kitabevi, 2003.
• Le relazioni degli ambasciatori veneziani al senato durante il secolo decimosesto. ed. Eugenio Albèri, serie 3, vol. III, Florence: Società editrice fiorentina, 1855.
• MEHMED BİN MEHMED. Nuhbetü’t-tevârîh ve’l-ahbâr and Târîh-i Âl-i Osmân. ed. Abdurrahman Sağırlı, “Mehmed b. Mehmed Er-Rumî (Edirneli)’nin Nuhbetü’t-tevârîh ve’l-ahbâr’ı ile Târîh-i Âl-i Osmân’ının Metni ve Tahlilleri.” PhD diss., İstanbul Üniversitesi, 2000.
• MEHMED SÜREYYA. Sicil-i Osmanî. ed. Nuri Akbayar and Seyit Ali Kahraman, 6 vols., İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1996.
• MUSTAFA SÂFÎ. Zübdetü’t-tevârîh. ed. İbrahim Hakkı Çuhadar, 2 vols., Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2003.
• MUSTAFA SELÂNİKÎ. Tarih-i Selânikî. ed. Mehmet İpşirli, 2 vols., Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999 (2nd edition).
• ÖZDEMİR, Mehmet. Ferâhî, Sûrnâme: Bir Özge Âlem, Osmanlı Pâyitahtında 1582 Şenliği. Ankara: Grafiker Yayınları, 2016.
• Relazioni di ambasciatori veneti al senato, tratte dalle migliori edizioni disponibili e ordinate cronologicamente, vol. 13: Costantinopoli (1590-1793). ed. Luigi Firpo, Torino: Bottega d’Erasmo, 1984.
• Relazioni di ambasciatori veneti al senato, vol. 14: Costantinopoli, Relazioni inedite (1512-1789). ed. Maria Pedani-Fabris, Padua: Bottega d’Erasmo, 1996.
• SENECA, Federico. Il Doge Leonardo Donà: la sua vita e la sua preparazione politica prima del dogado. Padova: Editrice Antenore, 1959.
• The Report of Lello: Third English Ambassador to the Sublime Porte. ed. Orhan Burian, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1952.
• Vekāyi‘-i ‘Ali Paşa [Yavuz Ali Paşa’nın Mısır Valiliği (1601-1603)]. ed. Soner Demirsoy, İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2012.
• Secondary Literature: ABOU-EL-HAJ, Rifa‘at. “The Narcissism of Mustafa II (1695-1703): A Psychohistorical Study.” Studia Islamica 40 (1974): 115-131.
• AFYONCU, Erhan and Uğur DEMİR. Turhan Sultan. İstanbul: Yeditepe Yayınları 2015.
• AKTEPE, M. Münir. “Mustafâ I.” M.E.B. İslâm Ansiklopedisi, 8:692-695.
• AKYILDIZ, Ali. Haremin Padişahı Valide Sultan: Harem’de Hayat ve Teşkilat. İstanbul: Timaş Yayınları, 2017.
• ALDERSON, Anthony D.. The Structure of the Ottoman Dynasty. Oxford: Oxford University Press, 1956.
• ARBEL, Benjamin. “Nur Banu (c. 1530-1583): A Venetian Sultana?.” Turcica 24 (1992): 241-259.
• ARTAN, Tülay. “Ahmed I’s Hunting Parties: Feasting in Adversity, Enhancing the Ordinary.” in Starting With Food: Culinary Approaches to Ottoman History, ed. Amy Singer, 93-118. Princeton: Markus Wiener Publishers, 2011.
• AVCIOĞLU, Nebahat. “Ahmed I and the Allegories of Tyranny in the Frontispiece of George Sandy’s Relation of a Journey.” Muqarnas 18 (2001): 203-226.
• BAYAT, Ali Haydar. “Edirne Sarayı Sosyal Hayatından Bir Kesit: 861/1457 Sünnet Şenliği.” in I. Edirne Sarayı Sempozyumu Bildirileri, ed. Ender Bilar, 62-75. Edirne: Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, 1996.
• BAYAT, Ali Haydar. “Fâtih’in Tertip Ettiği Sünnet Şenlikleri (Sûr-i Hümâyunlar).” Kubbealtı Akademi Mecmuası 3 (1983): 51-62.
• BAYAT, Ali Haydar. “Kanûnî’nin Tertip Ettiği Şenliklerden 1539 Sûr-i Hümâyûnu.” in Uluslararası Dördüncü Türk Kültürü Kongresi Bildirileri, ed. Azize Aktaş Yaşa and İmran Baba, 3:134 and 461. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2000.
• BAYRAM, Fatih. “Sultan I. Ahmed Tarafindan Sadrazam Malkoçoğlu Ali Paşa’ya Tevcih Edilen Engürüs Seferi Serdarlığı Beratı.” Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 44 (2018): 91-114.
• BORROMEO, Elisabetta. “Le relazioni degli ambasciatori veneziani presso la Porta Ottomana.” Miscellanea di storia delle esplorazioni 19 (1994): 125-154.
• BOSTAN, İdris. “Esaretten Vezarete Bir Osmanlı Kaptanıderyası: Piyale Paşa.” in Piyale Paşa Camii: 2005-2007 Restorasyonu, ed. Baha Tanman and İdris Bostan, 13-37. İstanbul: Gürsoy Grup Kültür Yayınları, 2011.
• BÖREKÇİ, Günhan. “İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi.” Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 26 (2009): 45-96.
• BÖREKÇİ, Günhan. “Factions and Favorites at the Courts of Ahmed I (r. 1603-1617) and His Immediate Predecessors.” PhD diss, Ohio State University, 2010.
• BÖREKÇİ, Günhan. Macaristan’da Bir Osmanlı Padişahı: Sultan III. Mehmed’in Eğri Seferi Rûznâmesi (1596). İstanbul: Metamorfoz Yayınları, 2016.
• BÖREKÇİ, Günhan. “Smallpox in the Harem: Communicable Diseases and the Ottoman Fear of Dynastic Extinction during the Early Sultanate of Ahmed I (r. 1603-17).” in Plague and Contagion in the Islamic Mediterranean, ed. Nükhet Varlık, 135-152. Kalamazoo, MI: ARC Humanities Press, 2017.
• CANALS, Jordi. “Un informe otomano de Salomón Usque (1595).” Espacio, Tiempo y Forma, Serie IV, H.a Moderna 16 (2003): 153-181.
• COCO, Carla and Flora MANZONETTO. Baili veneziani alla Sublime Porta: storia e caratteristiche dell’ambasciata veneta a Costantinopoli. Venice: Stamperia di Venezia, 1985.
• ÇELİK, Şenol. “Osmanlı Padişahlarının Av Geleneğinde Edirne’nin Yeri ve Edirne Kazasındaki Av Alanları (Hassa Şikâr-gâh).” in XIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 4-8 Ekim 1999: Kongreye Sunulan Bildiriler, III. Cilt III. Kısım, 1886-1903. Ankara: Türk Tarih Kurumu 2002.
• DARLING, Linda. Revenue-Raising and Legitimacy: Tax Collection and Finance Administration in the Ottoman Empire, 1560-1660. Leiden: Brill, 1996.
• DEMİRSOY, Somer. “Yavuz Ali Paşa.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 43:352-353.
• DÜNDAR, Recep. “Kıbrıs’ta Sultan Murad Han’ın Validesine (Kösem Sultan) Ait Mülk Çiftlikler.” Karadeniz Araştırmaları: Balkan, Kafkas, Doğu Avrupa ve Anadolu İncelemeleri Dergisi 35 (2012): 111-124.
• DURSTELER, Eric. “Fatima Hatun née Beatrice Michiel: Renegade Women in the Early Modern Mediterranean.” The Medieval History Journal 12/2 (2009): 355-382.
• DURSTELER, Eric. “Describing or Distorting the “Turk”?: The Relazioni of the Venetian Ambassadors in Constantinople as Historical Source.” Acta Histriae 19/1-2 (2011): 231-248.
• DURSTELER, Eric. “The Bailo in Constantinople: Crisis and Career in Venice’s Early Modern Diplomatic Corps.” Mediterranean Historical Review 16/2 (2001): 1-30.
• EMECEN, Feridun. İmparatorluk Çağının Osmanlı Sultanları-II: II. Selim’den Sultan İbrâhim’e (1566-1648). İstanbul: İSAM Yayınları, 2016.
• EMECEN, Feridun. “Osmanlı Hanedanına Alternatif Arayışlar Üzerine Bazı Örnekler ve Mülahazalar,” in idem, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan, Devlet ve Toplum, 37-60. İstanbul: Timaş Yayınları 2011.
• EMECEN, Feridun. “Osmanlı Şehzadeleri ve Taşra İdaresi.” in Selçukludan Cumhuriyete Şehir Yönetimi, ed. Erol Özvar and Arif Bilgin, 99-112. İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği 2008.
• EMECEN, Feridun. “Sonucu Olmayan Büyük Zafer: Haçovası Meydan Savaşı.” in Savaşın Sultanları: Osmanlı Padişahlarının Meydan Muharebeleri, ed. Coşkun Yılmaz, 2 vols., 2:66-145. İstanbul: Bilge Yayım Habercilik 2018,
• ESİR, Hasan Ali. “Eğri Kalesi’nin Fethi ve Haçova Meydan Savaşı’nı Anlatan Fetih-name Türünde Bir Mektup.” Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17/2 (2008): 177-190.
• FAROQHI, Suraiya. “Crisis and Change.” in An Economic and Social History of the Ottoman Empire, ed. Halil İnalcık with Donald Quataert, 411-636. Cambridge: Cambridge University Press, 1997.
• FETVACI, Emine. Picturing History at the Ottoman Court. Bloomington: Indiana University Press, 2013.
• FINKEL, Caroline. The Administration of Warfare: The Ottoman Military Campaigns in Hungary, 1593-1606. Vienna: Verband der wissenschaftlichen Gesellschaften Österreichs, 1988.
• FLEISCHER, Cornell H.. Bureaucrat and Intellectual in the Ottoman Empire: The Historian Mustafa Âli (1541-1600). Princeton: Princeton University Press, 1986.
• FLETCHER, Joseph. “Turco-Mongolian Monarchic Tradition in the Ottoman Empire.” Harvard Ukrainian Studies 3-4 (1979-1980): 236-251.
• FODOR, Pál. “The View of the Turk in Hungary: The Apocalyptic Tradition and the Legend of the Red Apple in Ottoman-Hungarian Context.” in Les traditions apocalyptiques au tournant de la chute de Constantinople: Actes de la Table ronde d’Istanbul (13-14 avril 1996), ed. Benjamin Lellouch and Stéphane Yerasimos, 99-131. Paris: L’Harmattan 1999.
• FODOR, Pál. The Business of State: Ottoman Finance Administration and Ruling Elite in Transition (1580s-1615). Berlin: Klaus Schwarz, 2018.
• GÜRKAN, Emrah Safa. “Fonds for the Sultan: How to Use Venetian Sources for Studying Ottoman History.” News on Rialto 32 (2013): 22-28.
• HALAÇOĞLU, Yusuf. “Cerrah Mehmed Paşa.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 7:415.
• HATHAWAY, Jane. A Tale of Two Factions: Myth, Memory and Identity in Ottoman Egypt and Yemen. Albany: State University of New York Press, 2003.
• HATHAWAY, Jane. Chief Eunuch of the Ottoman Harem: From African Slave to Power-Broker. Cambridge: Cambridge University Press, 2018.
• HEGYI, Klára. “The Financial Position of the Vilayets in Hungary in the 16th-17th Centuries.” Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae 61/1-2 (2008): 77-85.
• İNALCIK, Halil. “Osmanlılarda Saltanat Veraset Usulü ve Türk Hakimiyet Telâkkisiyle İlgisi.” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 14 (1959): 69-94.
• İNALCIK, Halil. Devlet-i ‘Aliyye: Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-II: Tagayyür ve Fesad (1603-1656): Bozuluş ve Kargaşa Dönemi. ed. Emre Yalçın, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• İPŞİRLİ ARGIT, Betül. “A Queen-mother and the Ottoman Imperial Harem: Rabia Gülnuş Emetullah Valide Sultan (1640-1715).” in Concubines and Courtesans: Women and Slavery in Islamic History, ed. Matthew S. Gordon and Kathryn A. Hain, 207-224. Oxford: Oxford University Press 2017.
• İPŞİRLİ ARGIT, Betül. Rabia Gülnuş Emetullah Sultan, 1640-1715. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2015.
• İPŞİRLİ, Mehmet. “Şeyhülislâm Sun‘ullah Efendi.” İstanbul Üniversitesi Tarih Enstitüsü Dergisi 13 (1983-1987): 209-256.
• KAFADAR, Cemal. “Prelude to Ottoman Decline Consciousness: Monetary Turbulence at the end of the Sixteenth Century and the Intellectual Response.” Osmanlı Araştırmaları 51 (2018): 265-295.
• KAYAALP, Pınar. The Empress Nurbanu and Ottoman Politics in the Sixteenth Century: Building the Atik Valide. London: Taylor and Francis, 2018.
• KIVRIM, İsmail. “17. Yüzyılda Bir Valide Sultanın Günlük Hayatı: Vâlide Hadîce Turhan Sultan.” History Studies 5/2 (2013): 243-262.
• KOCAASLAN, Murat. Kösem Sultan: Hayatı, Vakıfları, Hayır İşleri ve Üsküdar’daki Külliyesi. İstanbul: Okur Kitaplığı, 2014.
• KORIĆ, Elma. “Power Broker at the Ottoman Palace in Istanbul: Darüssaade Ağası Hacı Mustafa Ağa.” in V. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Bildirileri (27-29 Mayıs 2017), ed. Feridun Emecen, Ali Akyıldız and Emrah Safa Gürkan, 811-834. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları 2018.
• KORKMAZ, Gülsüm Ezgi. “Sûrnâmelerde 1582 Şenliği.” Unpublished MA thesis, Bilkent Üniversitesi, 2004.
• KUMRULAR, Özlem. Haremde Taht Kuranlar: Nurbanu ve Safiye Sultan. İstanbul: Doğan Kitap, 2017.
• KUMRULAR, Özlem. Kösem Sultan: İktidar, Hırs, Entrika. İstanbul: Doğan Kitap, 2015.
• KUNT, Metin. “Ethnic-Regional (Cins) Solidarity in the Seventeenth-century Ottoman Establishment.” International Journal of Middle East Studies 5 (1974): 233-239.
• KUNT, Metin. “A Prince Goes Forth (Perchance to Return).” in Identity and Identity Formation in the Ottoman World: A Volume of Essays in Honor of Norman Itzkowitz, ed. Baki Tezcan and Karl K. Barbir, 63–71. Madison: University of Wisconsin Press, 2007.
• KÜPELİ, Özer. “Kösem Sultan’a Ait Bir Muhallefat Kaydı.” Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi 1/2 (2015): 131-143.
• LUTERBACHER, Jürg and Elena XOPLAKI. “500-Year Winter Temperature and Precipitation Variability over the Mediterranean Area and Its Connection to the Large-Scale Atmospheric Circulation.” in Mediterranean Climate: Variability and Trends, ed. Hans-Jürgen Bolle, 133-153. Berlin: Springer Verlag, 2003.
• MURPHEY, Rhoads. Exploring Ottoman Sovereignty: Tradition, Image and Practice in the Ottoman Imperial Household, 1400-1800. London: Continuum, 2008.
• OCAKAÇAN, Levent Kaya. “The Changing Dynamics of the Ottoman Patronage Networks (Late 16th and Early 17th Centuries).” Archivum Ottomanicum 34 (2017): 9-18.
• OKUYUCU, Cihan. “Vekâyi‘-i ‘Ali Paşa’nın Edebi Değeri.” in Vekāyi‘-i ‘Ali Paşa, ed. Demirsoy, pp. xxvii-lxvii.
• ÖZGÜLEŞ, Muzaffer. The Women Who Built the Ottoman World: Female Patronage and the Architectural Legacy of Gülnuş Sultan. London: I.B. Tauris, 2017.
• ÖZVAR, Erol. “Osmanlı Bütçe Harcamaları.” in Osmanlı Maliyesi: Kurumlar ve Bütçeler, ed. Mehmet Genç and Erol Özvar, 2 vols., 1:197-238. İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi 2007.
• PEDANI-FABRIS, Maria Pia. “Veneziani a Costantinopoli alla fine del XVI secolo.” Quaderni di Studia Arabi 15 (1997): 67-84.
• PEDANI, Maria Pia. “Safiye’s Household and Venetian Diplomacy.” Turcica 32 (2000): 9-32.
• PEIRCE, Leslie. The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford: Oxford University Press, 1993.
• REINDL-KIEL, Hedda. “Power and Submission: Gifting at Royal Circumcision Festivals in the Ottoman Empire (16th-18th Centuries).” Turcica 41 (2009): 37-88.
• ROSSI, Ettore. “La Sultana Nûr Bânû (Cecilia Venier-Baffo) moglie di Selim II (1566-1574) e madre di Murad III (1574-1595).” Oriente Moderno 11 (1953): 433-441.
• SAĞIR, Yusuf. “Vâlide Turhan Sultan’ın Muhallefâtı.” Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 20 (2016), 265-328.
• SAKAOĞLU, Necdet. Bu Mülkün Kadın Sultanları. İstanbul: Alfa Yayınları, 2015 (revised ed.).
• ŞAHİN, Kaya. “Staging an Empire: An Ottoman Circumcision Ceremony as Cultural Performance.” American Historical Review 123/2 (2018): 463-92.
• SEÇKİN, Selçuk. “17. Yüzyılın Önemli Minyatürlü Yazması: Vekayi-i ‘Ali Paşa.” Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 21 (2009): 95-122.
• SEVİNÇ, Tahir. “II. Mustafa’nın İktidar Mücadelesi ve 1703 Edirne İsyanıyla Tahttan İndirilmesi.” Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 4/9 (2017): 25-42.
• SEZGİN, İbrahim. “Sultan II. Selim’in Edirne ve Av Gezileri.” Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 16 (2007): 1-32.
• SKILLITER, Susan A.. “Three Letters from the Ottoman ‘Sultana’ Safiye to Queen Elizabeth I.” in Documents from Islamic Chanceries, ed. Samuel M. Stern, 119-235. Oxford: Cassier, 1965.
• SKILLITER, Susan A.. “Mehemmed III.” Encyclopedia of Islam, 2nd ed., consulted online on June 2, 2020 (https://referenceworks.brillonline.com/browse/encyclopaedia-of-islam-2).
• SZALONTAY, Tibor. “The Art of War during the Ottoman-Habsburg Long War (1593-1606) according to Narrative Sources.” PhD diss, University of Toronto, 2004.
• TERZİOĞLU, Derin. “The Imperial Circumcision Festival of 1582: An Interpretation.” Muqarnas 12 (1995): 84-100.
• TEZCAN, Baki. “Searching for Osman: A Reassessment of the Deposition of the Ottoman Sultan Osman II (1618-1622).” PhD diss., Princeton University, 2001.
• TEZCAN, Baki. “The Debut of Kösem Sultan’s Political Career.” Turcica 40 (2008): 347-59.
• TEZCAN, Baki. “The Question of Regency in the Ottoman Dynasty: The Case of the Early Reign of Ahmed I.” Archivum Ottomanicum 25 (2008): 185-98 [published in 2009].
• TEZCAN, Baki. The Second Ottoman Empire: Political and Social Transformation in the Early Modern World. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• THYS-ŞENOCAK, Lucienne. Ottoman Women Builders: The Architectural Patronage of Hadice Turhan Sultan, Burlington, VT: Ashgate, 2007.
• TÓTH, Sándor László. A mezőkeresztesi csata és a tizenöt éves háború. Szeged: Belvedere, 2000.
• ULUÇAY, Çağatay. Padişahların Kadınları ve Kızları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1985 (2nd ed.).
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı. “Sancağa Çıkarılan Osmanlı Şehzadeleri.” Belleten 156 (1975): 659-696.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı. “Üçüncü Mehmed’in Oğlu Şehzade Mahmud’un Ölümü.” Belleten 94 (1960): 263-267.
• VARLIK, Nükhet. Plague and Empire in the Early Modern Mediterranean World: The Ottoman Experience, 1347-1600. Cambridge: Cambridge University Press, 2015.
• WOODHEAD, Christine. “Murad III and the Historians: Representations of Ottoman Imperial Authority in Late 16th-century Historiography.” in Legitimizing the Order: The Ottoman Rhetoric of State Power, ed. Hakan T. Karateke and Maurius Reinkowski, 85-98. Leiden: Brill 2005.
• YELÇE, Zeynep. “Evaluating Three Imperial Festivals: 1524, 1530 and 1539.” in Celebration, Entertainment and Theatre in the Ottoman World, ed. Suraiya Faroqhi and Arzu Öztürkmen, 71-109. Calcutta: Seagull Books, 2014. YILDIZ, Murat. “Osmanlı Devlet Teşkilâtında Bostancı Ocağı.” PhD diss., Marmara Üniversitesi, 2008.