An Evaluation of the State of Thracian Cities During the Ottoman Conquest

Yıl 2021, Sayı: 37, 125 - 156, 31.12.2021

Hacer Ateş

https://doi.org/10.26650/gaad.8720368

Öz

The Byzantine province of Bithynia served as the core area for the newly emerging Ottoman Principality in Asia Minor, whereas the Trakhia served as the main settlement zone in the Balkans. The latter also became the main defensive line to protect Constantinopolis - the capital of the Empire - from any external threats from the west. The cities of Gelibolu (Gallipoli), Dimetoka (Demotica) and Edirne (Adrianople) were the most important urban centers located in this Balkan frontier zone. While the developments of the 14th century weakened the Byzantine power and caused an urban decline, it contributed to the Ottoman penetration into the region. The Ottoman forces first crossed into Thrace following Orhan Bey’s alliance with Ioannes Kantakuzenos VI, which turned into a permanent settlement zone within a short period of time. The present paper deals with the impacts of the historical events in Thrace on the history of the afore-mentioned urban centers as well as on the process of Ottoman penetration into the region.

Anahtar Kelimeler

Byzantine, Thrace, Rumelia, Ottoman, Demotica, Adrianople

Osmanlı İlerleyişi Esnasında Trakya Şehirlerinin Durumu Hakkında Bir Değerlendirme

Öz

Osmanlı Beyliği’nin teşekkülünün ilk yıllarında Bizans’ın Bithynia bölgesi beyliğin kuruluş coğrafyasını oluştururken, Trakhia bölgesi ise Balkanların fethini hazırlayan ana yerleşim sahasını teşkil etmiştir. Trakya bölgesi, imparatorluğun başkenti Konstantinopolis’e batıdan gelebilecek muhtemel saldırıların bertaraf edildiği savunma hattını oluşturmaktadır. Gelibolu, Dimetoka ve Edirne gibi şehirler bu hattın en önemli noktalarını teşkil etmektedir. XIV. yüzyılda Trakya’da cereyan eden hadiseler mezkûr kentlerin güçlerini kaybetmesine sebep olurken, bölgede Bizans hâkimiyetini de zayıflatmıştır. Yaşanan bu gelişmeler Osmanlıların Trakya’ya geçmesine vesile olmuştur. Orhan Bey zamanında VI. Ioannes Kantakuzenos’la kurulan ittifak neticesinde Trakya’ya ayak basan Osmanlı kuvvetleri çok geçmeden burada kalıcı olmayı başarmışlardır. Bu çalışmada Trakya’da yaşanan hadiselerin bölge şehirleri üzerindeki etkileri ve bu sürecin Osmanlıların ilerleyişine katkısı ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bizans, Trakya, Rumeli, Osmanlı, Dimetoka, Edirne

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi
• Tapu Tahrîr Defterleri : BA, TD 50.;BA, TD, no.77
• Mâliyaden Müdevver Defterler: BA, MAD 35.
• Rodoscuk Şeriyye Sicili= RŞS nr.1518, nr.1583
• Anonim Osmanlı Kroniği (1299-1512), haz. Necdet Öztürk, İstanbul 2000.
• Anonim Tevârîh-i Âl-i Osman, F. Geise neşri,haz. Nihat Azamat, İstanbul 992.
• Âşıkpaşazâde, Tevârih-i Âl-i Osman, haz. N. Atsız) Osmanlı Tarihleri-I, İstanbul 1949
• Mehmed Neşrı̂, Kı̇tâb-ı Cı̇han-Nümâ (Neşrı̂ Tarı̇hı̇), yay. haz Faik Reşit Unat- Dr. Mehmed A. Köymen, I. Cilt , Ankara 1949, s.173-178.
• Mikrimin Halil, Düsturnamei Enverî Medhal, Türk Tarih Encümeni Külliyatı S:15, İstanbul 1929.
• Pachymeres, Georges, Bizanslı Gözüyle Türkler, çev. İlcan Bihter Barlas, İstanbul 2009.
• Bertrandon De la Broquierenin Denizaşırı Seyahati, yay. haz. Ch. Schefer, çev. İlhan Arda, İstanbul 2000.
• Busbecq, Ogier Ghislain , Türk Mektupları, çev. Derin Türkömer, İstanbul 2005.
• Evliya Çelebi, Seyahatnâme, haz. Seyit Ali Kahraman, C.8/2, İstanbul 200.
• Tafur, Pero, Travels And Adventures 1435-1439, London 1926.
• Aktepe, M. Münir “XIV. ve XV. Asırlarda Rumeli’nin Türkler Tarafından İskânına Dair”, Türkiyat Mecmuası , C.X, s. 299-312.
• Aktepe, M. Münir, Osmanlıların Rumelide İlk Feth Ettikleri Çimpe Kalesi”, Tarih Dergisi, C.I, S.2, İstanbul 1950, s. 283-308.
• Ateş, Hacer, “Kuzey Marmara’da Bir Liman Kentinde Ticaret: XVI. Yüzyılda Tekirdağ-Rodosçuk Limanı” Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 6, Temmuz-2013, s. 21-38.
• Ayönü, Yusuf, Osmanlılardan Önce Rumeli'de Türkler (1305-1313), Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt/XXI, Sayı 2, Aralık 2006, s. 17-33.
• Başkan, Yahya “Orhan Bey’in Bizans İmparatoru Kantakuzeneos’un Kızı Theodora ile Evlı̇lı̇ği”, Tarih Dergisi, Sayı 66 (2017 / 2), İstanbul 2017, s. 47-61.
• Baştav, Şerif , “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu Esnasında Bizans ve Avrupa”, Belleten, LXVIII, sayı: 251, s. 63-104.
• Baştav, Şerif, Bizans İmparatorluğu Tarihi Son Devir (1261-1461) Osmanlı Türk-Bizans Münasebetleri, Ankara 1989.
• Baykara, Tuncer, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I - Anadolu’nun İdari Taksimatı, Ankara 1988.
• Bostan, İdris, “SarucaPaşa”, DİA, C.XXXVI, İstanbul 2009, s. / 168-169.
• Bostan, İdris, “Tersane”, DİA, C.XL, İstanbul 2011, s. 513-516.
• Dağtekin, Hüseyin, “Türkleri Boğazlar Bölgesi'ne Çeken Gerçek Sebepler”, AÜDTCF Dergisi, XIX/3-4, Ankara1962, s. 177-187.
• Demirkent, Işın, “Bizans”, DİA, C. VI, İstanbul 1992, 230-244.
• Demirkent, Işın, “Fetih Öncesi Bizans’ın Durumu”, Bizans Tarihi Yazıları Makaleler-Bildiriler-İncelemeler, İstanbul Ekim 2005, s. 63-72.
• Emecen, Feridun M., “Gelibolu”, DİA, C. XIV, İstanbul 1996, s. 1-6.
• Emecen, Feridun M., “Rumeli Fâtihi Süleyan Paşa”, Avrasya İncelemeleri Dergisi- 2017; VI/1, s. 1-8.
• Emecen, Feridun M., İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, İstanbul 2010.
• Emecen, Feridun M. “Tarih Koridorlarına Bir Sınır Şehri: Edirne”, Edirne: Serhattaki Payitaht, haz. E. Nedret İşli- M. Sabri Koz, İstanbul 1998, s. 49-69.
• Eyce, Semavi ,“Kale”, DİA, C. XXIV, İstanbul 2001, 234-242.
• Eyice, Semavi, “Bizans Devrinde Edirne ve Eserleri” Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara, 1993.
• Gökbilgin, M. Tayyib, XV-XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livâsı (Vakıflar-Mülkler-Mukataalar), İstanbul 1952.
• Günal, Zerrin “Karesioğulları”, DİA, C.XXIV, s. 488-489.
• Güneş, Ahmet, “İznik”, DİA, C.XXIII, İstanbul 2001, s. 547-549.
• İlgürel, Mücteba, “İstimâlet”, DİA, C. XXIII, İstanbul 2001, s. 362-363.
• İnalcık, Halil, “Batı Anadolu’da Yükselen Denizci Gâzi Beylikleri, Bizans ve Haçlılar”, Türk Denizcilik Tarihi, I, ed. İdris Bostan-Salih Özbaran, İstanbul 2009, s.31-48.
• İnalcık, Halil, “Edirne’nin Fethi”, Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara, 1993.
• İnalcık, Halil, “Osmanlı Sultanı Orhan (1324-1362) Avrupa’da Yerleşme”, Belleten, LXXIII, sayı: 266, s. 77-107.
• İnalcık, Halil, “Rumeli”, DİA, C.XXXV, İstanbul 2008, 232- 235.
• İnalcık, Halil, “Bursa”, DİA, C.VI, İstanbul 1992, s. 445-449.
• İnbaşı, Mehmet, “Üsküp”, DİA, C. XLII, İstanbul 2012, s. 377-381.
• Kaplan, Michael “İmparatorluğun Midesi”, Konstantinopolis 1054- 1261, Ed. Alain Ducellier-Michel Balard, çev. Can Belge, (İletişim Yay). İstanbul 2002, s. 83-99.
• Kılıç, Şahin, Bizans Kısa Kronikleri, İstanbul 2013.
• Kiel, Macheil, “Dimetoka”, DİA, C. IX, İstanbul 1994, s. 305-308.
• Kordatos, Yannis, Bizans’ın Son Günleri, çev. Muzaffer Baca, İstanbul 2006.
• Kurtoğlu, Fevzi, Gelibolu ve Yöresi Tarihi, İstanbul 1938.
• Lefort, “Jacques, 13. Yüzyılda Bithiynia”, Osmanlı Beyliği (1300-1389), ed. Elizabeth Zachariadou, Türkçe trc. Gül Çağalı Güven, vd., İstanbul 1997.
• Merçil, Erdoğan, “Aydınoğulları”, DİA, C. IV, İstanbul 1991, s. 239-241.
• Nicol, Donald M., Bizans’ın Son Yüzyılları 1261-145, çev. Bilge Umar, İstanbul 2016.
• Ostrogosky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, Ankara 2011.
• Ozansoy, Esin, “Bizans Kaynaklarına göre 1200-1453 Depremleri”, Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Âfetler ve Deprem Semineri, 22-23 Mayıs 2000, İstanbul 2001, s.15.
• Öden, Zerrin Günal, “Bizans İmparatorluğu'nun Türkler'e Karşı Alan ve Katalanlar ile İttifakı”, İÜEF Tarih Dergisi, S. 35, İstanbul 1994, s. 123-130.
• Özcan, Abdülkadir, “Hacı İlbey”, DİA, C. XIV, İstanbul 1996, s. 482.
• Pirenne, Henri, Ortaçağ Avrupasının Ekonomik ve Sosyal Tarihi , çev. Uygur Kocabaşoğlu, İstanbul 2009.
• Pirenne, Henri, Ortaçağ Kentleri, çev. Şadan Karadeniz, İstanbul 2012.
• Procopius, Bizans’ın Gizli Tarihi, çev. Orhan Duru, İstanbul 2001.
• Sevim, Ali - Yücel, Yaşar Türkiye Tarihi- Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi, Ankara 1989.
• Süheyl Ünver, “Edirne Medeniyetimiz ve Tezyini”, Edirne’nin 60. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara 1993.
• Turan, Osman, Selçuklular Zamanında Anadolu Alp Arslan’dan Osman Gazi’ye (1071-1318), İstanbul 1971.
• Turğut, Vedat, “Karası Beyliği”, Anadolu Beylikleri El Kitabı, ed. Haşim Şahin, 2016 Ankara, s. 177-189.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı Osmanlı Tarihi, C.I, Ankara 1988.
• Vasiliev, Alexander A. , Bizans İmparatorluğu Tarih, çev. Tevabil Alkaç, İstanbul 2016.
• Zachariadou, Elizabeth A., “Karesi ve Osmanlı Beylikleri: İki Rakip Devlet”, Osmanlı Beyliği (1300-1389), ed. Zachariadou, Elizabeth A., çev. Gül Çağlı Güven vd…, İstanbul 1997, s. 243-255.