Bir Prososyal Davranış Kaynağı Olarak Özgeci Motivasyonun İlgili Alan Yazını Işığında Değerlendirilmesi

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 1, 105 - 126, 02.04.2017

Nurgül Yavuzer

Öz

Bu çalışmada, farklı disiplin alanlarının
konularından biri olan prososyal davranışlar ve bu davranışların kaynağı olarak
özgeci motivasyon kavramı değerlendirilmektedir. Bu amaçla, bir kişinin kendi
çıkarına dayanmayan bir motivasyona sahip olup olmadığı, başkalarının iyiliği
için böyle bir motivasyona sahip olmak mümkünse bile insanların özgeci davranıp
davranmayacakları ve eğer varsa bunların iç kaynaklarının ne olduğuna dair
sorulara yanıt aranmıştır. Çözümlemelerde, öncelikle yardım etme davranışlarının
ve özgecilik kavramının açıklanmasında literatürdeki kavramsallaştırılma
süreçleri içinde nasıl oluştuğuna ilişkin olarak Platon ve Kant’tan başlayarak
konunun önemli araştırmacılarının görüşleri ortaya konmuştur. Değerlendirme,
özgeci motivasyonun diğer formları dahil edilmek suretiyle
gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak, özgeci motivasyonu harekete geçiren önemli
unsurların olduğu ve en önemli unsurun empatik kaygı olduğu görülmekte, ayrıca
özgecilik kavramının gelişim ve eğitim paradigmaları içinde yer almasının önemi
ve yardımsever olmanın öğretilebileceği anlaşılmaktadır. Makalede son olarak
probleme ilişkin perspektif ve öneriler sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler

prososyal davranışlar, yardım etme davranışları, özgecilik, empati-yardım etme hipotezi, özgeci motivasyon, ahlak psikolojisi

Evaluation of Altruist Motivation, A Source of Prosocial Attitude, in the Light of Literature Concerned

Öz

This study has intended to evaluate the
pro-social attitudes, one of the subjects of different disciplinary fields, and
the concept of altruist motivation as the source of these attitudes. For this
purpose, answers have been sought for to the questions of whether one has a
motivation not depending on his/her own benefit, whether they will behave
selflessly even if it is possible to have such a motivation for the good of
others and what are their inner sources, if any. In the analyses, the views of
the important research from Plato and Kant regarding the way the attitudes of
helping and how the concept of altruism have emerged in the conceptualization
processes in literature have been given. The evaluation has been conducted by
including the altruist motivation as well as its other forms.

As a result, it is seen that there are
important points that trigger the altruist motivation and the most important
point is emphatic concern; also, it is understood that the importance of the
fact that the concept of altruism should take place in development and
education paradigms and that one should be benevolent can be taught. Lastly,
perspectives and recommendations on the problem have been listed.

Anahtar Kelimeler

prosocial behavior, helping behavior, altruism, empathy-helping hypothesis, altruistic motivation, moral psychology

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2012). Ahlak felsefesinin sorunları (Çev. T. Birkan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Akarsu, B. (1999). Immanuel Kant’ın ahlak felsefesi, İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Aronson, E., Wilson, T., & Akert, R. (2010). Sosyal Psikoloji (Çev. O. Gündüz). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Aydın, A. ve Sol, A. (2006). Olgu ve değer ayrımı temelinde farklı bir evrimsel etik yaklaşımı. II. Ulusal Uygulamalı Etik Kongresi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Batson, C. D. (1987). Prosocial motivations: Is it ever truly altruistic? In L. Berkowitz (Ed.) Advances in experimental social psychology (pp.65-122). New York: Academic Press.
• Batson, C. D., Duncan, Bruce D., Ackerman, P., Buckley, T., Birch, K. (1981). Is empathic emotion a source of altruistic motivation?. Journal of Personality and Social Psychology, 40(2), 290-302.
• Batson, C. D., Daniel, Klein, Tricia, R., Highberger, Lori, Shaw, & Laura, L. (1995). Immorality from empathy-induced altruism: When compassion and justice conflict. Journal of Personality and Social Psychology, 68(6), 1042-1054.
• Batson, C. D., Ahmad, N., Yin, J., Bedell, S. J., Johnson, J. W., Templin, C. M., & Whiteside, A. (1999). Two threats to the common good: Self- interested egoism and ehpathy-induced altruism. Personal and Social Psychology Bulletin, 25, 3-16.
• Batson, C. D., & Powel, A. A. (2003). Altruism and prosocial behavior. Handbook of Psychology. Retrieved July 01, 2015, from http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10
• Batson, C. D. (2008). Empathy-induced altruistic motivation. “ Prosocial Motives, Emotions, and Behavior”, Inaugural Herzliya Symposium, March 24-27.
• Batson, C. D. (2010). How social an animal? The human capacity for coring. In T. Nadelhoffer, E. Nahmias, S. Nichols (Eds.), Moral psychology: Historical and contemporary readings (pp. 117-123). UK: Wiley-Blackwell.
• Berkowitz, L., & Friedman, P. (1967). Some social differences in helping behavior. Personal Social PsyPsychology. 5: 217-25.
• Butler. J. (2010). Human nature and other sermons excerpts from sermon 5. T. Nadelhoffer, E. Nahmias, S. Nichols (Eds.). Moral psychology: Historical and contemporary readings (ss.103-110). UK: Wiley-Blackwell.
• Cohen, T. R., Panter, A. T., Turan, N., Morse, L., & Kim, Y. (2014). Moral character in the workplace. Journal of Personality and Social Psychology, 107(5), 943-963.
• Deleuze, G. (2008). Spinoza üzerine on bir ders (Çev. U. Baker). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Dovidio, J. F., Allen, J. L., & Schroeder, D. A. (1990). Specificity of empathy-induced helping: Evidence for altruistic motivation. Journal of Personality and Social Psychology, 59(2) , 249-260.
• Hilbig,, B. E., Glöckner, A., & Zettler, I. (2014). Personality and pro-social behavior: Linking basic traits and social value orientations. Journal of Personality and Social Psychology, 107, 529-539.
• Hobbes, T. (2010). Leviathan and the elements of law natural and politic. In T. Nadelhoffer, E. Nahmias, S. Nichols (Eds.), Moral psychology: Historical and contemporary readings (pp. 97-102). UK: Wiley-Blackwell.
• Hogg, M. A., & Vaughan, G. M. (2014). Sosyal psikoloji (2. bs.) (Çev. İ. Yıldız ve A. Gelmez). İstanbul: Ütopya Yayınevi. Joannidis, C. (2013). Tefekkür yakınlıklar. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kağıtçıbaşı, Ç. ve Cemalcılar, Z. (2014). Dünden bugüne insan ve insanlar sosyal psikolojiye giriş (16. bs.). İstanbul: Evrim Yayınları.
• Karadağ, E. ve Mutafçılar, I. (2009). Prososyal davranış ekseninde özgecilik üzerine teorik bir çözümleme. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 41-64.
• Kant, E. (1995). Ahlak metafiziğinin temellendirilmesi (Çev. İonna Kuçuradi). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları. Kogan, A., Ovels, C., Carr, E. W., Gruber, J., Mauss, I., & Shallcross, A. (2014). Vagal activity is quadratically related to prosocial emotions, and observer perceptions of prosociality. Journal of Personality and Social Psychology. 107(6). 1051-1063.
• Mcwilliams, N. (2009). Psikanalitik tanı (Çev. E. Kalem). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Montada, L., & Schneider, A. (1991). Justice and prosocial commitments. In H. W. Bierhoff (Ed.), Altruism in social systems. Toronto: Hogrefe & Huber. Retrieved July 01, 2015, from http://trove.nla.gov.au/6998457?/selectedversion/WBD7771586
• Nadelhoffer, T., & Nichols, S. (2010). Introduction. In T. Nadelhoffer, E. Nahmias, S. Nichols (Eds.), Moral psychology: Historical and contemporary readings (pp. 87-91). UK: Wiley-Blackwell.
• Özgökman, F. (2015). Evrimsel ahlak ve eleştirisi. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 153-173.
• Piff, P. K., Dietze, P., Feinberg, M., Stancato, D. M., & Keltner, D. (2015). Awe, the small self, and prosocial behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 108(6), 883-899.
• Sober, E., & Wilson, S. D. (2010). The evolution and psychology of unselfish behavior. In T. Nadelhoffer, E. Nahmias, S. Nichols (Eds.), Moral psychology: Historical and contemporary readings (pp. 135-147). UK: Wiley-Blackwell.
• Stanford Encyclopedia of Philosophy. (2012). (Winter 2012 edition). Egoism. Retrieved April 16, 2013, from http://plato.stanford.edu/archives/win 2012/
• Trivers, R. L. (2010). The evolution of reciprocal altruism. In T. Nadelhoffer, E. Nahmias, S. Nichols (Eds). Moral psychology: Historical and contemporary readings (pp. 124-134). UK: Wiley-Blackwell.
• Yıldız, F. (2015). Freud’un ahlak duygusunun kaynağı ve Kant’ın ahlak düşüncesi. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 137-151.