HERKÜL MİTİNİN İKİ FARKLI ANLATIMINDA ZAMAN VE KİPSELLİĞİN KARŞILAŞTIRMALI DİLBİLİMSEL İNCELEMESİ

Yıl 2012, Cilt: 9 Sayı: 2, 17 - 34, 22.01.2013

Devrim Günay

Öz

Bu çalışmanın amacı, aynı mitolojik öykünün (Herakles'in 12 işi) Edith Hamilton ve Azra Erhat tarafından İngilizce ve Türkçe olarak anlatılan iki farklı versiyonunda zaman ve kipselliği diller arası bir odaktan araştırmak ve bu iki unsurun kullanı­mındaki farklılıkların, kahramanın gerçeklik/ gerçek-dışılık ve ortaya çıkan diğer özellikleri bakımından oluşturulup konumlandırılmasında hangi etkileri olduğunu incelemektir. Dilin ana anlamsal-dilbilgisel kategorileri arasında yer alan zaman ve kipsellik, öykülemede yeniden oluşturulan olayı, sırasıyla zaman ve önerme durumları açılarından niteler. İlgili terimler dizgesinde bir uzlaşı olmamasına rağmen kipselliğin işlevleri üzerine genel olarak kabul gören anlayışa göre kipsellik anlatıcının olaya öznel bağlanımını ifade ederken aynı zamanda olayı gerçek dışılığa da taşımaktadır. Yapılan diller arası araştırmalar gerçekdışılığın, pek çok dilde kipselliğin yanı sıra çeşitli zaman-görünüş bileşimleriyle de ifade edildiğine işaret etmektedir. Konuya ilişkin artan ilgi ve süregelen tartışmalar, bu kategorilerin farklı dillerdeki anlatılarda nasıl işleyiş gösterdiğine dair daha fazla bulguya ve karşılaştırmalı çalışmaların dil öğretiminde nasıl kullanılabileceğine ilişkin görüşe ihtiyaç duyulduğunu ortaya koymaktadır. Bu ihtiyaç doğrultusunda bu çalışmada söz konusu iki metinde aynı işleri betimlemek için kullanılan eylemler ve belirteçler saptanarak karşılaştırmalı dilsel bir odaktan incelenmektedir. Sonuçlar, aynı öykünün farklı anlatışlarında biri gerçeklik sınırları içinde oluşturulmuş kusursuz ve kıyas kabul etmez diğeri gerçeklik sınırları dışına taşınmış insansı iki farklı kahraman imgesinin ortaya çıktığına işaret etmektedir. Buradan hareketle, benzer karşılaştırmalı dilsel çalışmaların yabancı dil öğrenenlerin dil işlevlerine olan farkındalığını arttırmak için nasıl kullanılabileceği konusunda önerilerde bulunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karşılaştırmalı dilsel inceleme, Öykü incelemesi, Kipsellik, Yabancı Dil Öğretimi

Kaynakça

• Beaugrande, R. & Dressler, W.U. (1983). Introduction to Text Linguistics, Harlow: Longman
• Bybee, J. and Fleischman S. (1995). Modality in Grammar and Discourse. Amsterdam: John Benjamins.
• Carter, R. & Simpson (1989). Language, Discourse and Linguistics, London: Unwin Hyman Ltd.
• Erhat, A., (1972), (2004). Mitoloji Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi
• Fowler, R. (1977). Linguistics and the Novel, London: Methuen & Co. Ltd..
• Hamilton, E., (1942), (1999). Mythology, New York: Warner Books.
• Kaplan, R., (1997), “Contrastive Rhetoric”, Functional Approaches to Written Text: Class- room Applications, Washington D.C., English Language Programs
• Kiefer, F. (1994). Modality. In R. E. Asher (ed.), The Encyclopedia of Language and Lin- guistics ,2515-2520. Oxford: Pergamon Press.
• Mithun, M. (1999). The Languages of Native North America, Cambridge: Cambridge University Press.
• Mschane& Nirenburg, (2004). “Mood and Modality: out of theory and into the fray”, Natural Language Engineering,Vol.10/ 1: 57-89.
• Palmer, F. R. (2001). Mood and modality (Cambridge Textbooks in Linguistics), 2nd ed. Cambridge: Cambridge University Press.
• Van Linden & Verstraete, (2008). The nature and origins of counterfactuality in simple clauses Cross-linguistic evidence, Journal of Pragmatics, Vol. 40, pp/1865-1895.
• Van Linden & Verstraete, (2011). Revisiting deontic modality and related categories: A conceptual map based on the study of English modal adjectives, Journal of Pragmatics, Vol. 43, pp.150-163.
• Weber, J. (1989). “Dickens’s Social Semiotic: The Modal Analysis of Ideological Struc- ture,” in Carter, R. and P. Simpson eds, pp.94-11.