Yenileme Alanlarında Kentsel Dönüşüme Uygulanabilecek Temel İlkelere Dair Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Sayı: 19, 79 - 101, 31.12.2020

Zeynep Çelik Gülseven

Öz

Kentsel dönüşüm uygulamasının, kültür ve tabiat varlıkları korumasına tabi olan yenileme alanları üzerinde gerçekleştirilmesi, 5366 sayılı Kanunla yasal dayanak bularak hukuken meşruiyet kazanmıştır. İlgili kanunla, yenileme alanlarının tespiti, teknik altyapı ve yapısal standartlarının belirlenmesi, projelerin oluşturulması, uygulama, örgütlenme, yönetim, denetim, katılım ve kullanıma ilişkin usul ve esaslar düzenlenerek kentsel dönüşüm mümkün hale gelmiştir. Ancak mezkur kanuni düzenlemeye rağmen her iki kavramın sahip olduğu farklı hukuki zeminler ve uygulamada gerçekleşmesi muhtemel ihtilaflar dikkate alındığında ilkeler üzerinden bütüncül bir değerlendirme yapılmasının gerekli olacağı düşünülmüştür. Bu kapsamda, gerek kültür tabiat varlıklarını koruma hukuku gerekse de kentsel dönüşüm uygulamalarına ilişkin temel ilkeler çerçevesinde bir değerlendirme yapılarak tüm ilkelere değinmenin mümkün olmadığı anlaşılmış olup yenileme alanlarında gerçekleşecek dönüşüme uygulanabilir ve özgünlüğe sahip önemli ilkeler tercih edilmiştir. Çalışmamızda bu ilkeler, “kentsel dönüşümün ikincilliği”, “sosyal dokunun ve yaşam biçimlerinin korunması”, “dönüşümün çok boyutluluğu”, “süreklilik/sürdürülebilirlik”, “yerinde dönüşüm”, “önce zarar vermeme”, “koruma kullanma dengesinin sağlanması” olarak tercih edilmiştir. Öte yandan özünde tartışmalı olan kentsel dönüşüm uygulamasının yenileme alanlarında gerçekleştirilmesi, başlı başına ihtilaflı kabul edildiğinden içerik ve konunun özgünlüğü dikkate alınarak ilkeler üzerinden sağlıklı bir değerlendirme yapılması büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle uygulamanın, her iki alanı da kapsayan ve uygulama açısından bütüncül ve çok boyutlu bir sonuç doğuracak

Anahtar Kelimeler

Kentsel Dönüşüm, Yenileme Alanları, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması Hukuku, İlkeler

An Assessment About Basic Principles That Apply to Urban Transformation in Renewal Areas

Öz

The implementation of urban transformation on renewal areas subject to the protection of cultural and natural assets has been legally legitimized by finding a legal basis with Law No. 5366. With the relevant law, urban regeneration became possible by regulating the procedures and principles related to the determination of the areas, technical infrastructure and structural standards, creation of projects, implementation, organization, management, supervision, participation and utilization. However, despite the aforementioned legal regulation, thinking about the different legal grounds of both concepts and possible disputes in practice, it is considered necessary to make a holistic evaluation based on the principles. In this context, after an evaluation has been made within the framework of both the law of protection of cultural natural assets and the basic principles of urban transformation practices,it is understood that it is not possible to refer to all principles. Therefore, important principles that are applicable and original to the transformation in the renovation areas have been preferred. In our study, these principles are preferred as “secondariness of urban transformation”, “protection of social fabric and lifestyles”, “multidimensionality of transformation”, “continuity/sustainability”, “onsite transformation ”, “do not to harm first” and “to maintain balance of protection”. Moreover, since the realization of urban transformation in renewable areas is considered to be disputed in itself, it is so important to make a healthy evaluation based on the principles considering the content and originality of the subject. For this reason, if the application is evaluated and limited by the principles covering both areas and having a holistic and multi-dimensional result in terms of application, it will be possible to stick to the characteristics of the renovation areas.

Anahtar Kelimeler

Urban Transformation, Renewal Areas, Law of Protection of Cultural and Natural Properties, Principles

Kaynakça

• Akalın M, ‘Kentsel Dönüşümün Karanlık Yüzü: Soylulaştırma, Yerinden Edilme ve Mekânsal Dışlanma’ (2016) 7(14) Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi 287-320 <http://iibfdergi.bartin.edu. tr/wp-content/uploads/2017/01/13-KentselDönüşümünKaranlık-Yüzü-Soylulaştırma-Yerinden- Edilme-veMekânsalDışlanma.pdf > Erişim Tarihi 18.12.2018.
• Akkar ZM, ‘Kentsel Dönüşüm Üzerine Batı’daki Kavramlar, Tanımlar, Süreçler ve Türkiye’ (2006) (2) Planlama 29-38 <http://www.spo.org.tr/resimler/ekler/2aee86157b4a40b_ek.pdf> Erişim Tarihi 17.01.2019.
• Akkaya FN, ‘Uygulama Örnekleri: Sulukule Kentsel Dönüşüm Projesi’ in Melikşah Yasin ve Cenk Şahin (Ed.), Kentsel Dönüşüm Hukuku (2. Bs., On İki Levha Yayıncılık 2015) 481-526.
• Atalay P, ‘Kentsel Dokunun Korunmasında Yasal ve Yönetsel Çerçeve: Ankara Yenileme Alanı’ (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü 2010).
• Çakallı ME, Kentsel Yenilemede Bir Araç Olarak Kentsel Dönüşüm Projeleri ve İlgili İdari Yargı Kararları (2. Bs., Adalet Yayınevi 2015).
• Çaptuğ M, İdare Hukuku Açısından Kentsel Dönüşüm (Seçkin Yayıncılık 2016).
• Çelik D ve Yazgan ME, ‘Kentsel Peyzaj Tasarımı Kapsamında Tarihi Çevre Korumaya Yönelik Yasa ve Yönetmeliklerin İrdelenmesi’ (2007) 9(11) ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi s.1-10 <http://dergipark.gov.tr/download/article-file/470019> Erişim Tarihi 21.12.2018.
• Çolak Nİ, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Hukuku (Güncellenmiş ve Genişletilmiş 2. Bs., On İki Levha Yayıncılık 2015).
• Erkut C, ‘Kültürel Mirasın Korunması Hukuku’ in Prof. Dr. Yıldızhan Yayla’ya Armağan (Galatasaray Üniversitesi Yayınları, Armağan Serisi No:4, 2003) 285-292.
• Ersöz K, Türk İdare Hukuku Kapsamında Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması (On İki Levha Yayıncılık 2017).
• Genç FN, ‘Türkiye’de Kentsel Dönüşüm: Mevzuat ve Uygulamaların Genel Görünümü’ (2008) 15(118) Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi 115-130 <http:// webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:http://www2.bayar.edu.tr/yonetimekonomi/ dergi/pdf/C15S12008/115_130.pdf> Erişim Tarihi 18.12.2018.
• Gülan A, ‘Şehircilik Sorunlarının Ağırlaşmasında Hukukun Rolü Hakkında Düşünceler’ (2011) 3(22) Sosyoloji Dergisi 295-303 <http://dergipark.gov.tr/download/article-file/4048> Erişim Tarihi 25.01.2019.
• Gülan A, ‘Tarihi Dokuyu Yenilemek Adına Cerrahi Bir Müdahale Aracı: Yenileme Alanları’ in Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan C. 2 (Vedat Kitapçılık 2009) 1955-1964.
• Kanadoğlu S, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Hukuku (3.Bs., Seçkin Yayıncılık 2007).
• Kancafer Yurdakul S, ‘Kentsel Dönüşüm- Sürdürülebilirlik Bağlamında Fener Balat Yenileme Alanı’ (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü 2010).
• Kasımoğlu U, ‘Kentsel Yenileme Uygulamalarının Çeşitli Boyutları ile İrdelenmesi ve Tarlabaşı Kentsel Yenileme Projesi Örneği’ (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü 2010).
• Kaya E, Kentleşme ve Kentlileşme (Genişletilmiş 2. Bs., Okutan Yayınları 2007).
• Keleş R, Kent, Kentsel Siyaset ve Çevre Yazıları (1993-2014) (Arkeoloji ve Sanat Yayınları 2015). Keleş R, Kentleşme Politikası (12. Bs., İmge Kitabevi 2012).
• Keser M, ‘Kentsel Yenileme Alanlarının Belirleme ve Uygulama Süreçlerinin İncelenmesi Yenikapı Yenileme Alanı Örneği’ (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü 2010).
• Lefebvre H, Şehir Hakkı (Çev. Işık Ergüden, Sel Yayıncılık 2016). Özden PP, Kentsel Yenileme (İmge Kitabevi Yayınları 2008).
• Özsunay E, 6306 Sayılı Kanun ve Kentsel Dönüşüm Uygulamalarına İlişkin Düşünceler (Vedat Kitapçılık 2015).
• Sancakdar O, Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Hukuku (Teorik ve Uygulamalı Bir Yaklaşım) (Güncellenmiş 2. Bs., Seçkin Yayınları 2012).
• Saraç M, Kentsel Dönüşüm ve Gelişimi, Sosyal Boyutu, Kentsel Dönüşümden Doğan Hukuki Sorunlar (Adalet Yayınevi 2015).
• Sezer Y ve Bilgin H, Kentsel Dönüşüm Uygulama Rehberi (Açıklamalı-İçtihatlı) (Adalet Yayınevi 2015).
• Smith N ve Williams P, Kentin Mutenalaştırılması (Çev. Melike Uzun, Yordam Kitap 2015). Talbot M, Holografik Evren (Çev. Güray Tekçe, 4. Bs., Omega Yayınları).
• Tekeli İ, Kent, Kentli Hakları, Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm (Tarih Vakfı Yurt Yayınları 2014).
• Üstün G, Kentsel Dönüşüm Hukuku (12 Levha Yayıncılık 2014).
• Yaprak N, ‘Kentsel Dönüşüm Yöntemleri’ in Melikşah Yasin ve Cenk Şahin (Ed.), Kentsel Dönüşüm Hukuku (2. Bs., On İki Levha Yayıncılık 2015) 149-184.
• Yasin M, ‘Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Hukuki Boyutu’ (2005) (60) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 105-138.
• Yasin M, ‘Kentsel Dönüşüm Uygulamalarına İlişkin Temel İlkeler’, in Melikşah Yasin ve Cenk Şahin (Ed.), Kentsel Dönüşüm Hukuku (2. Bs., On İki Levha Yayıncılık 2015), 1-15.