İdari Yargılama Hukukunda Bekletici Mesele

Yıl 2021, Sayı: 20, 33 - 75, 21.07.2022

Mustafa Ahioğlu

https://doi.org/10.26650/ihid.20.005

Öz

Kural olarak, uyuşmazlığa bakan mahkeme, uyuşmazlıkla ilgili sorunları kendisi çözümleyecektir. İdari yargılama hukukuna hakim olan re’sen araştırma ilkesi nedeniyle bir uyuşmazlığa bakan mahkeme, söz konusu uyuşmazlıkla ilgili tüm problemleri çözüme ulaştırarak bir karara varacaktır. Bununla birlikte “bekletici mesele” olarak ifade edilen kavram, bu durumun istisnasını oluşturmaktadır. Hem medeni yargılama usulünde hem de idari yargılama usulünde kullanılmakta olan bekletici mesele müessesesi; uyuşmazlığa bakmakta olan mahkemenin uyuşmazlık hakkında karar verilebilmesi için çözüme kavuşturulması gereken bir başka meselenin görev alanına girmemesi nedeniyle davanın görülmesini durdurması (ya da ertelemesi) ve ortaya çıkan problemin çözümünü beklemesi anlamına gelmektedir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 165. maddesinde düzenlenen bekletici mesele hakkında, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda (İYUK) bir düzenleme bulunmamaktadır. Çalışmamızda, İYUK’ta hüküm olmayan durumlarla ilgili olarak HMK’ya yapılan yollamanın anlamı ortaya koyulacak, sonrasında da bekletici mesele kavramı açıklanmaya çalışılacaktır. Bekletici mesele kavramı, idari yargılama hukukunda üç farklı şekilde karşımıza çıkabilecektir. Bunlardan ilki, diğer yargı kollarında görülmekte olan bir uyuşmazlığın karara bağlanabilmesi için idari yargının alanına giren bir meselenin çözüme kavuşturulmasının gerektiği durumlardır. İkinci halde, idari yargı mercileri tarafından görülmekte olan bir uyuşmazlıkta yine idari yargı kolunda bir başka görevli mahkemenin görev alanına giren bir meselenin çözümünün gerekmesi ihtimalidir (iç bekletici mesele). Üçüncü durum ise esas uyuşmazlık idari yargı alanında görülmekteyken diğer yargı alanları tarafından çözülmesi gereken bir meselenin ortaya çıkmasıdır (dış bekletici mesele). Konunun kapsamı düşünüldüğünde çalışmamızın gereğinden fazla uzamasını engellemek adına bekletici mesele konusu, yalnızca esas uyuşmazlığın idari yargıda görüldüğü durumlar açısından incelenecek olup, bu kapsamda sayılan üç durumdan ikinci ve üçüncüsüne değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Medeni Yargılama Hukuku Kurallarının İdari Yargıda Uygulanabilirliği, İdari Yargılama Usulü Kanunu, İdari Yargılama Hukuku, Bekletici Mesele, İdari Yargılama Hukukunda Bekletici Mesele

Prejudicial Question in Administrative Justice Law

Öz

As a general principle, the court, which is hearing a dispute will resolve all the issues related to the dispute itself, and under the principle of ex officio investigation, will reach a decision by resolving all the problems related to the dispute. However, a “prejudicial question” is an exception to this. Prejudicial question is regulated by Article 165 of the Code of Civil Procedure (CCP)—Act No. 6100 dated 12.01.2011—but is not mentioned in the Procedure of Administrative Justice Act (PAJA)—Act No. 2577 dated 06.01.1982. Article 31 of the PAJA specifies the referenced rules for the CCP; there is no mention of prejudicial question. In our study, the meaning of the referral to the CCP in situations where there is no provision in the PAJA will be examined, and the concept of prejudicial question will be explained. The term “prejudicial question” may appear in three different contexts in administrative justice law. First is the situation, in which an issue falling within the scope of administrative justice law needs to be resolved in order for a dispute to be resolved in other branches of the judiciary. In the second situation, in a dispute that is being heard by administrative courts, it is necessary to resolve an issue that falls under the jurisdiction of another competent court in the administrative jurisdiction. In the last context, while the main dispute is pending in the administrative jurisdiction, an issue in the dispute arises that needs to be resolved by other jurisdictions. Considering the scope of our study, the issue of the prejudicial question will be examined only in cases where the main dispute is considered in an administrative jurisdiction. Thus, only the second and third of the three situations listed will be addressed.

Anahtar Kelimeler

Applicability of Civil Procedure Law Rules in Administrative Justice Law, Administrative Justice Law, Prejudicial Question, Procedure of Administrative Justice Act, Prejudicial Question in Administrative Justice Law

Kaynakça

• Akıllıoğlu T, ‘Ticaret Bakanlığının Anonim Ortaklık Ana Sözleşme Değişikliğine İzninin Çıkardığı Yönetim Hukuku Sorunları’ (1979) 10(2) BATİDER 459-478.
• Akkaya M, ‘Vergi Mahkemesi ve Ceza Mahkemesi Kararlarının Etkileşimi Üzerine Bir İnceleme’ (2000) 49(1-4) AÜHFD 85-96.
• Akyılmaz B, Sezginer M ve Kaya C, Türk İdari Yargılama Hukuku (6. Baskı, Savaş Yayınevi 2021). Aral K, ‘Danıştay Muhakeme Usulünün Kaynakları’ (1962) (4) Ankara Barosu Dergisi 419-430. Aslan Z, İdari Yargıda Yürütmenin Durdurulması (3. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2017).
• Aşık İ, Medenî Usul Hukukunda Bekletici Sorun (1. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2012).
• Atalı M, Ermenek İ ve Erdoğan E, Medenî Usûl Hukuku (2. Baskı, Yetkin Yayınları 2019).
• Avcı M, ‘Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun İdarî Yargıda Uygulanması’ (2011) 7(87-88) Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi 75-105.
• Ayverdi İ, Misalli Büyük Türkçe Sözlük (3. Baskı, Kubbealtı 2016).
• Belgesay M. Reşit, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Şerhi (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1939).
• Bilgen P, İdare Hukuku Dersleri - İdare Hukukuna Giriş, (Filiz Kitabevi 1999). Candan T, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu (8. Baskı, Yetkin Yayınları 2020). Çağlayan R, İdarî Yargılama Hukuku (7. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2015).
• Çağlayan R, ‘Kamulaştırma İşleminin İptali ve Mülkiyetin Âkibeti’, (2011) 69(1-2) İÜHFM 453-466.
• Çırakman E, ‘Hukuk Yargılama Usulünün İdari Yargıda Uygulanması’, İdari Yargıda Son Gelişmeler Sempozyumu, (Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları 1982) 102-112.
• Doğrusöz E, ‘İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’na Yapılan Atıf Düzenlemesi’ (2006) 2(20) Legal Mali Hukuk Dergisi 1925-1937.
• Duran L, ‘İdari Yargı Adlileşti’, Türkiye Yönetiminde Karmaşa (Çağdaş Yayınları 1988) 232-275.
• Erkut C, ‘İdari Yargının Yeniden Yapılandırılmasında Yargılama Hukuku Kurallarının Etkinleştirilmesi Sorunu’, İdari Yargının Yeniden Yapılandırılması ve Karşılaştırmalı İdari Yargılama Usulü, (Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları 2001) 87-103.
• Erkut C, ‘Yeni Düzenlemeler Karşısında İdari Yargının Genel Görünümü’, (1984) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Eroğlu Y, ‘Danıştay Kanunuyla Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa Atıf Yapılmayan Hallerde Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Hükümlerinin Danıştayda Uygulanışı’, (1973) 3(8) Danıştay Dergisi 24-32.
• Evren ÇC ve Uçar İ, Kamu Görevlileri Hukuku (2. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2020).
• Gökalp AS, ‘Yorum (Tefsir) Dâvaları’, Yüzyıl Boyunca Danıştay, (Türk Tarih Kurumu Basımevi 1968) 596-597.
• Gözler K, İdare Hukuku, C. I, (3. Baskı, Ekin Basım Yayım Dağıtım 2019). Gözübüyük AŞ, Yönetsel Yargı (4. Bası, Sevinç Matbaası 1981).
• Gülan A, 2015-2016 Öğretim Yılı İdari Yargılama Usulü Hukuku Ders Notları (Yayımlanmamıştır).
• Günday M, ‘Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Hükümlerinin İdari Yargıda Uygulanma Alanı’, İdari Yargının Yeniden Yapılandırılması ve Karşılaştırmalı İdari Yargılama Usulü, (Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları 2001) 79-86.
• Güran S, Berkarda K, Ayanoğlu T ve Berk K, ‘İdari Yargılama ile İlgili Konular’, Danıştay ve İdari Yargı Günü 135. Yıl Sempozyumu, (Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları 2004) 119-132.
• Hondu S, ‘İdari Yargılama Usulünde Deliller ve Şahit’, iç İl Han Özay, Günışığında Yönetim II Yargısal Korunma (2. Bası, Filiz Kitabevi, 2004) 253-265.
• Kalabalık H, İdari Yargılama Usulü Hukuku (12. Baskı, Sayram Yayınları 2018). Kaneti S, Vergi Hukuku (2. Baskı, Filiz Kitabevi 1989).
• Kara S, ‘İdari Yargılama Usulünde Islah’ (2017) 5(10) Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 409-443. Karagözoğlu F, Danıştay Yargılama Usulünde Davadan Feragat ve Kabul (Fon Matbaası 1975). Karahanoğulları O, İdari Yargı İdarenin Hukuka Zorlanması (1. Bası, Turhan Kitabevi 2019).
• Karslı A, Medeni Muhakeme Hukuku (5. Baskı, Filiz Kitabevi 2020).
• Kızılot Ş ve Taş M, Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi (5. Baskı, Gazi Kitabevi 2013).
• Kızılyel S, ‘Danıştay İçtihatları Birleştirme Usulünün Formel İşleyişi Üzerine’ (2015) 28(119) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 115-142.
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. III (6. Baskı, Demir Demir Müşavirlik ve Yayıncılık 2001).
• Oder B ve Ayanoğlu T, ‘Yorum ve Tespit Davaları’, İdari Yargının Yeniden Yapılandırılması ve Karşılaştırmalı İdari Yargılama Usulü (Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları 2001) 105-138.
• Onar SS, İdare Hukukunun Umumi Esasları, C. III (3. Bası, İsmail Akgün Matbaası, 1966).
• Özekes M, ‘Ön Sorun-Bekletici Sorun’, iç Hakan Pekcanıtez, Muhammet Özekes, Mine Akkan, Hülya Taş Korkmaz (ed), Pekcanıtez Usûl Medenî Usul Hukuku, C. II (15. Bası, On İki Levha Yayıncılık, 2017) 1392-1425.
• Özyörük M, İdare Hukuku Dersleri (1972-1973).
• Pazarcı AA, ‘İdârî Yargılama Hukuku Açısından Tespit Davasının Uygulanabilirliği’ (2014) Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Pekcanıtez H, ‘Bekletici Sorun (Meselei Müstehire)’ (1980) (1) Ege Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 249-275.
• Sevinç Aydın B, ‘Bekletici Sorun’ (2012) Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Tan T ve Bayazıt B, İdare Hukuku (10. Bası, Turhan Kitabevi 2021). Tanrıver S, Medenî Usûl Hukuku, C. I (3. Bası, Yetkin Yayınları 2020).
• Tuncay AH, Özdeş O ve Başpınar R, ‘İdarî Yargılama Usulü’, Yüzyıl Boyunca Danıştay (Türk Tarih Kurumu Basımevi 1968).
• Uler Y, ‘Tartışmalar’, İdari Yargıda Son Gelişmeler Sempozyumu (Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları 1982) 113-143.
• Üstündağ S, Medeni Yargılama Hukuku C. I-II (6. Bası, Alfa Basım Yayım Dağıtım 1997).
• Yasin M, ‘İdari Yargılama Usulünde Düzenleyici İdari İşlemlerin İhmali Meselesi’ (2013) 16(1) İHİD 9-27.
• Yayla Y, İdare Hukuku (Tıpkı 2. Basım Beta Basım Yayım Dağıtım 2010).
• Yayla, Y, ‘İdari Yargılamanın Özelliği’, Atatürk’ün 100. Doğum Yılını Kutlama Sempozyumu, (Danıştay Başkanlığı 1981) 129-140.
• Yazar adı belirtilmemiştir, Türk Hukuk Lûgati (Türk Hukuk Kurumu Yayınları 1944).
• Yıldırım T, ‘İdari Yargı’ iç Turan Yıldırım (ed) İdare Hukuku (7. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2018) 625-822.
• "Yılmaz D, ‘İdare Hukuku ve Özel Hukuk Arasında Yarışma Mı Uzlaşma Mı?’ (2013) 4(2) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 163-180.
• Zabunoğlu Y, ‘Üçüncü Oturum Tartışmaları’, Atatürk’ün 100. Doğum Yılını Kutlama Sempozyumu, (Danıştay Başkanlığı 1981) 143-154.
• Zabunoğlu Y, ‘İdari Yargılama Usulü’, İdari Yargıda Son Gelişmeler Sempozyumu, (Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları 1982) 87-101.