Covid-19 Sürecinde Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye’nin Ekonomik Performanslarının COPRAS Yöntemi ile Değerlendirilmesi

Yıl 2022, , 373 - 395, 29.07.2022

Halil Kete , Fatih Karasaç

https://doi.org/10.26650/JEPR1063962

Öz

COVID-19 pandemisi, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana yaşanan en büyük küresel ekonomik krize neden olmuştur. Dünyanın en büyük ekonomik ve siyasi birliklerinden olan Avrupa Birliği de bu süreçten ciddi bir şekilde etkilenmiştir. Bu çalışma 2019 Aralık ayında ortaya çıkan ve 2020 yılında etkisini yoğun bir şekilde gösteren COVID-19 pandemisinin Avrupa Birliği’ne üye 27 ülke ile Avrupa Birliği’ne aday ülke konumunda olan Türkiye’nin ekonomik performanslarına etkisini incelemektedir. Çalışmada ele alınan ülkelerin ekonomik performanslarının ölçümü için Complex Proportional Assessment (COPRAS) tekniği kullanılmıştır. COPRAS belirlenen kriterler doğrultusunda en çok istenenden en az istenene doğru genel bir sıralama yapılmasını amaçlayan çok kriterli karar verme yöntemlerinden biridir. Çalışmada ekonomik performans ölçümü için ülkelerin; GSYH büyüme oranları, kişi başına düşen GSYH, cari denge, bütçe dengesi, işsizlik oranı, AB tanımlı genel yönetim borç stoku ve enflasyon oranı verileri kullanılmıştır. COPRAS yöntemi ile yapılan analizin sonuçlarına göre, Slovenya ele alınan veriler bağlamında ekonomik performans bakımından en iyi ülke olmuş, bu ülkeyi sırasıyla Danimarka ve Almanya’nın izlediği görülmüştür. Ekonomik performans bakımında en düşük performansı gösteren ülke ise Türkiye olmuştur. Türkiye’yi Güney Kıbrıs Rum kesimi ve Yunanistan izlemiştir. Türkiye’nin göstermiş olduğu düşük performansın nedeni olarak bilhassa enflasyon ve işsizlik oranlarının analize dahil edilen diğer ülkelere göre oldukça farklı bir yapıya sahip olduğu gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik performans, COVID-19 salgını, Avrupa birliği, Çok kriterli karar verme, COPRAS

Evaluation of the Economic Performances of the European Union Countries and Turkey in the Covid-19 Process with the COPRAS Method

Öz

The COVID-19 pandemic has caused the biggest global economic crisis since the Second World War. The European Union, one of the world’s largest economic and political unions, was also seriously affected by this process. This study examines the impact of the COVID-19 epidemic, which emerged in December 2019 and showed its effect intensely in 2020, on the economic performances of 27 member states of the European Union and Turkey, which is a candidate country for the European Union. The Complex Proportional Assessment (COPRAS) technique was used to measure the economic performance of the countries covered in the study. COPRAS is one of the multi-criteria decision-making methods that aims to make a general ranking from the most desired to the least desired in line with the determined criteria. In the study, countries for economic performance measurement; GDP growth rates, per capita GDP current account balance, budget balance, unemployment rate, EU defined general government debt stock and inflation rate data are used. According to the results of the analysis made with the COPRAS method, Slovenia was the best country in terms of economic performance in the context of the data discussed, followed by Denmark and Germany, respectively. The country with the lowest performance in terms of economic performance was Turkey. Turkey is followed by the Greek part of Southern Cyprus and Greece. It has been observed that inflation and unemployment rates have a quite different structure compared to other countries included in the analysis, as the reason for Turkey’s low performance.

Anahtar Kelimeler

Economic performance, COVID-19 pandemic, European union, Multi-criteria decision making, COPRAS

Kaynakça

• Adıgüzel, M. (2020). COVID-19 pandemisinin Türkiye ekonomisine etkilerinin makroekonomik analizi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 191-221.
• Alinezhad, A., Khalili, J. (2019), New methods and applications in Multiple Attribute Decision Making (MADM),
• Springer Nature Switzerland AG 2019, International Series in Operations Research ve Management Science.
• Avcı, T. & Mercan, N. (2021). Covid-19 etkisiyle birlikte gelişmekte olan Avrupa ülkelerinin makroekonomik performanslarının Topsis ve Mabac yöntemleri ile karşılaştırmalı analizi, Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences, 7(45):1885-1901.
• Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat), https://ec.europa.eu/eurostat (Erişim Tarihi: 15.01.2022)
• Cifuentes-Faura, J. (2021). Analysis of containment measures and economic policies arising from COVID-19 in the European Union. International Review of Applied Economics, 35(2), 242-255.
• Demireli, E. (2010). TOPSIS çok kriterli karar verme sistemi: Türkiye’deki kamu bankaları üzerine bir uygulama. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1) 101-112.
• Dinçer, S. E. (2011). Multi-criteria analysis of economic activity for european union member states and candidate countries: topsıs and wsa applications. European Journal Of Social Sciences, 21(4), 563-572.
• Dlugosch, D.ve Gönenç, R. (2021), Upgrading Turkey’s Macroeconomic Policy İnstitutions to Boost The Recovery After The COVID-19 Shock (Erişim: Https://Oecdecoscope.Blog/2021/01/14/Upgrading-Macroeconomic- Policy-İnstitutions-To-Boost-The-Recovery-After-The-COVID-19-Shock/).
• Dodgson, J. S., Spackman, M., Pearman, A., & Phillips, L. D. (2009). Multi-criteria analysis: a manual (No. 12761). London School of Economics and Political Science, Department of Economic History.
• Dünya Sağlık Örgütü, (2020). Dünya Sağlık Örgütü. DSÖ Genel Direktörünün COVID-19, 11 Mart 2020 Hakkındaki Medya Brifingindeki Açılış Konuşması, https://www.who.int/directorgeneral/speeches/detail/who- director-general-s-opening-remarks, Erişim Tarihi: 18.11.2021.
• Ela, M., Doğan, A., ve Uçar, O. (2018). Avrupa Birliği ülkeleri ve Türkiye’nin makroekonomik performanslarının TOPSIS yöntemi ile karşılaştırılması. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 129-143.
• EUROSTAT, (2021), http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ıty_offpub/ks-3210-283/en/ks-32-10-283-en.pdf, Erişim Tarihi: 12.12.2021.
• Giray, S. (2015). Comparing the effect of global crisis 2008 on the economic performance of Turkey with EU member states: factor analysis and TOPSIS application. Eurasian Journal Of Economics And Finance, 3(1), 1-12.
• Güran, C. ve Tosun, U. (2005), Türkiye ekonomisinin makro ekonomik performansı: 1951-2003 dönemi için parametrik olmayan bir ölçüm, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60 (4) , 89- 115.
• Karahan, M., Çetintaş, F., ve Karahan, M. S. (2020, September). Turkey and some EU countries’ economic performance analysis with multi-criteria decision making methods: promethee gaıa application. In The International Symposium For Production Research (Pp. 584-597). Springer, Cham.
• Kete, H. (2020), Türkiye’de Yenilenebilir Enerji ve Kamu Politikaları (1.bs). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Kılıç, S. B. (2005). Avrupa Birliğine üye ve aday ülkelerin bazı temel makro ekonomik kriterlere göre sınıflandırılması: çok kriterli karar alma analizine dayalı bir modelin tahmini. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 339-352.
• Masca, M. (2017). Economic performance evaluation of European Union countries by TOPSIS method. North Economic Review, 1(1), 83-94.
• OECD (1998). Economic outlook. No 41 - June 1987 - Annual projections for OECD countries.
• Organ, A., ve Katrancı, A. (2016). Kırılgan sekizli olarak adlandırılan ülkelerin yaşanılabilirlik düzeyinin çok kriterli karar verme teknikleri ile değerlendirilmesi. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 73-90.
• Özbek, A. (2017), Çok kriterli karar verme yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Özbek, A. ve Demirkol, İ. (2019). Avrupa Birliği ülkeleri ile Türkiye’nin ekonomik göstergelerinin karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 26 (1), 71-91. DOI: 10.18657/Yonveek.418796.
• Özçelik, T. O., ve Eryılmaz, S. A. (2019), Traktör imalatında çok kriterli karar verme yöntemleri ile tedarikçi seçimi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 498-512.
• Özden, Ü. H. (2011). TOPSIS yöntemi ile Avrupa birliğine üye ve aday ülkelerin ekonomik göstergelere göre sıralanması. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 215-236.
• Sertkaya, B., ve Baş S., (2021), COVID-19 salgınının Türkiye ekonomisi üzerine etkileri: riskler ve olası senaryolar. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21), 147-167.
• Sevgin, H. ve Kundakçı, Y. D. D. N. (2017). TOPSIS ve MOORA yöntemleri ile Avrupa Birliği’ne üye olan ülkelerin ve Türkiye’nin ekonomik göstergelere göre sıralanması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (3), 87-108.
• Sun, L. ve Wang, Y. (2021), Global economic performance and natural resources commodity prices volatility: evidence from pre and post COVID-19 era. Resources Policy 74 (2021) 1-11.
• Şahin, C., ve Öztel, A. (2017). Ülkelerin yaşanabilirlik düzeylerinin COPRAS yöntemiyle karşılaştırmalı analizi: BRICS ülkeleri ve Türkiye. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 1(1), 75-84.
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, https://www.hmb.gov.tr/kamu-finansmani-istatistikleri, (Erişim Tarihi: 15.01.2022)
• TCMB Enflasyon Verileri, https://evds2.tcmb.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 15.01.2022)
• Tekinay, O.N. (2022). COVID-19 Salgın Dönemi G7 Ülkeleri ve Türkiye’nin Ekonomik Performans Sıralaması ve Karşılaştırılması, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 1-25
• Urfalıoğlu, F. ve Genç, T. (2013). Çok kriterli karar verme teknikleri ile Türkiye’nin ekonomik performansının Avrupa Birliği üye ülkeleri ile karşılaştırılması. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35 (2), 329-360.
• World Bank (2020), The economy in the time of COVID-19, Semiannual Report of The Latin America and Caribbean Region, World Bank – April 12, 2020.
• World Bank (2021), https://data.worldbank.org/indicator/ny.gdp.mktp.kd.zg, Erişim Tarihi: 12.12.2021.
• Zavadskas, E. K., Kaklauskas A., Sarka, Vaidotas (1994), The new method of multicriteria complex proportional assessment of projects, Technological And Economic Development Of Economy 1(3):131-139.
• Zavadskas, E. K., Kaklauskas, A., Peldschus, F., ve Turskis, Z. (2007). Multi-attribute assessment of road design solutions by using the COPRAS method. The Baltic Journal of Road and Bridge Engineering, 2(4), 195-203.