TÜRKİYE’DE 2001-2014 DÖNEMİNDE UYGULANAN BÖLGESEL KALKINMA POLİTİKASI ÇIKTILARININ BÖLGESEL GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ İLE ANALİZİ

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 2, 33 - 53, 03.07.2016

Cihan Kızıl

Öz

Küreselleşme sonucu artan ülkelerarası rekabet, ülkelerde yaşanan bölgelerarası farklılaşmayı daha belirgin hale getirmektedir. Bu bölgesel gelişmişlik farklılıklarının önemli ekonomik, sosyal ve çevresel sorunlara neden olduğuna dair örneklerin bulunması, serbest piyasa mekanizmasına dayanan bölgesel kalkınma politikalarının sorgulanmasına da yol açmaktadır. Bölgesel farklılıkların giderilmesi ihtiyacı karşısında devletin daha aktif roller almasına yol açan bu durum, aynı zamanda izlenilen ekonomi politikalarının değerlendirilmesini de gerekli kılmaktadır. Türkiye’de, gelişmişlik kademelerine göre tanımlanan 26 adet NUTS düzey-2 bölgesi bulunmaktadır. Bu bölgeler arasındaki gelişmişlik farklılıklarının giderilmesine yönelik projelerin hayata geçirilmesi, uzun bir süredir gündemde olmakla beraber, devlet tarafından izlenilen bu kalkınma politikalarının başarılı olup olmadığı konusunun açık olmadığı görülmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’de izlenilen bölgesel kalkınma politikalarının neler olduğu yerine, 2001-2014 döneminde bölgelerin kalkınması hususunda elde edilen sonuçların başarısı ve bölgeler arasındaki gelişmişlik farklılıklarının azaltılması hedefine ulaşılıp ulaşılmadığı üzerinde durulmaktadır. Bölgeler arasındaki gelişmişlik farklılıklarının değişimi, temel bileşenler analizi yardımıyla oluşturulan gelişmişlik endeksleri ile incelenmeye çalışılmaktadır. Sosyal ve ekonomik kriterleri bir arada içeren bölge bazındaki gelişmişlik endeksleri, bölgesel kalkınma ve Türkiye ekonomisi açısından çarpıcı sonuçlar ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gelişmişlik Endeksi, Bölgesel Kalkınma, Kalkınma Politikaları, Bölgesel Planlama, Temel Bileşenler Analizi

Kaynakça

• AKPINAR, Rasim - TAŞÇI, Kamil - ÖZSAN, Mehmet Emin (2013), "Teoride ve Uygulamada Bölgesel Kalkınma Politikaları", İstanbul: Ekin Yayınevi.
• DİNLER, Zeki (2014), “Bölgesel İktisat”, Bursa: Ekin Yayınevi.
• DPT, (2000), “Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı”, Ankara.
• DPT, (2003), “İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması”, Ankara.
• DPT, (2011), “İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması”, Ankara.
• GÜNDÜZ, Ali Yılmaz (2006), "Bölgesel Kalkınma Politikası", Bursa: Ekin Yayınevi.
• HARDLE, Wolfgang – SIMAR, Leopold (2007), “Applied Multivariate Statistical Analysis” Berlin: Springer.
• TATLIDİL, Hüseyin (2002), “Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz”, Ankara: Ziraat Matbaacılık.
• T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI, (2015), Dış Ticaret İstatistikleri, Alındığı tarih: 03.04.2015, adres: http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/bilgi-merkezi/BilgiMerkeziIstatistik?
• TÜİK, (2015), Bölgesel İstatistikler Veri Tabanı, Alındığı tarih: 03.04.2015, adres: https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/
• TÜRKİYE BANKALAR BİRLİĞİ, (2015), İllere ve Bölgelere Göre Özet Bilgiler, Alındığı tarih: 03.04.2015, adres:
• https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/istatistikiraporlar/tumu/883/Illere_ve_Bolgelere_Gor e_Ozet_Bilgiler.zip
• TÜRKİYE İŞ BANKASI, (2012), “2005 ve 2010 Verileriyle Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması”, Alındığı tarih: 03.04.2015, adres:
• https://ekonomi.isbank.com.tr/UserFiles/pdf/ar_03_2012v1.pdf
• TÜRKİYE İŞ BANKASI, (2014), “2010 ve 2012 Verileriyle Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması”, Alındığı tarih: 03.04.2015, adres:
• https://ekonomi.isbank.com.tr/UserFiles/pdf/ar_03_2012.pdf
• TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜ, (2015), Resmi İstatistikler, Alındığı tarih: 03.04.2015, adres: http://www.tpe.gov.tr/TurkPatentEnstitusu/statistics/ EXTENSIVE SUMMARY
• Between 2001 and 2014, Istanbul outscores all regions including the closest competitor, Ankara, showing an increase in development scores of 402,83 points. There is some jockeying for position between the first 5 regions and also the last 5 regions, and they change places in the rankings from time to time. However, it is observed that the difference between the top 5 and the bottom 5 regions gradually increases.
• In this study, we put emphasis on development policy outputs in 2001-2014 period and whether Turkey achieved its targets of eliminating regional development inequalities, instead of which regional development policies are implemented. Regional development index constructed by social and economic criteria together reveals striking results for regional development policies and Turkish economy.