TÜRKİYE’DE BEŞERİ SERMAYENİN ÖNEMİ: İKTİSADİ BÜYÜME İLE İLİŞKİSİ, SOSYAL VE STRATEJİK ANALİZİ

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 2, 68 - 129, 03.07.2016

Levent Aksu

Öz

Bu çalışma, Türkiye ekonomisinde beşeri sermayenin önemini analiz ederken, iktisadi büyümenin temel bir unsuru olarak ele alınmıştır. Türkiye’de 1960 ile 2009 yılları arasındaki dönemde istatistiki veriler kullanılarak ekonometrik analizi yapılmıştır. Bu analizde İnsani Gelişme Endekslerinin parametreleri kullanılmıştır. Türkiye gibi gelişmekte olan bir ülkenin iktisadi kalkınması ve sürdürülebilir büyümesi için özellikle beşeri sermaye faktörünü geliştirmesine bağlıdır. Bu çalışmada beşeri sermaye faktörünün ekonomik, sosyal ve stratejik önemi üzerinde durulmuştur. Türkiye’de beşeri sermayenin güçlü ve zayıf yönleri analiz edilmiştir. Beşeri sermaye kavramının özellikleri, unsurları, işlevsel durumu ve diğer benzer kavramlar olan entelektüel sermaye ile sosyal sermaye kavramları ile yakından ilişkisi ele alınmıştır. Beşeri sermaye yatırımının gelişmesinde, eğitim, sağlık, beceri kazandırma, ekonomik gelir ve hayat seviyesinin gelişmesiyle birebir alakalıdır. Çalışmanın amacı, beşeri sermaye kavramının önemi ve iktisadi büyüme ile ilişkisi olup, bilgi ve teknolojiyi kullanmanın küresel ve ulusal ekonominin gelişmesinde ne kadar önemli hale geldiği, verimliliği artırmak, kaliteli ve nitelikli işgücü yaratmak, istikrarlı iktisadi büyümeyi sağlatmak, dünya pazarında rekabet avantajını elde etmek ve söz sahibi olabilmek için beşeri sermayenin önemi ortaya çıkmaktadır. Ekonometrik analizde iktisadi büyüme ile eğitim, sağlık, istihdam, verimlilik, üniversite okullaşma miktarı, nüfus artışı ve hayatta kalma süresi gibi çok değişkenli kısa ve uzun dönemli bir nedensellik ilişkisi aranmıştır. Granger nedensellik testi ve Toda-Yamamoto (MWALD) nedensellik testleri kullanılmıştır. Birim kök testleri ve Zivot-Andrews kırılma testi yapılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

İktisadi büyüme, beşeri sermaye, entelektüel sermaye, İnsani Gelişme Endeksi, Granger Nedensellik testleri

Kaynakça

• ACAR, Yalçın, (2002), iktisadi büyüme ve Büyüme Modelleri, Vipaş Yayınları, Bursa.
• ACEMOĞLU, Daron ve ROBINSON, A., James, (2013), ULUSLARIN ÇÖKÜŞÜ: Güç, Zenginlik ve Yoksulluğun Kökenleri, Çev:Faruk Rasim VELİOĞLU, Doğan Kitap, 7.Baskı, İstanbul.
• AKSU, Levent, (1998), “Dünyada ve Türkiye’de Nüfus Analizleri”, Sosyoloji Konferansları, 25. Kitap, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, Sosyoloji Metodoloji Araştırmalar Merkezi Yayınları, Çantay Kitabevi, s.219-309, İstanbul, 1998.
• AKSU, Levent, (2005), “Türk Milli Eğitim Sisteminde Yabancı Dille Eğitim ve Öğretim Meslesinin Ortaya Çıkarttığı Genel Sonuçlar ve Dilin Tanımı, Kavramı ve Önemi”, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını, Yayın No:159, Kasım-Aralık 2005,sayfa:37-66, İstanbul. AKSU, Levent, (2014), “İktisat Ekollerinin İktisadi Büyüme Konusundaki Düşünceleri ve Modellerinin Analizi”, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını, Yayın No:208, Ocak-Şubat 2014,sayfa:351-392, İstanbul.
• AKSU, Levent, (2014), “Türkiye’de1960-2009 Yıllarını Kapsayan Dış Ticaret Politikalarının İktisadi Büyüme Üzerindeki Etkilerinin Ekonometrik Analizi”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:16, Sayı:1, Haziran 2014, s.363-408.
• AY, Ahmet ve YARDIMCI, Pınar, (2008), “Türkiye’de Beşeri Sermaye Birikimine Dayalı Ak Tipi İçsel Ekonomik Büyümenin Var Modeli İle Analizi (1950-2000)”, Maliye Dergisi, Sayı:155, Temmuz-Aralık 2008, Ankara, s.39-54.
• BALTAGI, Badi, H. ve MOSCONE, Francesco, (2010), “Health Care Expenditures And Income in The Oecd Reconsidered: Evidence From Panel Data”, IZA Discussion Paper Series, No:4851, s.1-22.
• BARRO, Robert J., (1991), “Economic Growth in a Cross Section of Countries”. Quarterly Journal of Economics,106(2), s.407-443.
• BARRO, Robert J., (1996), “Determinants of Economıc Growth: A Cross-Country Empırıcal Study”, NBER Working Paper Series, No:5698, Cambridge, MA, (August 1996), s.1-118.
• BASSANINI, Andrea ve SCARPETTA, Stefano, (2001), “Does Human Capital Matter For Growth ın OECD Countries? Evidence From Pooled Mean-Group Estimates”, OECD, Economic Department Working Papers, No:282, s.1-30.
• BEGG, David, Stanley FISCHER ve Rudiger DORNBUSCH, (2010), İktisat, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 8. Baskı, İstanbul.
• BENHABIB, Jess ve SPIEGEL, Mark, M. (1994), “The Role of Human Capital in Economic Development Evidence from Aggregate Cross-Country and Regional U.S. Data”, Economic Research Reports, C.V. STARR Center For Applied Economics, New York University, Vol:46, s.1-41.
• BERBER, Metin, (2006), İktisadi Büyüme ve Kalkınma, Derya Kitabevi, Üçüncü Basım, Trabzon.
• BERBER, Metin, YILDIZ, Ezgi B. ve DİNDAROĞLU, Yeşim A., (2013), “Bölgesel Beşeri Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesi: Piramit Model”, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, s.1-18, Kocaeli.
• BLOOM, David, E., D. CANNING ve SEVILLA, J., (2004), “The effect of health on economic growth: A production function approach”, World Development, Vol:32, No:1, s. 1- 13.
• BOCUTOĞLU, Ersan, (2012), İktisadi Düşünceler Tarihi, Murathan Yayınevi, Birinci Basım, Trabzon.
• BOLTVINIK, J., (1999), "Population and Economic Growth: Does Population Control Have a Scientific Basis?," DEMOS, 12, s.. 4-5.
• BONTIS, Nick, (1999), “Managing Organizational Knowledge By Diagnosing Intellectual Capital:Framing and Advancing the State on the Field”, International Technology Management, Volume:18, Nos: 5/6/7/8, s.433-463.
• BOZKURT, H. ve DOĞAN, S., (2003), “Eğitim-İktisadi Büyüme İlişkisi:Türkiye İçin Koentegrasyon Analizi”, II.Ulusal Bilgi,Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı,Kocaeli-Derbent, s.193-202. (İnternet:http:// www.bilgiyonetimi.org., erişim tarihi: 08.11.2008).
• BOZKURT, Veysel, (1996), Enformasyon Toplumu ve Türkiye, Sistem Yayıncılık, İstanbul. BRANDER, James, A. ve DOWRICK, Steve, (1994), "The Role of Fertility and Population in Economic Growth: Empirical Results from Aggregate Cross-National Data," Journal of Population Economics, Springer-Verlag, Vol: 7, No:1, s. 1-25.
• BREMPONG, Kwabena, G. ve WILSON, Mark, (2004), “Health human capital and economic growth in Sub-Saharan African and OECD Countries”, The Quarterly Review of Economics and Finance, (May 2004), s. 296-320.
• BULUT, Mustafa, (2009), “Yatırım İlişkisinin Geliştirilmesinde Vergi Politikalarının Rolü: Türkiye Örneği”, T.C.Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı,Yayın No:2009/388, Ankara.
• BULUTAY,Tuncer, (2005), “Türk Ekonomisinde Uluslar arası Ticaret ve Döviz Piyasalarında 1980 Sonrası Gelişmelerin Temel Nitelikleri”, Editör:Haluk ERLAT: “Bölgesel Gelişme Stratejileri Ve Akdeniz Ekonomisi”,TÜRK EKONOMİ KURUMU,Ankara,s.21-86.
• CHAKRABORTY, Shankha, (2003), “Endegenous Lifetime and Economic Growth”, Journal of Economic Theory,Vol:116, No:1, (March), s.119-137.
• ÇAĞLAR, Esen ve ACAR, Ozan, (2013), “Onuncu Kalkınma Planı Hakkında Bir Değerlendirme”, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı, TEPAV, Ağustos 2013, (www.tepav.org.tr. Erişim tarihi:01.02.2015). ÇAKIR,A.,Rana,
• http://www.ikatolyesi.com
• html#.VPNCC_msVqU; erişim tarihi: 01.03.2015). Pelin,
• (2014), /turkiye%E2%80%99nin-surdurulebilir-yenilik-profili-uzerine_ ÇAKMAK, Erol ve GÜMÜŞ, Sevda, (2005), “Türkiye’de Beşeri Sermaye ve iktisadi büyüme: Ekonometrik Bir Analiz (1960-2002)”, Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Sayı:60,s.59-72.
• ÇETİN, Murat ve ECEVİT, Eyyup, (2010), “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Oecd Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11 (2) 2010,İstanbul, s.166-182.
• ÇOLAK, Murat, (2010), “Eğitim ve Beşeri Sermayenin Kalkınma Üzerine Etkisi”, Kamu-İş, Cilt:11, Sayı:3, s.109-125.
• ÇOLAK, Ömer Faruk ve İbrahim TOKATLIOĞLU (editör) ve diğ., (2007), İKTİSADA GİRİŞ, Gazi Kitabevi, Ankara.
• DAĞDEMİR, Özcan, (2009), “Sağlık ve Ekonomik Büyüme: 1960-2005 Döneminde Gelişmekte Olan Ülkelerde Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Karşılıklı İlişkinin Analizi”, Ankara Üniversitesi, SBF Dergisi, 64-2,s.76-96.
• DELİKTAŞ, Ertuğrul, (2001), “Malthusgil Yaklaşımdan Modern Ekonomik Büyümeye”, Ege Akademik Bakış, Cilt:1,Sayı.1, İzmir, s.92-113.
• De MEULEMEESTER, Jean-Luc ve ROCHAT, Denis, (1995), “A Causality Analysis of the Link Between Higher Education and Economic Development”, Economics of Education Review, Vol:14(4), s.351-361.
• DENISON, E.W., (1962).“Education,Economic Growth and Gaps in Information”, The Journal of Political Economy, Vol:LXX,No:5,Part:2,s.124-128.
• DICKEY, D. A ve FULLER, W.A., (1979), "Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series With a Unit Root," Journal of the American Statistical Association, Vol:74, 1979, s. 427-31.
• DICKEY, D. A ve FULLER, W.A., (1981), “Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root”, Econometrica, Vol:49, s.1057-1073.
• DOĞAN, Cem ve ÖCAL, Nilay, (2007), Yeni İktisat Politikaları ve Yenilik İktisadına Eleştirel Yaklaşım, Birinci Basım, Detay Yayınları, Ankara.
• DOĞAN, Seyhun ve ŞANLI, Bahar, (2003), İktisadi Kalkınmada Beşeri Sermaye, Süleyman Demirel Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Cit:8, Sayı:1, s.173-196.
• DORNBUSCH, Rudiger, S.FISHER ve STARTZ, R., (2007), Makro Ekonomi, Çev: Salih AK, Gazi Yayınları, Ankara.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı), (2007), Ekonomik ve Sosyal Göstergeler (1950-2006), Ankara.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı), (2010), BİNYIL KALKINMA HEDEFLERİ RAPORU TÜRKİYE 2010, Genel Koor:Yılmaz TUNA, Ankara.
• DREGER, C. ve REIMERS, H.E., (2005), "Health Care Expenditures in OECD Countries: A Panel Unit Root and Cointegration Analysis," IZA Discussion Paper Series, No:1469, (January 2005), s.1-18.
• EHRLICH, Isaac ve LUI,Francis T., (1997), “The Problem of Population and Growth:A Review of The Literature From Malthus to Contemporary Models of Endegenous population and endogenous growth” Journal of Economic Dynamics and Control, Elsevier, Vol: 21, No:1, s. 205-242, (January 2007).
• ERGEN, Hüseyin, (1999), “Türkiye’de Eğitimin İktisadi büyümeye Katkısı”, Ekonomik Yaklaşım Dergisi, Cilt:10, Sayı:35, s.21-52.
• ERKAL, E. Mustafa, (1990), Bölge Açısından Az Gelişmişlik, Der Yayınları, No:68, İstanbul.
• ERKAN, Hüsnü, (1998), Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelişme,Türkiye İş Bankası Yayınları, No:326, 2.Baskı, İstanbul.
• EUROPEAN UNION, (1997), Community Employment Policies, The birth of European Employment Strategy: The Luxembourg Process, November 1997; erişim tarihi :11.10.2006.
• FREEMAN, Chris ve SOETE, Luc, (2003), Yenilik İktisadı, Çev.: E.TÜRKCAN, TÜBİTAK Yayınları, Birinci Basım, Ankara.
• FUKUYAMA, Francis, (2014), Tarihin Sonu ve Son İnsan, Profil Yayınları, 4.Baskı, İstanbul.
• GLOMM, G. ve RAVIKUMAR, B., (1997), "Productive Government Expenditures and Long-run Growth," Journal of Economic Dynamics and Control, Vol:21, s.183-204.
• GRANGER, Clive, (1969); “Investigating Causal Relations by Economic Models and Spectral Methods”, Econometrica, Vol:37, s.424-438.
• GUJARATI, Damodar N., (2006); Temel Ekonometri, Literatür Yayıncılık, Dördüncü Baskı, Eylül 2006, İstanbul.
• GÜLOĞLU, B. ve YILMAZER, M., (2002), “İktisadi Büyüme Ve İnsani Kalkınma: Panel Veriler Ekonometrisi Neler Getiriyor?”,I.Ulusal Bilgi,Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı,Kocaeli-Hereke, s.429-440.
• GÜNGÖR,Nevin D., (1997), “Education and Economic Growth in Turkey 1980-1990: A Panel Study”, METU (ODTÜ) Studies in Development, 24(2),s.185-214.
• HADDAD, Wadi, D., Carnoy, Martin, Rinaldi, Rosemary ve Omporn, Regel, (1990), "Education and Development: Evidence for New Priorities,",The World Bank Economic Review, World Bank Discussion Papers, WDP-95, United States of America, First printing, August 1990.
• HAN, Ergül ve KAYA , Ayşe, A., (2006), Kalkınma Ekonomisi Teori ve Politika, Nobel Yayınları, Beşinci Basım, Ankara.
• HARBISON, H. Frederick, (1964), Education, Manpower and Economic Growth, Princeton University Press, USA.
• HOBİKOĞLU, ELİF H., (2011), “Entelektüel Sermayenin Önemi, Sınıflandırılması ve Ölçme Yöntemleri:Kuramsal Bir Çerçeve”, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:1, s.86-99.
• JONES, Charles I., (2001), Çeviri: Sanlı ATEŞ ve İsmail TUNCER, İktisadi Büyümeye Giriş, Literatür Yayınları, İstanbul.
• KALKINMA BAKANLIĞI, (2014), Özel İhtisas Raporu, s.5-6. (www.kalkinma.gov.tr).
• KAR, Muhsin. ve AĞIR, Hüseyin, (2003), “Türkiye’de Beşeri Sermaye ve iktisadi büyüme: Nedensellik Testi”, II.Ulusal Bilgi,Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı, Kocaeli- Derbent, s.181-190. (http://www.bilgiyönetimi.org /cm/ pages/mkl-gos.php?nt=234).
• KAR, Muhsin ve TABAN, Sami, (2005), “İktisadi Gelişmenin Temel Dinamikleri ve Kaynakları”, İktisadi Kalkınmada Sosyal, Kültürel ve Siyasal Faktörlerin Rolü, Ekin Kitabevi, Ed: Muhsin Kar ve Sami Taban, Bursa, s.7-51.
• KARADENİZ, Oğuz, DURUSOY, Serap ve KÖSE, Seyit, (2007), Türkiye’de Eğitim ve Beşeri Sermaye, Gazi Kitabevi, Ankara.
• KARAGÜL, M., (2002), “Beşeri Sermayenin İktisadi Gelişmedeki Rolü ve Türkiye’deki Önemi”, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Yayınları, Yayın No. 37. Afyon.
• KARATAŞ, Muhammed ve Çankaya, Eda, (2011), “Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Analizi”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F., Cilt:18, Sayı:1, s.105-124, Manisa.
• KARLUK, S. Rıdvan, (2007), Cumhuriyet’in İlanından Günümüze Türkiye Ekonomisi’nde Yapısal Dönüşüm, Beta Yayınları, Onbirinci Basım, İstanbul.
• KAYNAK, Muhteşem, (2005), Kalkınma İktisadı, Gazi Kitabevi Yayınları, Ankara.
• KAYNAK, Muhteşem, (2009), Büyüme Teorileri Giriş, Gazi Kitabevi Yayınları, Ankara.
• KELLER, R.I. KATARINA, (2006). “Investment in Primary, Secondary and Higher Education and The Effects on Economic Growth”, Contemporary Economic Policy, Vol.24, No.1, January, s.18-34.
• KELLEY, Allen, C. ve SCHMIDT, Robert, M., (1995), “Aggregate Population and Economic Growth Correlations:The Role of the Components of Demographic Change”, Duke University, Working Paper, No:95/37.Durham, USA, s.3-11.
• KELLY T., (1997), “Public Expenditures and Growth”, Journal of Development Studies, Vol:34/1, s. 60-84.
• KENNEDY, Peter, (2006), Ekonometri Kılavuzu, çev.:Muzaffer Sarımeşeli ve Şenay Açıkgöz, Gazi Kitabevi, 5.baskı, Ankara.
• KESKİN, Abdullah, (2011), Ekonomik Kalkınmada Beşeri Sermayenin Rolü ve Türkiye, Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Erzurum, Cilt:25, Sayı:3-4, s.125-153. KEVÜK, Süleyman, (2006), “Bilgi Ekonomisi”, Journal of Yaşar University, 1/ 4, Ekim 2006, s. 319-350.
• KİBRİTÇİOĞLU, Aykut, (1998), “İktisadi büyümenin Belirleyicileri ve Yeni Büyüme Modellerinde Beşeri Sermayenin Yeri”, Ank. Ü. SBF Dergisi, Cilt:53,No:1-4,s.207-230.
• KOSGEB, (2005), Ekonomik Kalkınmada Sosyal Sermayenin Rolü, Ekonomik Stratejik Araştırmalar Merkez Müdürlüğü, Mart 2005, Ankara.
• KOTLER, Philip, JATUSRIPITAK, Somkid ve MAESINCEE, Suvit, (2000), ULUSLARIN PAZARLANMASI, Çeviren:Ahmet BUĞDAYCI, Türkiye İş Bankası Yayınları, No:489, İstanbul.
• KÜÇÜKKALAY, A.Mesut ve TÜRKCAN, Kemal, (2005), “Nüfus ve Kalkınma” içinde Taban,S. ve Kar M. (Ed.), Kalkınma Ekonomisi, Ekin Kitabevi, Bursa, s.71-110.
• KWIATKOWSKI, D., P. C. B. PHILLIPS, P. SCHMIDT ve SHIN, Y., (1992),“Testing the Null Hypothesis of Stationarity Against the Alternative of A Unit Root”, Journal of Econometrics, Vol:54, s.159-178.
• LANDAU, D., (1986), “Government and Economic Growth in the Less Developed Countries: An Empirical Study for 1960-1980”, Economic Development and Cultural Change, Vol:35, s.35-75.
• LOPEZ- Casasnovas G., B. RIVERA ve CURRAIS, L., (2005), “Introduction: The role health plays in economic growth”, in G. Lopez- Casasnovas, B. Rivera, L. Currais edition, Health and Economic Growth, Cambridge: MIT Press, s. 1-16.
• LUCAS, Robert, (1988), “On the Mechanics of Economic Development”, Journal of Monetary Economics, Vol:22, No:1, (Februrary 1988), North-Holland, s.3-42.
• LUCAS, Robert, (1990). "Why Doesn't Capital Flow from Rich to Poor Countries". American Economic Review,Vol: 80, No:2, (May 1990), s. 92–96.
• MADDISON, Angus, (1991), “Dynamic forces in Capitalist Development: A long-run Comparative View”,Oxford University Press, London, s.57-67.
• MANKIW, N.G., ROMER D., WEIL, D.N., (1992) “A Contribution to the Empirics of Economic Growth”, Quarterly Journal of Economics, Vol:107, No. 2, (May 1992), s.407-437. MARX, Karl, (1977), CAPITAL, Lawrence and Wishart, London.
• MAYER, David, (2000), “ On The Role Of Health in The Economic And Demographic Dynamics Of Brazil, 1980-1995”, Institute For Futures Studies, Vol:4, (September 2000), s.1- 17.
• MAYER, David, (2001), “The long-term impact of health on economic growth in Mexico:1950-1995”, Journal of International Development Vol:13, s.123-126.
• MINCER, Jacob, (1995), “Economic Development, Growth of Human Capital and The Dynamics of the Wage Structure”, Journal of Economic Growth, 1, s.29-48.
• OCHAA, Orlando O., (1996), “Growth, Trade and Endogenous Technology: A Study of OECD Manufacturing”, New York , St. Martin Press, USA.
• OECD (Organisation For Economic Co-Operation And Development), ANNUAL REPORT, (2001-2009), (www.oecd.org).
• ÖZLALE, Ümit, (2007), “Sağlıklı İktisadi Büyüme”, Makro Bakış Dergisi, Kasım sayısı.
• ÖZSOY, Osman, (1999), “Health Expenditures and Their Impact on the Economic Growth and Social Well-being of Turkey” ERC/METU, International Conference in Economics III, September 8-11, 1999, Ankara. (http://ekutup.dpt.gov.tr/ekonomi/ tik2004/ cilt11.pdf/2004 - Türkiye İktisat Kongresi, 2004:22).
• ÖZSOY, Ceyda, (2008), “Türk Yükseköğretim Sisteminin Durumu Ve İktisadi Büyüme Performansına Katkısı”, Nigde Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Aralık 2008, Cilt: 1, Sayı: 2, s. 31-48.
• PARASIZ, İlker, (2003), İktisadi Büyüme Teorileri, Ezgi Yayınları, Bursa.
• PENCAVEL, John, (1991), Higher Education, Economic Growth and Earnings, “Higher Education and Economic Growth” Ed. William E. Becker and D.R. Lewis, Kluwer, s.53.
• PHILLIPS, P.C.B. ve P. PERRON, (1988), “Testing for a Unit Root in Time Series Regression”,Biometrika, Vol:75, s..335-346.
• PIKETTY, Thomas, (2014), Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital, Çeviren: Hande ÇOLAK, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Yayın No: 3144, I.Basım, İstanbul.
• RAMIREZ, A., RANIS, G ve STEWART, F., (1998) “Economic Growth and Human Development”, QEH Working Paper Series, No:18, Yale Center, s. 1-56.
• RANIS, G., STEWART, F ve RAMIREZ, A., (2000) “Economic Growth and Human Development”, World Development, Vol. 28, No. 2, ss. 197-219.
• RICARDO, David, (2008), Siyasal İktisadın ve Vergilendirmenin İlkeleri, Çev.: B.ZEREN, T.İş Bankası Kültür Yayınları, Birinci Basım, İstanbul.
• ROMER, Paul M., (1990), “Endogenous Technological Change”, Journal of Political Economy, Vol:98,No:5, Part:2,(October 1990), s.71-102.
• SAPANCALI, F. (2009). Toplumsal Acıdan Yaşam Kalitesi, Altın Nokta Basım Yayın Dağıtım, İzmir.
• SARI, Ramazan ve SOYTAŞ, Uğur, (2006), “Income and Education in Turkey: A Multivariate Analysis”, Education Economics, 14(2), s.181.
• SAXTON, Jim, (2000), “Invesment In Education: Private and Public Retuns”, Joint Economic Committee, United States Congress, s.1-13.
• SAYGILI, Ş., CİHAN C., ve YURTOĞLU, H., (2005), “Türkiye Ekonomisinde Sermaye Birikimi Verimlilik ve Büyüme:1972-2003”, Ekonomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar G.Müdürlüğü, DPT Yayın No:2686,Ankara.
• SAYGILI, Şeref, (2003), Bilgi Ekonomisine Geçiş Sürecinde Türkiye Ekonomisinin Dünyadaki Konumu, Ekonomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar G.Müdürlüğü, DPT Yayın No:2675, Temmuz 2003, Ankara.
• SCHULTZ, Theodore, W., (1966), “Beşeri Sermayeye Yapılan Yatırım”, (Çev:Fahir Gürkan), İktisadi Kalkınma Seçme Yazılar, (Derleyen: M.Berk-S.İlkin), ODTÜ Yay., Ankara. SCHULTZ,
• Return to Education”, Readings in the Economics of Education, UNESCO, France, s.277- 292. W., (1968), “Education and Economic
• Growth: SCHULTZ, Theodore, W. (1971) Investment in Human Capital, New York. The Free Press, USA.
• SERTER, Nur, (1994), Türkiye’nin Sosyal Yapısı, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• SEYİDOĞLU, Halil, (2002), Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlük, Güzem Yayıncılık, 3.Baskı, İstanbul.
• SINGER, Hans, W., (1964), International Development: Growth and Change, McGraw-Hill, New York.
• SMITH, Adam, (2008), Milletlerin Zenginliği, Çeviren:Haldun DERİN, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2.Baskı, İstanbul.
• SOLOW, Robert M., (1956), “A Contribution to the Theory of Economic Growth”, Quarterly Journal of Economics, Vol:70, s. 65-94.
• STROOMBERGEN, Adolf, (2002), Rewiew of the Statistical Measurement of Human Capital, Infometrics Consulting Press, New Zeland.
• STEWART, Thomas A.,(1997), Entelektüel
• çev: Nurettin Elhüseyni, MESS Yayın No:258, İstanbul, Ekim 1997. (Stewart, Thomas, A., (1997). Intellectual Capital: The New Wealth of Organizations, Doubleday Publishing, New York, USA). Sermaye, Örgütlerin Yeni
• Zenginliği, STEWART, Vivien, (2012). A world-class education: Learning from international models of excellence and innovation, Alexandria, VA: ASCD.
• SULLIVAN, Patrick, H., (2000), Value-Driven Intellectual Capital, John Wiley & Sons, Inc., New York, NY , USA. Mart 2000.
• ŞEN, Arzu, (2003), “İnsan Sermayesi ve Sosyo-Ekonomik Gelişme Aşamalarına Göre İnsan Sermayesinin Rolü”, İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Yıl: 2003/ Cilt: 5, Sayı: 2, Sıra: 9, No: 138, İstanbul.
• ŞİMŞEK, Muammer, (2006). Beşeri Sermaye ve Beyin Göçü Kapsamında Türkiye, Ekin Kitabevi, Bursa.
• TABAN, Sami ve KAR, Muhsin (editörler), (2004), “Beşeri Sermaye ve Kalkınma”, Kalkınma Ekonomisi, Ekin Kitabevi, Bursa, s.279-299.
• TEAL, Francis, (2010), “Higher Education and Economic Development in Africa: a Review of Channels and Interactions”, Centre for the Study of African Economies University of Oxford, No:25, August 2010, s.1-24.
• TİRYAKİOĞLU, Murad, (2008), “Gelişmekte Olan Ülkelerin Çıkmazı: Beşeri Sermaye Yoksulluğu”, Ege Akademik Bakış, Cilt:8, Sayı:1, İzmir, s.319-337.
• TODA, Hiro Y. ve Yamamoto, Taku, (1995) ”Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes”, Journal of Econometrics, Vol:66, s.225-250.
• TOFFLER, Alvin, (2012), Üçüncü Dalga, Çev:Selim Yeniçeri, 1.Baskı, Koridor Yayıncılık, İstanbul.
• THUROW, Lester, C., (1970), Investment in Human Capital, Wardsworth Publishing Company, California.
• TÜRK EKONOMİ KURUMU (TEK), (2003), Büyüme Stratejler Türkiye İktisat Kongresi Büyüme Stratejileri Çalışma Grubu, Büyüme Çalışma Stratejileri Metni,2003/5, Ankara.( http://www.tek.org.tr).
• TÜRKMEN, F., (2002), Eğitimin Ekonomik Ve Sosyal Faydaları Ve Türkiye'de Eğitim İktisadi büyüme İlişkisinin Araştırılması, DPT Uzmanlık tezi, DPT Yayını; No:2655, Ankara. VAN DEN BERG, Hendrik, (2012), Economic Growth and Development, World Scientific Publishing, Second Edition, Singapore.
• VARSAK, Serkan ve BAKIRTAŞ, İbrahim, (2009), “ Ekonomik Büyüme Üzerinde Beşeri Sermayenin Etkisi:1970-2008 Türkiye Örneği”, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:25, Aralık 2009,s.49-59.
• WEIL, David N., (2013), Economic Growth, Pearson Education Ltd., Third Edition, Essex, England.
• UÇKAN, Özgür, (2006), “Bilgi Politikası ve Bilgi Ekonomisi: Verimlilik, İstihdam, Büyüme ve Kalkınma, Bilgi Dünyası, 7(1), İstanbul, s.23-48. UNITED
• (www.hdr.undp.org/en/content /human-development-index-hdi; erişim tarihi:12.09.2014). HUMAN DEVELOPMENT REPORT, 1994-2013,
• USA. UZAY, Nısfet, (2005), Verimlilik ve Büyüme, Nobel Yayınları, Birinci Basım, Ankara.
• ÜÇDOĞRUK, Şenay, (1996), “Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Ekonometrik Analizi:Eşbütünleşme Testi”, Ekonomik Yaklaşım, Cilt:7,Sayı:21,(Yaz 1996), s.101-112.
• ÜNAY, Sadık ve KAYIKÇI, Fazıl, (2014), “Küresel Ekonomik Sistemde BRICS ve Doğu Asya”, Doğu Asya’nın Politik Ekonomisi” Editör:Ali Akkemik ve Sdık Ünay, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi (BÜTEK), İstanbul.
• YANIKKAYA, Halit, (2002), “Beşeri Sermaye Birkiminin İktisadi büyüme Sürecindeki Rolü Üzerine Bir Çalışma”, İstatistik Araştırma Dergisi,Sayı:2,s.287-306.
• YILMAZ, Kuzey, (2009), “Beşeri Sermaye ve Türkiye”, Türk Bilim Araştırma Vakfı, Tübav Bilim Dergisi, Cilt:2,Yıl:1, s.73-81.
• YUMUŞAK, İbrahim Güran, (2008), “Beşeri Sermayenin İktisadi Önemi ve Türkiye’nin Beşeri Sermaye Potansiyeli”, İ.Ü. Sosyal Siyaset Konferansları, 55. Kitap, 2008, İstanbul, s.3- 48.
• ZIVOT, E. and ANDREWS, Donald W. K., (1992). “Further Evidence on Great Crash, the Oil-Price Shock, and Unit-Root Hypothesis,” Journal of the Business and Economic Statistics,Vol: 10, s.251-270.
• ELEKTRONİK POSTA ADRES KAYNAKLARI
•  www.bilgiyonetimi.org www.ekodialog.com www.ikatolyesi.com
• www.tuik.gov.tr www.csgb.gov.tr
•  www.gelirler.gov.tr www.oecd.org www.tek.org.tr
• www.tepav.org.tr www.tcmb.gov.tr
•  www.hdr.undp.org/en/content/human-development-index-hdi www.kalkinma.gov.tr EXTENSIVE SUMMARY