Türkiye’de Döviz Kuru ile Enflasyon Arasındaki Uzun ve Kısa Dönemli İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 87 - 112, 30.01.2023

İbrahim Aytekin , Seda Bayrakdar , Emre Aksoy

https://doi.org/10.26650/JEPR1114402

Öz

Türkiye ekonomisinde, 2004-2021 yılları arasında aylık veriler kullanılarak tüketici fiyat endeksi, üretici fiyat endeksi ve reel efektif döviz kuru arasındaki ilişkiler ARDL sınır testi ile araştırılmıştır. Ulaşılan ampirik sonuçlar, Türkiye’de döviz kuru, enflasyon ve üretici fiyatları değişkenlerinin uzun vadede birbirlerini etkileyebilen değişkenler oldukları yönündedir. Çalışmada Türkiye’de uzun dönemde üretici fiyatlarında görülen %1’lik bir artışın enflasyonda %0.40’lık bir artış oluşturacağı tespit edilmiştir. Uzun dönemde enflasyon ile reel efektif döviz kuru arasındaki ilişki ise istatistiki açıdan anlamsızdır. Söz konusu değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisini tespit etmek açısından uygulanan Toda-Yamamoto nedensellik testi sonuçları ise döviz kuru ile üretici fiyatları arasında çift yönlü nedensellik ilişkisinin olduğunu, fakat üretici fiyatlarından enflasyona doğru ise tek yönlü bir nedensellik ilişkisinin olduğun göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Döviz kuru, Enflasyon, Üretici fiyatları, ARDL sınır testi, Toda-Yamamoto

Investigation of the Long and Short-Term Relationship Between Exchange Rate and Inflation in Türkiye

Öz

The Covid-19 pandemic and the exchange rate shock that the Turkish economy has been subjected to have put pressure on inflation in that nation’s economy, which is reliant on imported inputs for production. Accordingly, in this study, the relationship between the monthly consumer price index, producer price index, and real effective exchange rate in Türkiye between the years 2004-2021 was examined by the time series analysis method. Augmented Dickey-Fuller and Phillips-Perron unit root tests were used to determine the stationarity levels of the data in time series analysis. According to the findings of the unit root tests, the Autoregressive Distributed Lag-Bound test was utilized to ascertain the cointegration relationship between the data. The Toda-Yamamoto causality test was employed in the analysis’ last stage to determine whether there was a statistical correlation between the data. The empirical results are that the real effective exchange rate, inflation, and producer price index are data that can affect each other in the long run in Türkiye. In the study, it has been determined that a 1% increase in the producer price index in Türkiye, in the long run, will create a 0.40% increase in inflation. In the long run, the relationship between inflation and the real effective exchange rate is statistically insignificant. The Toda-Yamamoto causality test results, on the other hand, reveal that there is a one-way causality relationship from the producer price index to inflation, but a bidirectional causality relationship between the real effective exchange rate and the producer price index.

Anahtar Kelimeler

ARDL bound test, Exchange rate, Inflation, Producer prices, Toda-Yamamoto

Kaynakça

• Agénor, P.R., & Hoffmaister, M. A.W. (1997). Money, wages and inflation in middle-income developing countries. International Monetary Fund Working Paper. No: 97-174. google scholar
• Ahmad, E. & Ali, S. A. (1999). Relationship between exchange rate and inflation. Pakistan Economic and Social Review, 7(2), 139-154. google scholar
• Alkan, U., & Dağıdır, C. (2020). Türkiye’de döviz kuru ve enflasyon arasındaki ilişkinin çoklu yapısal kırılmalı eşbütünleşme analizi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 270-287. https://doi.org/10.29106/ fesa.729769. google scholar
• Arbatlı, E. C. (2003). Exchange rate pass through in Turkey: Looking for asymmetries. Central Bank Review, (2), 85-124. google scholar
• Achsani, N. A., Fauzi, A. J., & Abdullah, P. (2010). The Relationship between inflation and real exchange rate: comparative study between ASEAN+3, the EU and North America. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 18, 69-76. google scholar
• Aytekin, İ., & Aksoy, E. (2021). Yoksullaştıran büyüme (Türkiye ihracatı üzerine uygulama). Ankara: Gazi Kitapevi. google scholar
• Aytekin, İ., & Uçan, O. (2022). Döviz kuru enflasyon ve dış ticaret açığı arasındaki ilişkinin ekonometrik bir analizi: Türkiye örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 460475. http://doi.org/10.25287/ohu.iibf/1009183 google scholar
• Ayvaz-Güven, E.T., & Uysal, D. (2013). Türkiye’de döviz kurlarındaki değişme ile enflasyon arasındaki ilişki (1983-2012). Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, (9), 141-156. google scholar
• Barış, S., & Uzay, N. (2015). Yurtiçi tasarruflar ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: Türkiye örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (46),119-151. google scholar
• Bayraktutan, Y., & İ. Arslan. (2003). Türkiye’de döviz kuru, ithalat ve enflasyon ilişkisi: Ekonometrik analiz (19802000). Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi,(2), 89-104. google scholar
• Berument, H. (2002). Döviz kuru hareketleri ve enflasyon dinamiği: Türkiye örneği. https://www.researchgate.net/ publication/4727671, 1-15. google scholar
• Bozdağlioğlu, E., & Yilmaz, M. (2017). Türkiye’de enflasyon ve döviz kuru ilişkisi: 1994-2014 yillari arasi bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik İzdüşüm Dergisi, 2(3), 1-20. google scholar
• Bulut, Ş. (2017). Fiyatlar genel düzeyi ile döviz kuru arasındaki eşbütünleşme ve nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Aydın İktisat Fakültesi Dergisi, 2(1), 1-10. google scholar
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series With a Unit Root. Journal of American Statistical Association, 74(366), 427-431. google scholar
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49(4), 1057-1072. google scholar
• Durgun, A. (2019). Döviz kuru dalgalanmalarının enflasyon üzerindeki geçiş etkisi: Türkiye örneği. International Review of Economics and Management, 6(2), 117-137. google scholar
• Gül, E., & Ekinci, A. (2006). Türkiye’de enflasyon ve döviz kuru arasındaki nedensellik ilişkisi: 1984-2003, Sosyal Bilimler Dergisi, 2006(1), 91-106. google scholar
• Güneş, Ş. (2013). Türkiye’de kur rejimi uygulaması ve enflasyon ilişkisi üzerine bir analiz. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 65-77. google scholar
• Kara, H., Küçük, H., Özlale, U., Tuğer, B., Yavuz, D., & Yücel, E. (2007). Exchange rate regimes and pass-through: Evidence from the Turkish economy, Contemporary Economic Policy, 25(2), 206- 225. google scholar
• Kara, H., & Öğünç, F. (2008). Inflation targeting and exchange rate pass-through: The Turkish experience. Emerging Markets Finance and Trade, 44(6), 52-66. google scholar
• Kara, H., & Öğünç, F. (2012). Döviz kuru ve ithalat fiyatlarının yurt içi fiyatlara etkisi. İktisat İşletme ve Finans, 27(317), 09-28. google scholar
• Kara, H., & Sarıkaya, C. (2021). Enflasyon dinamiklerindeki değişim: Döviz kuru geçişkenliği güçleniyor mu? Koç University-TUSIAD Economic Research Forum Working Papers 2121, Koç University- TUSIAD Economic Research Forum. google scholar
• Kaygisiz, A., D. (2018). Döviz kuru dalgalanmalarinin enflasyon üzerindeki geçiş etkisi: Türkiye örneği. Internetional Review of Economics and Management, 6(2), 117-137. google scholar
• Korkmaz, S., & M. Bayir. (2015). Döviz kuru dalgalanmalarinin yurtiçi fiyatlara etkisi. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(4),69-85. google scholar
• Leigh, D., & Rossi, M. (2002). Exchange rate pass- through in Turkey, IMF working paper, https://www.imf.org/ external/pubs/ft/wp/2002/wp02204.pdf. (Erişim Tarihi: 10.08.2018). google scholar
• MacKinnon, J., G. (1996). Numerical distribution functions for unit root and cointegration tests. Journal of Applied Econometrics, (11), 601-618. google scholar
• McFarlane, L. (2002). Consumer price inflation and exchange rate pass-through in Jamaica. Bank of Jamaica 37. https://boj.org.jm/uploads/pdf/papers_pamphlets/papers_pamphlets_consumer_price_inflation_and_ exchange_rate_pass-through_in_jamaica.pdf google scholar
• Polat, M., A. (2020). Döviz kuru ile enflasyon arasindaki geçişkenlik: Türkiye örneği. Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 100-127. google scholar
• Okur, A. (2017). Türkiye ekonomisinde faiz orani ve döviz kurunun enflasyon hedefi üzerine etkisi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 146-164. google scholar
• Peker, O., & Ş. Görmüş. (2008). Türkiye’de döviz kurunun enflasyonist etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 13(2), 187-202. google scholar
• Pesaran, H. M., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, (16), 289-326. google scholar
• Phillips, P. C. B., & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346. google scholar
• Reyes, J. (2007). Exchange rate passthrough effects and inflation targeting in emerging economies: What is the relationship. Review of International Economics, 15 (3), 538-559. google scholar
• Saygili, Ş., Cihan, C., Yalçin, C., & Hamsici, T. (2011). Türkiye İmalat Sanayiin İthalat Yapisi, TCMB Çalişma Tebliği, No: 10/02, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/16e81cc5-44d8-4d2b- a7d4-b61cedb0b4c1/ WP1002.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-16e81cc5-44d8-4d2b-a7d4-b61cedb0b4c1-m3fB8Ud google scholar
• Sever, E., & Mızrak, Z. (2014). Döviz kuru, enflasyon ve faiz oranı arasındaki ilişkiler: Türkiye uygulaması. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 7(13), 264-283. google scholar
• Şeker, H. (2022). Türkiye’de kur- enflasyon geçişkenliği üzerine ekonometrik bir analiz. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(1), 131-142, Doi: 10.29106/fesa.1068026, google scholar
• Kaya, H., & Soybilgen, B. (2019). Ana harcama grupları için döviz kuru geçişkenliği. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 56(648), 55-68. google scholar
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, (2022), https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (E.T. 06.01.2022). google scholar
• Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (1995). Statistical İnference in Vector Autoregressions with Possibly İntegrated. Processe Journal of Econometrics, (66), 225-250. google scholar