Yok Olmuş Bir Yapının Bellekteki Yeri: Trabzon Opera Binası

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 25, 1 - 17, 05.09.2022

Zeynep Yanılmaz , Şengül Yalçınkaya

https://doi.org/10.16950/iujad.1082116

Öz

Bu çalışmada amaç, sosyo-kültürel yaşam içerisinde yer alan mimari yapıların kent kimliğinin ve toplumsal belleğin oluşması için korunması gerekliliğine dikkat çekmektir. Problem 1958’de yıkılan Trabzon Opera Binası özelinde ele alınmış olup, kent tarihinde önemli bir yere sahip olmasına karşın yok olan bir yapının toplum belleğinde ne ölçüde ve nasıl taşındığı irdelenmiştir. Buradan hareketle yapının kent yaşamı ve kimliği için önemini tespit edebilmek adına yapıyı görmüş-kullanmış kişiler ve araştırmacılardan oluşan 8 kişi ile görüşme yapılmıştır. Bu görüşmeler sonucunda kentlerde yer alan yapıların, kente ve kentliye sundukları işlev ve sağladıkları sosyal değerlerin önemi irdelenmiş ve bu yapıların fiziksel olarak yok olmasının zaman içerisinde yapının kente kazandırdığı değerlerin de yok olmasına neden olduğu ortaya koyulmuştur. Kentsel çevre içerisinde yer alan yapıları sadece işlevsel bir görevin karşılığı olarak görmemek gerekmektedir. Onlar bir dönemin tanıkları, yaşanmışlıkların ara yüzleri olarak birer hatırlatma, unutturmama araçlarıdır. Bir yapının eskimesi, işlev kaybı veya kapasite olarak yetersiz kalmasının yıkılması için bir gerekçe olarak sunulmaması ve kent için öneminin iyi sorgulanması gerekmektedir. Bu bağlamda yapılan çalışma ile kent kimliği için önem arz eden bir yapı ile ilgili veri elde etmenin yanı sıra kent kimliği ve sürekliliği açısından bu tür yapıların fiziksel varlığının korunabilmesi gerekliliğine de vurgu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kimlik, Toplumsal Bellek, Yıkma, Yok Olma, Trabzon Opera Binası

Kaynakça

• Açıcı, F. K., Sönmez, E. (2020) Trabzon Kent Merkezinin Göstergebilim Yaklaşımı ile Okunması, Mimarlık ve Yaşam, 5 (1): 181-192.
• Artun, A. 2011. Çağdaş Sanatın Örgütlenmesi: Estetik Modernizmin Tasfiyesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Asasoğlu, A. O., Kuloğlu, N., Öztürk, A. ve Bayrak, D. 2017. Bir Tüketim Nesnesi Olarak Mekân: Trabzon’da Üç Yer. N. Kuloğlu, D. Öztürk, A. Öztürk ve D. Bayrak (Editörler), Transition in/at/on/and/over/under Space içinde (s. 126-138). Ankara: Altan Özyurt Matbaacılık.
• Assmann, J. 2001. Kültürel Bellek, Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik (A.Tekin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayrak, D., 2017. Trabzon Belediye Zabıtnameleri ve Şehrin İmarına Yönelik Faaliyetler (1931-1958), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Bayrak, D. ve Tuluk Ö. İ., (2018). Trabzon Belediye Meclis Zabıtnameleri Üzerinden Şehrin İmarına Yönelik Bir Değerlendirme (1931-1958), 7. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi, Burdur.
• Bergson, H. 1939. Madde ve Bellek (I. Ergüden, Çev.). Ankara: Dost Yayınları.
• Bookchin, M. 1992. Kentsiz Kentleşme (B. Özyalçın, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Chevalier, J. 1969. Henri Bergson. New York: UMI.
• Çapa, M. ve Çiçek, R. 2004. Yirminci Yüzyıl Başlarında Trabzon’da Yaşam. Trabzon: Serander Yayınları.
• Çalak, I. E. (2012) Kentsel ve Kolektif Belleğin Sürekliliği Bağlamında Kamusal Mekanlar: ULAP Platz Örneği Almanya, Tasarım Kuram Dergisi, 8 (13): 34-47.
• Düzenli, E., 2009. Cumhuriyet Dönemi’nde (1923–1960) Modernite Düşüncesinin Mekânsal Kuruluşu: Merkez- Periferi Dinamikleri Bağlamında Trabzon Örneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Düzenli, E., 2010. Cumhuriyet’i Trabzon’da İnşa Etmek: Belediye Zabıtnamelerinde ‘Meydan’, ‘Anıt’, ‘Müze’ ve ‘Sinema’ Tartışmaları (1936-1958). Ö. İ. Tuluk ve H. İ. Düzenli (Editörler) Trabzon Kent Mirası içinde (s. 265-288). İstanbul: Klasik Yayınları.
• Erman, T. ve Özaloğlu, S. (Ed.), 2017. Bir Varmış Bir Yokmuş Toplumsal Bellek, Mekân ve Kimlik Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Ganiç, K., 2016. Kentsel Yapıtlar Üzerinden Bir Mekânsal Bellek Okuması: Atatürk Kültür Merkezi (AKM), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Halbwachs, M. 1925. Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri (B. Uçar, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Halbwachs, M. 1950. Kolektif Hafıza (B. Barış, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Külleri Karıştırmak. Erişim 29 Mart 2019. https://vimeo.com/91697498.
• Lynch, K. 2012. Kent İmgesi (İ. Başaran, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nora, P. 2006. Hafıza Mekanları (M. E. Özcan, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Olick, J. (1999) Collective Memory: The Two Cultures, Sociological Theory, 17 (3): 333-348.
• Özak, Ö. N., 2008. Bellek ve Mimarlık İlişkisi Kalıcı Bellekte Mekânsal Öğeler, Yayımlanmamış Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özdoğan, H. (2019) Kentsel Aidiyette Meydanlar, Trabzon Belediye Meydanı Örneği, Planlama Dergisi 29 (3): 229-246. Özer, A. 2011. Trabzon’un Kalbi Meydan. İstanbul: Heyamola Yayınları.
• Pulathaneli, A. 1988. Geçmişten Günümüze Trabzon’daki Sinemalar. Ankara: Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı ve Trabzon Kültür ve Dayanışma Derneği Yayınları.
• Rossi, A. 2006. Şehrin Mimarisi. İstanbul: Kanat Kitap.
• Tuluk, Ö. İ. ve Düzenli, H. İ. 2010. Trabzon Kent Mirası. İstanbul: Klasik Yayınları.
• URL-1, (2018). https://www.facebook.com/trabzon.yemekler.cografya.kultur/photos/bel ediye-s%C3%BCmer-sinemasi-opera-binasi/238813152863447/, (accessed in: 03.05.2018), (In Turkish).
• URL-2, (2018). https://www.facebook.com/nostaljiktrabzon/photos/a.822094351191821 /892760494125206/?type=3, (accessed in: 03.05.2018), (In Turkish).
• URL-3, (2018). https://i.pinimg.com/originals/34/40/ad/3440ad64ddb962449179694 730020fe0.jpg, (accessed in:05.05.2018), (In Turkish).
• URL-4, (2018). http://1.bp.blogspot.com/-eNDsjTvyLC0/UP70hywyLjI/AAAAAAAALzA/xzm 151nmZo4/s1600/sumer2.jpg, (accessed in:04.05.2018), (In Turkish).
• URL-5, (2018). https://www.facebook.com/AnatolianArmenians/photos/a.1178780365550 346/3752355428192814/, (accessed in:18.05.2018), (In Turkish).
• URL-6, (2018). https://www.facebook.com/photo?fbid=349818739728455&set=pcb.34981 8819728447, (accessed in:10.06.2018), (In Turkish).
• URL-7, (2018). https://vimeo.com/91697498, (accessed in:20.05.2018), (In Turkish).
• URL-8, (2018). https://www.facebook.com/TrabzondaNostalji/photos/a.210432929038621/ 2036117239803505, (accessed in:01.06.2018), (In Turkish).
• URL-9, (2018). https://www.facebook.com/TrabzondaNostalji/photos/a.210432929038621/ 3861096627305548, (accessed in:01.06.2018), (In Turkish).
• URL-10, (2018). https://www.facebook.com/TrabzondaNostalji/photos/a.210432929038621/ 3846609538754257, (accessed in:21.06.2018), (In Turkish).
• URL-11, (2018). http://www.mimarlikdergisi.com/dsp_imageNavigasyon.cfm?YaziID=2331& ResimID=66982, (accessed in:22.06.2018), (In Turkish).
• URL-12, (2018). https://www.star.com.tr/pazar/kuzeyin-akmsikayip-opera-binasi-haber-1276680, (accessed in:22.06.2018), (In Turkish).
• URL-13, (2018). http://www.kuzeyekspres.com.tr/biri-trabzonda-idi-digeri-hala-torinoda-16893yy.htm, (accessed in:22.06.2018), (In Turkish).
• URL-14, (2018). http://www.turabozan.com/operaci-kafa-kafatoculuk, (accessed in:22.06.2018), (In Turkish).
• URL-15, (2018). https://www.61saat.com/bolgesel/trabzonda-yeni-gundem-maddesi-h143605.html, (accessed in:23.06.2018), (In Turkish).
• Usta, V. ve Tuluk, Ö. İ. 2017. Başlangıçtan Halkevlerine Trabzon’da Tiyatro. Trabzon: Serander Yayınları.
• Uzun, E. 2006. Trabzon’da Sinema Kültürü. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık.
• Ünlü, T. S. (2017) Kent Kimliğinin Oluşumunda Kentsel Bellek ve Kentsel Mekân İlişkisi: Mersin Örneği, Planlama Dergisi ,27 (1): 75-93.
• Yalçınkaya, Ş. ve Üstün, F., (2011). Trabzon Kentinin Kalbi: Tarihi İzleri ile Atatürk Alanı [Bildiri], 7. Uluslararası Sinan Sempozyumu. Edirne.
• Yılmaz, Ö., 2006. Batılı Seyyahlara Göre Trabzon (1808-1878), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.