Vergi Hukukunda Yorum

Yıl 2017, Sayı: 62, 79 - 148, 31.12.2017

Yeliz Neslihan Akel

Öz

Tüm hukuk alanlarında olduğu gibi vergi hukukunda da yorum, zorunlu bir faaliyettir. Yorum faaliyetinde kullanılan yorum yöntemleri ile yorum türlerinin çeşitli hukuk okulları ile akımlarının etkisiyle oluştuğu bilinmektedir. Vergi hukukunda yorumun araçları olan, lâfzî, tarihî amaçsal ve sistematik yorum yöntemleri bulunmaktadır ve bu yöntemler 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda hükme bağlanmıştır. Bu yöntemleri kullanan kaynak bakımından yorum türleri de yasama yorumu, idarî, yargısal ve bilimsel yorumdur. Bu kaynaklar yorum yöntemlerini kullanmak suretiyle niteliği bakımından da açıklayıcı, düzeltici, genişletici, daraltıcı ve geliştirmeci yorum türlerini oluşturmaktadır. Anayasa’nın 73. maddesi ve 213 sayılı Kanun’un 3. maddesi temelinde, vergi hukukunun kanunîliği ve vergi hukukunda kıyas yasağı ilkeleri mevcuttur. Bu ilkelerin yanı sıra, vergi hukukuna mahsus geliştirilen ekonomik yaklaşım ilkesi, vergi hukukunda yorum faaliyetini farklı bir bakış açısıyla ele almamızı gerektirmektedir. Bu bağlamda amaçsal yorum yöntemi tarafından kullanılabilen geliştirmeci yorum türü, vergi hukukunda özel bir öneme sahip bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Vergi Hukuku, Yorum Teorileri, Yorum Yöntemleri, Yorum Türleri, Verginin Kanunîliği İlkesi, Ekonomik Yaklaşım İlkesi, Geliştirmeci Yorum

Interpretation in Tax Law

Öz

As in all branches of law, interpretation is a obligatory activity in tax law, as well. It is known that nowadays interpretation varieties and interpretation methods emerged with the impact of several law schools and movements. In tax law there are interpretation methods which can be identified as interpretation of tools, are literal, historical, teleological and systematic and these methods are adjudicated in Tax Procedure Law No. 213. Types of interpretation in terms of source are legislative, administrative, judicial and scientific and these types use interpretation methods. These sources constitute types of interpretations which are declarative, corrective, extensive, restrictive and developmentalist in terms of quality by using interpretation methods. On the basis of article 73 of the Constitution and article 3 of Law No. 213 there are principles of legality and prohibition of comparison in tax law. In addition to these principles, principle of economic approach developed for tax law, bring a different view of interpretation activity in tax law. In this context, the type of developmentalist interpretation usable by objective teleological method has a special designation in tax law.

Kaynakça

• Adal, Erhan: Hukukun Temel İlkeleri El Kitabı, İstanbul, Marmara Üniversitesi Yayın No. 428, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayın No. 372, Fatih Yayınevi Matbaası, 1985.
• Akıntürk, Turgut; Karaman, Derya Ateş: Medenî Hukuk, Onsekizinci (26. Baskı), İstanbul, Beta Yayınları, 2013. Aksoy, Şerafettin: Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi, Son Değişiklere Göre Yeniden Düzenlenmiş ve Gözden Geçirilmiş 5. Baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1999.
• Akyılmaz, Bahtiyar; Sezginer, Murat; Kaya, Cemil: Türk İdare Hukuku, Genişletilmiş ve Güncellenmiş 7. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• Aral, Vecdi: Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2007. Arslan, Mehmet: Vergi Hukuku, 2. Baskı, İstanbul, Alfa Basım, 2000.
• Artuk, Mehmet Emin; Gökcen, Ahmet; Yenidünya, Ahmet Caner: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Yeniden Gözden Geçirilmiş 5. Baskı, Ankara, Turhan Kitabevi, 2011.
• Atay, Ender Ethem: İdare Hukuku, Güncellenmiş ve Gözden Geçirilmiş 5. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi, 2016
• Balta, Tahsin Bekir: İdare Hukuku I: Genel Konular, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayın No. 326, Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1970/1972.
• Batun, Mehmet: Vergi Hukukunda Yorum ve İspat, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2012.
• Bilge, Necip: Hukuk Başlangıcı Dersleri, Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No: 358, 1975. 140 Vergi Hukukunda Yorum
• Bilici, Nurettin: Vergi Hukuku, Güncelleştirilmiş ve Geliştirilmiş 30. Bası (Tıpkı Basım), Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2012.
• Centel, Nur; Zafer, Hamide: Ceza Muhakemesi Hukuku, 6. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları, 2008. D
• önmezer, Sulhi; Erman, Sahir: Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Cilt:1, 14. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları, 1997.
• Dural, Mustafa; Sarı, Suat: Türk Özel Hukuku, Temel Kavramlar ve Medeni Kanunun Başlangıç Hükümleri, Cilt: I, 6. Baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2011.
• Duran, Lûtfi: İdare Hukuku Ders Notları, İstanbul, Fakülteler Matbaası, 1982.
• Giritli, İsmet; Bilgen, Pertev; Akgüner, Tayfun; Berk, Kahraman: İdare Hukuku, Altıncı Basımdan Yedinci Tıpkı Basım, İstanbul, Der Yayınları, 2015.
• Gözler, Kemal: Hukuka Giriş, 1. Baskı, Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları, 1998.
• Gözler, Kemal: Hukukun Genel Teorisine Giriş: Hukuk Normlarının Geçerliliği ve Yorumu Sorunu, Ankara, US-A Yayıncılık, 1998.
• Gözler, Kemal; Kaplan, Gürsel: İdare Hukuku, Güncellenmiş ve Düzeltilmiş Onsekizinci Baskı, Bursa, Ekin Yayınevi, 2016.
• Gözübüyük, A. Şeref: Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları, 32. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi, 2010.
• Gözübüyük, A. Şeref: Yönetim Hukuku, 34. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi, 2016.
• Gözübüyük, A. Şeref; Tan, Turgut: İdare Hukuku: Genel Esaslar, Cilt: I, Güncelleştirilmiş 11. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi, 2016.
• Günday, Metin: İdare Hukuku, Güncellenmiş ve Gözden Geçirilmiş 10. Baskı, Ankara, İmaj Yayınevi, 2015.
• Işıktaç, Yasemin: Hukuk Felsefesi, 3. (Tıpkı) Baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2010.
• Işıktaç, Yasemin: Hukuk Başlangıcı, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2010.
• Kalabalık, Halil: İdare Hukukunun Temel Kavram ve Kuramları, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 5. Baskı, Konya, Sayram Yayınları, 2014.
• Kaneti, Selim: Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Yenilenmiş 2. Bası, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1989.
• Karakoç, Yusuf: Genel Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 7. Bası, Ankara, 2014.
• Kırbaş, Sadık: Vergi Hukuku, 16. Baskı, Ankara, Siyasal Kitabevi, 2004.
• Musaballı, Hakkı: Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi, İstanbul, Selçuklu Matbaası, 1978.
• Mutluer, M. Kâmil: Vergi Genel Hukuku, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 121/9, 2006.
• Oğuzman, Kemal: Medeni Hukuk Dersleri, 6. Baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1990.
• Oktar, S. Ateş: Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Güncelleştirilmiş 12. Baskı, İstanbul, Türkmen Kitabevi, 2017.
• Onar, Sıddık Sami: İdare Hukukunun Umumî Esasları, Cilt: 1, Üçüncü Bası, İstanbul, İsmail Akgün Matbaası, 1966.
• Öncel, Mualla; Kumrulu, Ahmet; Çağan, Nami: Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş Değişiklikler İşlenmiş 24. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi, 2015.
• Özay, İl Han: Günışığında Yönetim, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2004.
• Özyörük, Mükbil: İdare Hukuku Dersleri, Ankara, Teksir, Daktilo, Fotokopi, 1972-1973.
• Saygılıoğlu, Nevzat: Vergi Hukukunda Yorum, Maliye ve Gümrük Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayın No: 1987/288, Ankara, 1987.
• Sözer, Ali Nazım: Hukukta Yöntembilim, İzmir, Beta Yayınları, 2008.
• Şeker, Nezih: Hukuksal Yapısıyla Vergi İncelemesi,1. Bası, İstanbul, Beta Yayınları, Şubat 1994.
• Turhan, Salih: Vergi Teorisi ve Politikası, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 6. Baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1998,
• Yıldırım, Turan; Melikşah, Yasin; Nur, Kaman; Özdemir, H. Eyüp; Üstün, Gül; Okay Tekinsoy, Özge: İdare Hukuku, Güncellenmiş 6. Baskı, İstanbul, Oniki Levha Yayıncılık, Yayın No: 60, 2015.
• Yılmaz, Binhan Elif: Maliye, İstanbul, Der Yayınları, 2015. Yüce, Turhan Tufan: Ceza Hukukunun Temel Kavramları, Ankara, 1985, s. 12.
• Akel, Yeliz Neslihan: “Vergi Hukukunda Yorum Yapan Kaynak Perspektifinde Değişim ve Agresif Vergi Planlaması Üzerine Bir Değerlendirme”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı 337, Ekim 2016, ss. 91-109.
• Akın, Yeliz Neslihan: “6545 Sayılı Kanun Değişiklikleri Sonrasında Vergi Yargısı”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı: 329, Yıl: 39, Şubat 2016, ss. 180-196.
• Aktaş, Sururi: “Hukukta Yorum Çabaları”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XV, S. 3–4, 2011, ss. 1-33, s. 1.
• Dündar, Durmuş: “Bilim, Araştırma ve Uygulamalı Hukukta Yöntem”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:1, Sayı: 1-2, 2001, ss. 57-81, s. 71.
• Kaufmann Hrsg. A.; Hassemer W.: Einführung in Rechtsphilosophie und Rechtsheorie der Gegenwart, 3. Auflage, Heidelberg/Karlsruhe 1981, s. 89-111, Çev.: Nevhis Deren Yıldırım, “Hukuk Felsefesine Giriş ve Günümüz Hukuk Teorisi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi - Prof. Dr. Ergun ÖNEN’e Armağan, s. 629-650.
• Kaya, Asım: “Amaçsal Yorum”, Ankara Barosu Dergisi, 2014/4, ss. 365-383, s. 367.
• Memiş, Emin: Anayasanın “’Vergi, Resim, Harç ve Benzeri Mali Yükümlülükler Kanunla Konulur, Değiştirilir ve Kaldırılır’ Kuralı Bağlamında, Vergi Kanunlarında Hükümete Tanınan ‘Alt ve Üst Sınırları Belirleme’ ve ‘Usul ve Esasları Maliye Bakanlığınca Belirlenir’ Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 138. Yıl Sempozyumu, 11-12 Mayıs 2006, Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları, No: 76, Danıştay Matbaası, 2008, ss. 33-107, s. 102.
• Otacı, Cengiz: “Hermeneutik (Yorum Bilim) ve Ceza Kanunlarının Yorumu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2010 (89), ss. 439-490, s. 451.
• Yaşar, Halis: “Objektif Zamana Uygun Yorum İle Objektif Tarihî yorum Arasındaki Farklar”, Leges Hukuk Dergisi, Yıl:4, Sayı:38, Şubat 2013, ss. 23-39, s. 38.
• MAHKEME KARARLARI Anayasa Mahkemesi; 10.07.2013 Tarih ve E. 2012/104, K. 2013/87 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/ Content /7de1befd-66be-4d00-b759-70b794ef7e24?higllightText=%3B% 22ama%C3%A7sal%20yorum%22&excludeGerekce=False&wordsOnly=False, [Erişim Tarihi: 20.08.2017].
• 03.04.2013 Tarih ve E. 2011/142, K. 2013/52 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/ Content/696 d5229-e476-4b5f-a45f-cc0923693995?higllightText=%3B%22 lafzi%22&excludeGerekce=False&wordsOnly=False, [Erişim Tarihi: 20.08.2017].
• 18.12.1979 Tarih ve E. 1979/22, K. 1979/45 Sayılı Karar; (Çevrimiçi), http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/ Content /6cc98fda-d93b-426e-9697-05acccef29f2?higllightText=%3B%22yasama%20yorumu%22&excludeGerekce=False&wordsOnly=False, [Erişim tarihi: 20.05.2017].
• Danıştay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu; 12.06.1980 Tarih ve E. 1977/1, K. 1980/2 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://khyk.kazancihukuk.com/#1z8a3FJ52UKT3 eC8cP4IpMX%2B7NMt2gFWlnEsBd88JGeVyEZqtObSOXA~~, [Erişim Tarihi: 08.09.2017].
• Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu; 18.02.2000 Tarih ve E. 1997/1, K. 2000/1 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://khyk.kazancihukuk.com/#1z8a3FJ52UKT3e C8cP4IpMX%2B7NMt2gFWlnEsBd88JGeVmuhHYeFcS3w~~, [Erişim Tarihi: 22.08.2017].
• Yargıtay Hukuk Genel Kurulu; 08.06.2005 Tarih ve E. 2005/12-357, K. 2005/363 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://khyk.kazancihukuk.com/#1z8a3FJ52UKT3 eC8cP4IpMX%2B7NMt2gFWlnEsBd88JGeWU8KBsp!6v3g~~, [Erişim Tarihi: 08.09.2017].
• 07.06.2000 Tarih ve E. 2000/10-928, K. 2000/955 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://khyk.kazancihukuk.com/#1z8a3FJ52UKT3eC 8cP4IpMX%2B7NMt2gFWlnEsBd88JGeUtPMQtAWQD9g~~, [Erişim Tarihi: 19.06.2017].
• Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu; 14.01.1994 Tarih ve E. 1993/143, K. 1994/1 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://www.emsalyargi.com/danistay.php?tpage= b26e91c5ae43cf2c&page=211689e36e0aff4f&karar=9f705c7fd035bd56&search=%22Geni%C5%9Fletici+Yorum%22, [Erişim Tarihi: 19.06.2017].
• Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu; 06.12.1996 Tarih ve E. 1996/320, K. 1996/410 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://www.emsalyargi.com/danistay. php?search=& daire=b26e91c5ae43cf2c&eyil=&eno1=&eno2=&kyil=&kno1=&kno2=&ktarih1=&ktarih2=, [Erişim Tarihi: 06.09.2017]. 20.12.1996 Tarih ve E. 1996/217, K. 1996/420 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://khyk.kazancihukuk.com/#1z8a3FJ52UKT3e C8cP4IpMX%2B7NMt2gFWlnEsBd88JGeUyMiNpOvGskg~~, [Erişim Tarihi: 21.08.2017].
• 28.09.2011 Tarih ve E. 2011/376, K. 2011/493 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://khyk.kazancihukuk.com/#1z8a3FJ52UKT3e C8cP4IpMX%2B7NMt2gFWlnEsBd88JGeW2r88C6JGQPw~~, [Erişim Tarihi: 21.06.2017].
• Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu; 12.12.2012 Tarih ve E. 2012/327, K. 2012/429 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://khyk.kazancihukuk.com/#1z8a3FJ52UKT3 eC8cP4IpMX%2B7NMt2gFWlnEsBd88JGeUIUqZZM%2BwWCQ~~, [Erişim Tarihi: 19.08.2017].
• Sayıştay Daireler Kurulu; 06.12.2000 Tarih ve K. 1051/10 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://khyk.kazancihukuk.com/#1z8a3FJ52UKT3eC8cP4IpMX%2B7NMt2gFWlnEsBd88JGeVMIBe2l1QTZg~~, [Erişim Tarihi: 04.08.2017].
• Danıştay 3. Dairesi; 31.01.1992 Tarih ve E. 1990/2543, K. 1992/348 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://www.emsalyargi.com/danistay. php?search= &daire=b26e91c5ae43cf2c&eyil=&eno1=&eno2=&kyil=&kno1=&kno2=&ktarih1=&ktarih2=, [Erişim Tarihi: 19.08.2017].
• 05.02.1997 Tarih ve E. 1995/2843, K. 1997/441 Sayılı Karar, (Çevrimiçi), http://khyk.kazancihukuk.com/#1z8a3FJ52UKT3eC 8cP4IpMX%2B7NMt2gFWlnEsBd88JGeXZJ0!WkOwO4w~~, [Erişim Tarihi: 19.06.2017].
• DİĞER KAYNAKLAR Çilingir, Ali İhsan Özgür: Vergi Hukukunda Yorum, İstanbul, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Mali Hukuk Bilim Dalı, Doktora Tezi, 2012.
• Karabatak, Rüstem: Hukukun Anlam Bakımından Uygulanması (Yorum ve Nitelendirme), İstanbul, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mali Hukuk Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı; 17.08.2017 tarih ve 64597866-105[267-2016]15442 sayılı Özelge, (Çevrimiçi), http://www.gib. gov.tr/gibmevzuat, [Erişim Tarihi: 07.07.2017].
• 12.09.2017 tarih ve VUK-95/ 2017-8 sayılı Vergi Usul Kanunu Sirküleri/95, (Çevrimiçi), http://www. gib.gov.tr/gibmevzuat, [Erişim Tarihi: 07.07.2017].
• 26.01.2006 tarih ve B.07.1.GİB.0.28/2810-13-986 sayılı Genel Yazı, (Çevrimiçi), http://www.gib.gov. tr/gibmevzuat, [Erişim Tarihi: 08.07.2017].
• Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük; (Çevrimiçi), http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts& arama=gts&guid=TDK.GTS. 574ce3405200e4.23466420, [Erişim Tarihi: 28.06.2017].