TÜRK MAHKEMELERİNDE YABANCI HUKUKUN UYGULANMASI

Yıl 2013, Cilt: 33 Sayı: 2, 75 - 114, 03.03.2016

Tuğçe Nimet Yaşar

Öz

Kural olarak Türk mahkemelerinde Türk hukuku uygulanmaktadır. Ancak kanunlar ihtilâfı
kuralları gereğince yabancılık unsuru taşıyan özel hukuka ilişkin işlem ve ilişkilerde yabancı
hukukun uygulanması da mümkündür. Yabancı hukukun uygulanması, onun “hukuk” veya
“vakıa” olarak nitelendirilmesine göre değişiklik arz etmektedir. 5718 sayılı Milletlerarası
Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 2. maddesinin I. fıkrasında hâkimin Türk
kanunlar ihtilâfı kurallarını ve bu kurallara göre yetkili olan yabancı hukuku kendiliğinden
(re’sen - ex offi cio) uygulayacağı düzenlenmiştir. Başka bir ifade ile Türk mahkemelerinde
hâkim, tarafl arın taleplerine bağlı olmaksızın yetkili yabancı hukuku belirlemeli ve içeriğini
araştırmalıdır. Bu bağlamda çalışmamızda Türk mahkemelerinde yabancı hukukun tespiti
ve uygulanması diğer hukuk sistemleri ile karşılaştırmalı olarak incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yabancı hukuk, vakıa, iura novit curia, yabancı hukukun tespiti, yabancı hukukun uygulanması

APPLICATION OF FOREIGN LAW IN THE COURTS OF TURKEY

Öz

As a rule, Turkish courts apply Turkish law. However, according to the rules of confl ict of
laws foreign law may be applied to the acts and relations regarding private law containing
foreign element. The application of foreign law varies according to whether the foreign law
is treated as a question of “law” or “fact”. Pursuant to Article 2 section I of the Turkish
Code on Private International Law and Civil Procedure numbered 5718, the judge shall ex
offi cio apply the rules of Turkish confl ict of laws and foreign law, which is competent under
these rules. Regarding this provision, ascertaining foreign law and application of foreign
law in the courts of Turkey (with comparison to other legal systems) have been examined
in this study.

Anahtar Kelimeler

Foreign law, fact, iura novit curia, ascertaining foreign law, application of foreign law

Kaynakça

• AKİL, Cenk; Hâkimin Hukuku Kendiliğinden Uygulaması İlkesi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 57, Sayı 3, 2008, s. 1-32.
• ALTUĞ Yılmaz /Mustafa YASAN; Milletlerarası Özel Hukukta Kamu Düzeni, Prof. Dr. Ergun Önen’e Armağan, Alkım Yayınevi, İstanbul 2003, s. 139-149.
• AYBAY, Rona; Türk Mahkemesince Uygulanacak Yabancı Yasanın, Anayasa’ya Aykırılığı Sorunu, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 54, 2004, s. 139-145.
• AYBAY, Rona; An Introduction to Law, Alfa Yayınları, İstanbul, 2013.
• AYBAY, Rona /Esra DARDAĞAN; Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008.
• ÇELİKEL, Aysel; Devletler Özel Hukuku’nun Konusuna Giren Uyuşmazlıklarda Anayasal Denetim, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 8, 1991, s. 209–224.
• ÇELİKEL, Aysel /Bahadır ERDEM; Milletlerarası Özel Hukuk, 13. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2014.
• DOĞAN, Vahit; Milletlerarası Özel Hukuk Ders Kitabı, 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2013.
• DÖLLE, Hans; Über die Anwendung fremden Rechts, Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht (GRUR), 1957, s. 56–62.
• ERKAN, Mustafa; MÖHUK Madde 31 Bağlamında Türk Hukukunda Doğrudan Uygulanan Kurallara Bakış, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XV, Yıl 2011, Sayı 2, s. 81–121.
• ESPLUGUES, Carlos/ José Luis IGLESIAS/ Guillermo PALAO (Ed.); Application of Foreign Law, Sellier, Munich 2011.
• FAWCETT, James /Peter NORTH: Cheshire and North’s Private International Law, 12. Bası, Oxford University Press, London, 1992.
• GİRAY, Faruk Kerem; Milletlerarası Özel Hukuk Hakkaniyetinin 5718 Sayılı MÖHUK Kapsamında Değerlendirilmesi, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Erhan Adal’a Armağan, Yıl 2011– 2012, Cilt VIII–IX, Sayı 1–2, s. 555–577.
• GÜRİZ, Adnan; Hukuk Başlangıcı, 10. Bası, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2005.
• HARFIELD, Henry; Extraterritorial Application of Law – General Principles, 64 Am. Soc’y Int’l L. Proc., 1970, s. 130–134.
• HAUSMANN, Rainer; Pleading and Proof of Foreign Law – a Comparative Analysis, The European Legal Forum - Forum iuris communis Europae, Sayı 1, 2008, s. 1–13.
• HERZOG, Brigitte; Proof of International Law and Foreign Law Before a French Judge, Va. J. Int’l L., Vol. 18:4, 1978, s. 651–663.
• HUNTER, I. A; Proving Foreign and International Law in the Courts of England and Wales, 18 Va. J. Int’l L. 1977–1978, s. 665–696.
• HÜBNER, Hess; Die Revisibilität ausländischen Rechts nach der Neufassung des §545 ZPO, Neue Juristische Wochenschrift (NJW) 2009, s. 3132–3135.
• JÄNTERÄ-JAREBORG, Maarit; Foreign Law in National Courts A Comparative Perspective, Recuil des Cours, Cilt 304, 2003, s. 185–385.
• KÖSOĞLU, Mehmet; Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun 31. Maddesi: Sözleşme ile Sıkı İlişkili Üçüncü Bir Devletin Doğrudan Uygulanan Kurallarına Etki Tanınması, MHB Yıl 28, Sayı 1–2, s. 147–172.
• KURU, Baki; Hukuk Muhakemeleri Usulü, Cilt II, Sevinç Matbaası, Ankara, 1980.
• KURU, Baki /Ramazan ARSLAN/Ejder YILMAZ; Medenî Usul Hukuku, 18. Bası, Yetkin Hukuk Yayınları, Ankara, 2007.
• MERRYMEN, John Henry; Foreign Law as a Problem, 19 Stan. J. Int’l L.,1983, s. 151–173.
• NAGEL, Heinrich /Peter GOTTWALD; Internationales Zivilprozessrecht, 7. Bası, Verlag. Dr. Otto Schmidt, Köln, 2013.
• NOMER, Ergin; Devletler Hususî Hukuku, 20. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2013.
• NOMER, Ergin; Davada Yabancı Kanun, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1972.
• OĞUZ, Arzu; Hukuk Tarihi ve Karşılaştırmalı hukuk Açısından Uluslararası Ticaret Hukuku (Lex Mercatoria) – Unidroit İlkeleri’nin Lex Mercatoria Niteliği, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 2001, Cilt 50, Sayı 3, s. 11–53.
• OĞUZMAN, Kemal /Nami BARLAS; Medenî Hukuk, 18. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2012.
• ÖKÇÜN, A. Gündüz; Devletler Hususî Hukuku’nun Kaynakları ve Kamu Düzeni, 2. Bası, Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları, Ankara 1997.
• ÖZDEMİR KOCASAKAL, Hatice; Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2001.
• ÖZDEMİR KOCASAKAL, Hatice; Sözleşmelere Uygulanacak Hukukun MÖHUK m. 24 Çerçevesinde Tespiti ve Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları, MHB, Yıl 30, Sayı 1-2, 2010, s. 27-88.
• PRÜTTING, Hanns; Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung, 4. Bası, Verlag C.H. Beck, München, 2013.
• RUHİ, Ahmet Cemal/Yavuz KAPLAN; Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Tenfi zi Açısından Kamu Düzeni (Ordre Public), MHB, Yıl 22, 2002, s. 643-663.
• SCHÜTZE, Rolf; Deutsches Internationales Zivilprozessrecht unter Einschluss des Europäischen Zivilprozessrechts, 2. Bası, de Gruyter, Göttingen, 2005.
• SONNENBERGER, H. Jürgen; Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, 6. Bası, Verlag C.H. Beck, München, 2012.
• ŞANLI, Cemal /Emre ESEN/İnci ATAMAN-FİGENMEŞE, Milletlerarası Özel Hukuk, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2013.
• TEKİNALP, Gülören; Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları, 10. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2009.
• TEKİNALP, Gülören; MÖHUK’ta Uygulanacak Hukuk Açısından Düzenlenmeyen veya Eksik Düzenlenen Konular, Prof. Dr. Selâhattin Sulhi Tekinay’ın Hatırasına Armağan, Beta Yayınevi, İstanbul, 1999, s. 579-588.
• YILMAZ, Ejder; Hukuk Sözlüğü, 10. Bası, Yetkin Hukuk Yayınları, Ankara, 2006.