General Evaluation of the Contract On the Carriage of Passengers By Sea in the Private International Law

Yıl 2017, Cilt: 37 Sayı: 2, 508 - 546, 15.12.2017

Burcu İrge Erdoğan

Öz

The applicable law in the resolution of disputes regarding the carriage of passengers by sea contract is the articles 24-26 of the Code on Private International Law and International Civil Procedure No. 5718 (MÖHUK). Accordingly, the fact that whether the contract is or is not in the scope of package tours determines according to which article the law will be applied. Furthermore there is no special provision regarding the competent court in which cases will be filed. In 1974, Athens Convention relating to the Carriage of Passengers and their Luggage by Sea, 1974 (Athens Convention) was drafted. Due to subsequent developments in carriage of passengers, Protocol Of 2002 To The Athens Convention Relating To The Carriage Of Passengers And Their Luggage By Sea, 1974 (2002 Protocol), which implements some changes to the Convention, was enacted. The Athens Convention contains provisions on the subject of the case, the competent court and the matters of recognition and enforcement as well. Nevertheless Turkey is not yet a party to the Convention or the Protocol.

Anahtar Kelimeler

Carriage of passengers by sea, Applicable law, Element of foreignness, Athens Convention, 2002 Protocol

Milletlerarası Özel Hukukta Deniz Yoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmesine İlişkin Genel Değerlendirme

Öz

Yabancı unsurlu deniz yoluyla yolcu taşıma sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklarda uygulanacak hukuk 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuk Hakkında Kanunun (MÖHUK)  m. 24 ile MÖHUK m. 26 kapsamında değerlendirilmektedir. Buna göre sözleşmenin paket tur kapsamında olup olmaması hangi maddeye göre uygulanacak hukukun belirleneceğini ifade eder. Bunun yanında açılacak davalarda yetkili mahkeme konusunda da MÖHUK’ ta özel düzenleme yer almamaktadır. 1974 tarihli Denizde Yolcu ve Bagajların Taşınmasına dair 1974 Atina Konvansiyonu (Atina Konvansiyonu) kabul edilmiştir. Ardından gelişen yolcu taşımaları ile birlikte söz konusu Konvansiyonda birtakım değişiklikler öngören Yolcuların ve Bagajların Deniz Yolu ile Taşınmasına İlişkin Atina Sözleşmesine Ait 2002 Protokolü (2002 Protokolü) düzenlenmiştir. Atina Konvansiyonunda da davanın esası, yetkili mahkeme ve tanıma-tenfiz konuları hakkında hükümler yer almaktadır. Türkiye henüz bu Konvansiyona ve 2002 Protokolüne taraf değildir.

Anahtar Kelimeler

Deniz yoluyla yolcu taşıma sözleşmesi, Uygulanacak hukuk, Yabancılık unsuru, Atina Konvansiyonu, 2002 Protokolü

Kaynakça

• AKINCI, Ziya, Tarafların Yetkili Hukuku Belirlememeleri Durumunda Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk, Ankara, 1992.
• AKINCI, Ziya, Milletlerarası Usul Hukukunda Seçilen Mahkemenin Bağlantılı Olması Koşulu, MHB, C. 22, S. 2, Y. 2002, Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan, s. 1-27.
• ALGANTÜRK, Didem, Yolcuların ve Bagajların Deniz Yolu ile Taşınması Hakkında 1974 Atina Konvansiyonu’na 2002
• Protokolü ile Getirilen Temel Değişiklikler, AÜEHFD, V.VII, S. 1-2, Haziran 2003, s. 581-589.
• ALİBABA, Arzu, Milletlerarası Sözleşmelerde Hukuk Seçimi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2005.
• ARKAN, Sabih, Yolcu Taşımalarında Karşılaşılan Bazı Hukuki Sorunlar Üzerine Düşünceler, BATİDER, C. XII, S. 1, Haziran 1983, s. 13-25.
• ARSLAN, İlyas, 5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun Uyarınca Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerinde Zımnî Hukuk Seçimi, MHB, C. 33, S. 2, Y. 2013, s. 1-41.
• ARSLAN, İlyas, Milletlerarası Özel Hukukta Mutad Mesken Kavramı, İstanbul, 2014.
• ASLAN, İ. Yılmaz, 6502 Sayılı Kanuna Göre Tüketici Hukuku, 5. Baskı, Bursa, 2015.
• ATAMER, Kerim, 2002 Atina Sözleşmesinde ve Türk Ticaret Kanunu Tasarısında Deniz Yolu İle Yolcu Taşıma Sözleşmesi, BATİDER, C.XXIV, S.3, Yıl 2008, s. 103- 213.
• ATAMER, Kerim/ SÜZEL, Cüneyt, Yeni Deniz Ticaret Hukuku’nun Kaynakları, Cilt I, İstanbul, 2013.
• ATAMER, Yeşim, Devletler Özel Hukukunda Tüketicinin Korunması, İHFM, C.LV, 1996, s. 421-447.
• AYBAY, Aydın, Borcun İfa Yeri ve Yetkili Mahkeme, İÜHFM, C. 26, S. 1-4, 1960, s. 218-225.
• AYBAY, Rona/DARDAĞAN, Esra, Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı), 2. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008.
• BAYATA CANYAŞ, Aslı, AB ve Türk Hukuku Uyarınca Sözleşmeye Uygulanacak Hukuka İlişkin Genel Kural, Ankara, 2012.
• BAYATA CANYAŞ, Aslı: Roma I Tüzüğü ve Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun Uyarınca Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerinde Örtülü Hukuk Seçimi, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C.1, 2011, s. 110-121.
• BAYRAKTAROĞLU ÖZÇELİK, Gülüm, Yabancı Unsurlu Tüketici Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisinin Tayini, AÜHFD, C. 63, S. 4, 2014, s. 833-878.
• BELGİN GÜNEŞ, Derya, Yetki Sözleşmeleri, İstanbul Barosu Dergisi, C. 86, S. 5, Y. 2012, s. 199-221.
• CAN, Mertol, Türk Hukukunda ve Milletlerarası Hukukta Deniz Yolu ile Yolcu Taşıma Sözleşmesi, İmaj Yayıncılık, İstanbul, 2001.
• ÇABRİ, Sezer, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, Ankara 2016.
• ÇAKALIR, Yalçın, Sözleşmeye Uygulanacak Yasanın Belirlenmesinde Varsayılan İrade ve Örtülü İradenin Rolü, Prof. Dr. Ernst E. Hisch’in Hatirasına Armağan, Ankara 1986, s. 457-497.
• ÇALIŞKAN, Zeynep, 5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 26. Maddesine Göre Tüketici Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk, MHB, C. 28, S. 1-2, Y. 2008, s. 27-57.
• ÇELİKEL, Aysel/ ERDEM, B. Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, 14. Bası, İstanbul 2016.
• ÇETİNGİL, Ergon, Türk Hukukunda Deniz Yoluyla Yolcu v Bagaj Taşıma Sözleşmesi ve Sigorta Sorumluluk ve Sigorta Hukuku Bakımından İkinci Taşımacılık Sempozyumu (Bildiriler-Tartışmalar), 24-25 Ocak 1985, Maçka-İstanbul, s. 129-162.
• DOĞAN, Vahit, Milletlerarası Özel Hukuk, 4. Baskı, Ankara, 2016.
• DOĞAN, Vahit, Tüketici Akitlerine Uygulanacak Hukukun Tespiti, SÜHFD, C. 5, S. 1-2, 1996, s. 153-179.
• DOĞAN, Vahit, Milletlerarası Özel Hukukta Zayıf Akit Tarafın Korunması, MHB, C. 15, s. 1-2, Y. 1995, s. 21-42.
• DOĞANAY, İsmail, Denizde Yolcu Taşıma Mukavelesi, Yargıtay Dergisi, C. 2, S.2, 1976, s. 125-139.
• DOĞANGÜN, Temel, Türk Hukukunda Yabancı Unsurlu Hukuki İşlemlerin Şekline Uygulanacak Hukuk, Ankara,1996.
• EKŞİ, Nuray, Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, 2. Bası, İstanbul, 2000.
• EKŞİ, Nuray, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, İstanbul, 2013.
• ERDEM, B. Bahadır, 5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’da Düzenlenen Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerinde Uygulanacak Olan Hukuk, Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Nüsret-Semahat Arsel Uluslararası Ticaret Hukuku Araştırmaları Merkezi Konferans Yayımları Serisi-2, Avrupa’da Devletler Özel Hukuku ve Yeni Türk Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un Akitler ve Ticaret Hukukuna İlişkin Hükümleri, İstanbul, 2010, s. 95-104.
• ESEN, Emre, Türk Hukukunda Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Münhasır Yetki Kavramı, MHB, Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan, C. 22, S. 2, Y. 2002, s. 183-206.
• GÜNGÖR, Gülin, The Priciple of Proximity in Contractual Obligations: The New Turkish Law on Private Internatioanl Law and International Civil Procedure, Ankara Law Review, Vol. 5, No. 1, 2008, s. 1-21.
• GÜNGÖR, Gülin, Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması, Ankara, 2000.
• GÜNGÖR, Gülin, Temel Milletlerarası Özel Hukuk Metinlerinin Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Konusunda Yakınlık Yaklaşımı, Ankara, 2007.
• GÜNGÖR, Gülin, Tüketicinin Mutad Mesken Hukuku, AÜHFD, 2008, C.57, S.2, s.115-132.
• ILGIN, Canan Özlem, Deniz Yolu ile Yolcu Taşıma Sözleşmesine İlişkin Bir Değerlendirme, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Y. 6, S. 12 Güz 2007/2, s. 231-258.
• KENDER, Rayegân, Deniz Yoluyla Yolcu ve Bagaj Taşınmasına Dair 1974 Atina Konvansiyonu ve Sigorta (Tebliği), Sorumluluk ve Sigorta Hukuku Bakımından İkinci Taşımacılık Sempozyumu (Bildiriler-Tartışmalar) , İstanbul 24-25 Ocak 1985, s. 101-127.
• KENDER, Rayegân, Deniz yolu İle Yolcu Taşınmasına Dair Kaidelerin Enternasyonel Hukukta Birleştirilmesi (29 Nisan 1961 Tarihli Brüksel Konvansiyonu), İÜHFM, C. XXVIII, S. 3-4, s. 713-750
• NOMER, Ergin, Devletler Hususi Hukuku, 21. Bası, İstanbul, 2015.
• NOMER, Ergin, Milletlerarası Usul Hukuku, İstanbul 2009.
• OKAY, Sami, Deniz Ticareti Hukuku II, Navlun Mukaveleleri, Denizde Yolcu Taşıma ve Deniz Ödüncü Mukaveleleri, İstanbul, 1971.
• OZANOĞLU, Hasan Seçkin, Tüketici Sözleşmeleri Kavramı, AÜHFD 2001, C. L, S. 1, s. 55-90.
• ÖKSÜZ, Ömer, Tüketici Hukukunda Paket Tur Sözleşmeleri, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Y. 19, S.66, 2006; s. 331-351.
• ÖNDER, Salih, 1974 Tarihli Atina Konvansiyonu Bağlamında Denizde Yolcu Taşıma Sözleşmesi, Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, C.II, Ankara 2010, s. 537-1558.
• ÖNDER, Salih, Denizde Yolcu Taşıma Sözleşmesinde Taşıyanın Sorumluluğunun Sınırı, Ankara Barosu Dergisi, 2011/4, s. 213- 238.
• ÖZDEMİR KOCASAKAL, Hatice, Sözleşmelere Uygulanacak Hukukun MÖHUK m. 24 Çerçevesinde Tespiti ve Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları, MHB, C. 30 S. 1-2, Y. 2010, s. 27-88.
• ÖZDEMİR, Hatice, MÖHUK Kapsamına Giren Sözleşmelerin Tespiti Bağlamında Yabancılık Unsuru Taşıyan Sözleşme ve Uluslararası Sözleşme Kavramları, İstanbul Barosu Dergisi, C. 73, S. 10-11-12, 1999, s. 926-941,
• ÖZEL, Sibel, Sözleşmesel İlişkide MÖHUK m. 24/II’de Öngörülen Objektif Bağlama Kuralının Mukayeseli Hukuk Açısından Değerlendirilmesi, Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan, MHB, C. 22, S. 2, Y. 2002, s. 577-617.
• ÖZKAN, Işıl, Devletler Özel Hukukunda İkametgah, Mutad Mesken ve İşyeri Bağlama Noktalarının Yeniden Değerlendirilesi, Ankara, 2003.
• ÖZTEKIN GELGEL, Günseli, Topluluk Bünyesinde Hukukların Uyumlaştırılması ve Tüketicinin Korunması, Nihal Uluocak’a Armağan, İstanbul, 1999, s. 101-112.
• ÖZTEKIN GELGEL, Günseli, Türk Devletler Özel Hukukunda Tüketici Akitlerine İlişkin Sorunlar, İstanbul, 2000.
• ÖZTEKİN GELGEL, Günseli, 5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun Bünyesinde Tüketici Sözleşmeleri, Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Nüsret-Semahat Arsel Uluslararası Ticaret Hukuku Araştırmaları Merkezi Konferans Yayımları Serisi-2, Avrupa’da Devletler Özel Hukuku ve Yeni Türk Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un Akitler ve Ticaret Hukukuna İlişkin Hükümleri, İstanbul, 2010, s. 197-209.
• ÖZTEKİN, Günseli, Tüketici Akitlerinden Doğan İhtilaflarda Brüksel Konvansiyonu’nun Kabul Ettiği Yetki Kuralına İlişkin İki Avrupa Topluluğu Mahkemesi Kararı Örneği, Prof. Dr. Erdoğan MOROĞLU’ na 65. yaş günü Armağanı, İstanbul.1999.
• PEKGÜN, İsmail Mert, 6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu Uyarınca Donatanın Gemi Adamlarının Kusurlarından Doğan Sorumluluğu ve Sorumluluğun Deniz Alacaklarına Karşı Sorumluluğun Sınırlandırılması Hakkında Londra Konvansiyonu Uyarınca Sınırlandırılması, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2013.
• SARGIN, Sargın, Milletlerarası Usul Hukukunda Yetki Anlaşmaları, Ankara, 1996.
• SERT, Selin, 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Hükümlerine Göre Paket Tur Sözleşmeleri, TAAD, Yıl:6, S. 22, Temmuz 2015, s. 217-140.
• SÜZEL, Cüneyt, Türk Mevzuatında Gemi Tanımı, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, İstanbul, 2010, s. 1615-1644.
• ŞANLI, Cemal, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlık Çözüm Yolları, 6. Bası, İstanbul, 2016.
• ŞANLI, Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN FİGANMEŞE, İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, 4. Bası, İstanbul, 2016.
• TARMAN, Zeynep Derya, 5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) Uyarınca Yabancılık Unsuru Taşıyan Akdi Borç İlişkilerinde Hukuk Seçimi, BATİDER, 2010, C. XXVI, S. 1, s. 143-168.
• TAŞKIN, Melda, Deniz Yolu İle Yolcu Taşıma Sözleşmesinde Taşıyanın Gemi Kazasından Sorumluluğu, İstanbul, 2016.
• TEKİNALP, Gülören, Akdi İlişkide Uygulanacak Hukuk-MÖHUK m. 24 ve Zımni Hukuk Seçimi, MHB, C. 5, S.1, Y. 1985, s. 28-31.
• TEKİNALP, Gülören/UYANIK ÇAVUŞOĞLU, Ayfer, Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları, 12. Bası, İstanbul, 2016.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin, Taşınır Mallara İlişkin Milletlerarası Unsurlu Satım Akitlerine Uygulanacak Hukuk, Ankara, 1996. ULUĞ CİCİM, İlknur, Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre Deniz Yolu ile Yolcu Taşıma Sözleşmesi, MÜHFHAD Özel Sayı, 6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu’nu Beklerken 10-11-12 Mayıs 2012 Sempozyum, C. 18, S. 2, Y. 2012 İstanbul, s. 525-543.
• ULUOCAK, Nihal, Kanunlar İhtilafı (Yasama Yetkisi Kuralları), İstanbul, 1971.
• VARDAR HAMAMCIOĞLU, Gülşah, Paket Tur Sözleşmelerinde Tüketicinin Korunması, İÜHFM, C. LXVIII, S.1-2, s. 275-304.
• YAVUZ, Cevdet/ACAR, Faruk/ÖZEN, Burak, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 10. Baskı, İstanbul, 2014.