VELAYET SORUMLULUĞU VE ÇOCUKLARIN KORUNMASI HAKKINDA TEDBİRLER YÖNÜNDEN YETKİ, UYGULANACAK HUKUK, TANIMA, TENFİZ VE İŞBİRLİĞİNE DAİR 1996 TARİHLİ LAHEY SÖZLEŞMESİ VE TÜRK MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUNA ETKİSİ

Yıl 2017, Cilt: 37 Sayı: 2, 911 - 1003, 15.12.2017

Ayşe Elif Ulusu Karataş

Öz

“Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunması Hakkında Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair 1996 Tarihli Lahey Sözleşmesi”, yabancılık unsuru içeren velayet sorumluluğu ve çocukların korunmasına ilişkin ihtilaflar bakımından, adli ve idari makamların milletlerarası yetkisine, uygulanacak hukuka ve alınan kararların tanınması ve tenfizine dair hükümler getiren, uygulama alanı oldukça geniş bir milletlerarası özel hukuk sözleşmesidir. Sözleşme, Türkiye bakımından 01.02.2017 tarihinde yürürlüğe girmiş ve Türk hukuk mevzuatının bir parçası haline gelmiştir. Bu çalışmada, Sözleşme’nin Türkiye’de yürürlüğe girmesiyle birlikte; Sözleşme’nin Türk milletlerarası özel hukuk kuralları üzerindeki etkisi; Sözleşme’nin uygulama alanı, yetki kuralları, kanunlar ihtilafı kuralları ve tanıma-tenfiz hükümleri incelenerek ortaya konacaktır. 

Anahtar Kelimeler

1996 tarihli Lahey Çocuk Koruma Sözleşmesi, Velayet sorumluluğu, Milletlerarası yetki, Uygulanacak hukuk, Tanıma-tenfiz

1996 HAGUE CONVENTION ON JURISDICTION, APPLICABLE LAW, RECOGNITION, ENFORCEMENT AND CO-OPERATION IN RESPECT OF PARENTAL RESPONSIBILITY AND MEASURES FOR THE PROTECTION OF CHILDREN AND ITS IMPACTS ON TURKISH PRIVATE INTERNATIONAL LAW

Öz

“1996 Hague Convention on Jurisdiction, Applicable Law, Recognition, Enforcement and Co-Operation In Respect of Parental Responsibility and Measures for the Protection of Children” addresses a very wide range of international parental responsibility and child protection issues. Aiming to improve the protection of children in international situations and seeking to avoid conflicts between legal systems in relation to measures taken for the protection of children, Convention provides rules on jurisdiction, applicable law and recognition and enforcement in respect of parental responsibility and protection measures of children. The Convention entered into force in Turkey on 01.02.2017 and since then it became applicable under Turkish law. In this study, the possible impacts of 1996 Hague Child Protection Convention on Turkish private international law will be revealed by analyzing the scope of application, jurisdiction, conflict of law and recognition and enforcement rules of the Convention.

Anahtar Kelimeler

1996 Hague Child Protection Convention, Parental responsibility, Jurisdiction, Applicable law, Recognition-enforcement

Kaynakça

• AKINCI, Ziya, Milletlerarası Usul Hukukunda Yetki sözleşmesine Dayanan Yabancı Derdestlik, Ankara 2002.
• AKINCI, Ziya/DEMİR-GÖKYAYLA, Cemile, Milletlerarası Aile Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010.
• ARSLAN, İlyas, Milletlerarası Özel Hukukta Mutad Mesken Kavramı, İstanbul 2014.
• ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci, Çocukların Uluslararası Kaçırılmasının Hukuki Yönlerine Dair 1980 tarihli Lahey Sözleşmesi (1980 tarihli Çocuk Kaçırma Sözleşmesi), Prof. Dr. Nihal Uluocak’a Armağan, İstanbul 1999.
• ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci, La Haye Sözleşmelerinde İade ve Devam Eden Atıf ve Bu Konuda Gelişen Yeni Anlayış (Atıf), MHB, 2002/2, Ergin Nomer’e Armağan.
• AYGÜN, Mesut, Milletlerarası Özel Hukukta Nafakaya İlişkin Yeni Sistem, Yetkin Yayınları, Ankara 2017.
• BALKAR-BOZKURT, Süheyla, Uluslararası Özel Hukuk’ta Bitmeyen Tartışma Tartışma: Atıf (Renvoi) Teorisi, Uygulaması ve Değerlendirilmesi, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014/2, Doç. Dr. Melike Batur Yamaner’in Anısına Armağan, Cilt II.
• BAYATA-CANYAŞ, Aslı, 5718 Sayılı Yeni MÖHUK Uyarınca Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Özellikle Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları, Haluk Konuralp Anısına Armağan, C. 3, Ankara 2009.
• BAYATA-CANYAŞ, Aslı, Yabancı Mahkemeler Tarafından Verilen Ortak Velayet Kararlarının Türk Mahkemelerince Tanınması ve Tenfizi, Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Konular Sempozyumu, Eskişehir, 21-22 Nisan 2016 Sempozyum Bildirileri ve Tartışmalar, Ed. Bilgin Tiryakioğlu/ Mesut Aygün/ Ali Önal/ Kübra Altıparmak/ Cansu Kaya, Yetkin Yayınları, 2016.
• BOZDAĞ, Gonca Gülfem, Türk Hukukunda ve Uluslararası Hukukta Nafaka (Nafaka), Yetkin Yayınları, Ankara 2015.
• BOZDAĞ, Gonca Gülfem, Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Lahey Sözleşmesi Kapsamında Çocuğun İadesi Talebinin Red Nedenleri (Çocuğun İadesi), Yetkin Yayınları, Ankara 2014.
• Conclusions and Recommendations of the 2011 Special Commission (Part I), Annex 1, www.hcch.net.
• ÇELİKEL, Aysel/ERDEM, B. Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, 15. Bası, Beta, İstanbul 2017.
• ÇÖRTOĞLU-KOCA, Sema, Evliliğe ve Ebeveyn Sorumluluğuna İlişkin Konularda Milletlerarası Yetki ve Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Hakkında Brüksel II-A Tüzüğü (AT 2201/2003), Avrupa Birliği Devletler Özel Hukuku, Ed. Işıl Özkan/Ceyda Süral/Uğur Tütüncübaşı, Adalet Yayınevi, Ekim 2016.
• DARDAĞAN-KİBAR, Esra, Uluslararası Özel Hukukta Soybağı ve Velayete İlişkin Sorunlar, GÜHFD, 2011/1, Prof. Dr. Atâ Sakmar’a Armağan.
• DEMİR-GÖKYAYLA, Cemile, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Kamu Düzeni, Seçkin, Ankara 2001.
• DOĞAN, Vahit, Milletlerarası Özel Hukuk, 3. Bası, Savaş Yayınevi, Ankara 2015.
• DOĞAN, Vahit, Türk Hukukunda Yabancı Derdestliğin Nazara Alınması, MHB, 2002/2.
• EKŞİ, Nuray, Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi (Milletlerarası Yetki), 2. Bası, İstanbul 2000.
• EKŞİ, Nuray, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi (Tanıma ve Tenfiz), Beta, İstanbul 2013.
• ERDEM, B. Bahadır, 22.11.2001 Tarihli ve 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununda Düzenlenen Türk Mahkemelerinin Yetkisine İlişkin Kurallar ve Bu Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi, Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan, MHB 2002/2.
• ERKAN, Mustafa, MÖHUK Madde 31 Bağlamında Türk Hukukunda Doğrudan Uygulanan Kurallara Bakış, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2011/2.
• ERTEN, Rifat, Tenfiz Kararı Almak Her Zaman Zorunlu Mudur?, MHB, 2005-2006/1-2, Prof. Dr. Aslan Gündüz’e Armağan.
• ERTEN, Rifat, Türklerin Kişi Hallerine İlişkin Davalarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi (MÖHUK m. 41), Yetkin Yayınları, 2017.
• ESEN, Emre, 5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un Zaman İtibariyle Uygulama Alanı, İBD, C. 83, S. 2009/3.
• GİRAY, Faruk Kerem, Milletlerarası Özel Hukukta Kaçırılan veya Alıkonan Çocukların İadesi, Beta, İstanbul 2010.
• HUYSAL, Burak, Devletler Özel Hukukunda Velayet, Legal, 2005.
• KÖSOĞLU, Mehmet, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun 31. Maddesi: Sözleşme ile Sıkı İlişkili Üçüncü Bir Devletin Doğrudan Uygulanan Kurallarına Etki Tanınması, MHB, 2008/1-2.
• LAGARDE, Paul, Explanatory Report on the 1996 Hague Child Protection Convention by Paul Lagarde (Explanatory Report), HCCH Publications, 1998.
• NOMER, Ergin, Devletler Hususi Hukuku, 22. Bası, Beta, İstanbul 2017.
• ÖZDEMİR-KOCASAKAL, Hatice, Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2001.
• ÖZDEMİR-KOCASAKAL, Hatice, Sözleşmelere Uygulanacak Hukukun MÖHUK m. 24 Çerçevesinde Tespiti ve Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları, MHB, 2010/1-2.
• ÖZOĞUL, Mustafa, 2007 tarihli Lahey Nafaka Sözleşmesi, Uluslararası Hukuk Bülteni, 2016/8.
• ÖZTEKİN-GELGEL, Günseli, Devletler Özel Hukukunda Çocuk Hukukundan Doğan Problemler –Ders Notları- (Çocuk Hukuku), Beta, İstanbul 2012.
• ÖZTEKİN-GELGEL, Günseli, Yabancı Unsurlu Velayet Kararları, Çocuk Kaçırma, Evlat Edinme, Tanıma ve Tenfiz, Uygulamalı Aile Hukuku Sertifika Programı, Medeni Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk ile İlişkili Güncel Aile Hukuku Meseleleri, Ed. Şükran Şıpka, Ebru Şensöz, Ayşe Nilay Şenol, Arif Barış Özbilen, İstanbul Ticaret Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2016.
• PARTALCI, Rümeysa, Yabancı Devletlerden Alınan Velayet Kararlarının Tenfizi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksel Lisan Tezi), İstanbul 2014.
• Practical Handbook on the Operation of the 1996 Hague Child Protection Convention, Hague Conference on Private International Law, 2014.
• SAKMAR, Atâ, Devletler Hususi Hukukunda Boşanma, İstanbul 1976.
• SAKMAR, Atâ, Yabancı İlamların Türkiye’deki Sonuçları, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1982.
• SARGIN, Fügen / ERTEN, Rifat, MÖHUK Hükümleri Dairesinde Tanımanın Hukuki Niteliği, Usulü ve Karşılaşılan Bazı Sorunlar: “Yeni Bir Düzenleme Yapma Gereği”, UTTDER, 2014/2.
• SAYMAN, Yücel, Çocukların Velayetine İlişkin Kararların Tanınması ve Tenfizi ile Çocukların Velayetinin Yeniden Tesisine İlişkin Avrupa Sözleşmesi Hakkında Rapor, MHB, 1996/1-2.
• ŞANLI, Cemal, Türk Hukukunda Çocukların Velayetine ve Korunmasına İlişkin Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, MHB, 1996/1-2.
• ŞANLI, Cemal, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, 6. Bası, İstanbul 2016.
• ŞANLI, Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, 5. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2016.
• ŞENSÖZ-MALKOÇ, Ebru, Aile Hukukuna İlişkin Yabancı Kararların Tanınması, Onikilevha, İstanbul 2017.
• TAKAVUT, İbrahim Doğan, Türkiye’nin Taraf Olduğu Milletlerarası Sözleşmeler Kapsamında Çocuklara İlişkin Verilen Adli ve İdari Kararların Doğrudan Tanınması, Milletlerarası Aile ve Çocuk Hukukuna İlişkin Seçilmiş Makaleler, Ed. Günseli Öztekin-Gelgel, Faruk Kerem Giray, Beta, İstanbul 2017.
• TAN-DEHMEN, Mine, Türk Vatandaşlarının Kişi Hallerine İlişkin Davalar Bakımından 5718 Sayılı MÖHUK’ta Kabul Edilen Yetki Kuralı, MHB, 2013/1.
• TANRIBİLİR, Feriha Bilge, Velayete İlişkin Kararların Tanınması ve Tenfizi ile Velayetin İadesine Dair 20 Mayıs 1980 Tarihli Avrupa Sözleşmesi, MHB, 1996/1-2.
• TEKİNALP, Gülören/ UYANIK, Ayfer, Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları, 12. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2016.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin, Çocukların Korunmasına İlişkin Milletlerarası Sözleşmeler ve Türk Hukuku (Çocukların Korunmasına İlişkin Sözleşmeler), TC Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı, Bilim Serisi 7, Ankara 1991.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin, Milletlerarası Özel Hukukta Çocuklara İlişkin Kurallar, TC Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı, Bilim Serisi 6, Ankara 1991.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin, Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunmasına İlişkin Önlemler Hakkında Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair Sözleşme (1996 tarihli Lahey Sözleşmesi), Prof. Dr. Nihal Uluocak'a Armağan, İstanbul 1999.
• ULUOCAK, Nihal, Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunması Tedbirleri Hakkında Yetkiye, Uygulanan Kanuna, Tanıma ve Tenfize ve İşbirliğine Dair Sözleşme Tasarısının Değerlendirilmesi (Nihai Metin, 19 Ekim 1996), MHB, 1996/1-2.
• UYANIK-ÇAVUŞOĞLU, Ayfer, Türk Milletlerarası Özel Hukukunda Boşanma, Beta, İstanbul 2006.
• ÜNAL, Şeref, Velayetin Nez’i, YKD, Cilt 17, Ocak-Nisan 1991, Sayı 1-2.