MİLLETLERARASI TİCARÎ HAKEM KARARLARININ İPTAL ve TENFİZ DAVALARI YOLUYLA MAHKEMELERCE MÜKERRER KONTROLE TÂBİ TUTULMALARI SORUNU ve BU SORUNUN GİDERİLMESİNE YÖNELİK İKİ ÖNERİ

Yıl 2011, Cilt: 31 Sayı: 2, 35 - 81, 20.09.2012

İnci Ataman-figanmeşe

Öz

Günümüz tahkim yargılaması usulü, bir hakem kararının çeşitli defalar millî mahkemelerce kontrole tâbi tutulmasını mümkün kılmaktadır. Hakem kararında aleyhine hükmedilmiş tarafın hakem kararının iptali talebiyle tahkim yeri ülkesinin millî mahkemelerine başvurması mümkün olduğu gibi, hakem kararında lehine hükmedilmiş tarafın da hakem kararının tanınması veya tenfizi talebiyle millî mahkemelere başvurması mümkündür. Bir tahkim davasının her iki tarafının da ayrı ayrı, birbirinden farklı taleplerle (iptal talebi/tanıma-tenfiz talebi) başvurdukları millî mahkemelerin, tarafların talepleri hakkında karar verebilmeleri için, ilgili hakem kararını çeşitli kıstaslar yönünden kontrol etmeleri gerekecektir. Bugün birçok ülkenin doğrudan iktibas ettiği veya milletlerarası tahkim mevzuatını hazırlarken yararlandığı UNCITRAL Model Kanunu’nda öngörülen ‘‘iptal’’ sebepleri ile dünya üzerindeki hemen her ülkenin taraf olduğu New York Konvansiyon’unun öngördüğü ‘‘tenfizin reddi’’ sebepleri aynıdır. Bu nedenle, bir millî mahkeme bir hakem kararını kontrol ederken bu kontrolü ister görmekte olduğu iptal davası sebebiyle yapıyor olsun, isterse de görmekte olduğu tenfiz davası sebebiyle yapıyor olsun, hakem kararını aynı kıstaslar yönünden kontrol edecektir. Hakem kararlarının millî mahkemelerce çeşitli defalar neredeyse birbirinin aynısı olan kıstaslar yönünden kontrole tâbi tutulmalarının ise, başta usul ekonomisine aykırı olmak gibi çeşitli sakıncaları vardır. Mükerrer kontrolün sakıncalarının tüm çıplaklığıyla ortaya çıktığı durum, iptal edilmiş hakem kararlarının uygulamada rastlandığı üzere, haklarındaki iptal kararına rağmen tenfiz edilmeleri durumudur. İptal edilmiş olan bir hakem kararının tenfiz edilmesi, iptal davasının görülmesi için harcanmış zaman, emek ve paranın boşa gitmesi anlamına gelir. Hakem kararlarının mükerrer kontrolü sorununun giderilmesi için getirilmiş çeşitli öneriler arasında yer alan ‘‘iptal davalarının kaldırılması’’ yönündeki öneri, kısmen de olsa Türkiye, Belçika, İsviçre ve Fransa gibi bazı ülkelerin mevzuatında hayat bulmuştur. Mükerrer kontrol sorununun giderilmesi için ileri sürülmüş öneriler içinde en etkin ancak hayata geçirilmesi şimdilik zor görüneni, hakem kararlarını tek elden kontrol edecek bir milletlerarası mahkemenin kurulması önerisidir

Anahtar Kelimeler

Hakem Kararının Kontrolü, Cenevre Sözleşmesi (1961)

PROBLEMS ARISING OUT OF THE MULTIPLE JUDICIAL CONTROL UPON INTERNATIONAL ARBITRAL AWARDS AND POSSIBLE WAYS TO OVERCOME THIS PROBLEM

Öz

Under the existing system of judicial control of international commercial
arbitral awards, both the losing and the winning parties of an arbitral
proceeding may independently initiate proceedings which result in the control
of arbitral awards by national courts. While the losing party can initiate setting
aside (annulment) proceedings before the courts in the country in which the
arbitral decision was rendered, the winning party can initiate enforcement
proceedings before courts of the country where the losing party has assets.
During both the setting aside proceedings and the enforcement proceedings, the
arbitral award will be subjected to the control of national courts. The standards
of control which will be exercised by courts however, will both for the setting
aside procedure and the enforcement procedure substantially be the same.
This is mainly because the reasons foreseen in the UNCITRAL Model Law on
International Commercial Arbitration for setting aside an arbitral award are
the same as the reasons upon which enforcement of an arbitral award may
be denied according to the New York Convention. It should be noted that -in
addition to the fact that arbitral awards may be subjected to multiple judicial
control having the same scope- the annulment of an arbitral award does not
always result in the denial of enforcement of the arbitral award; in some
jurisdictions, arbitral awards set aside in the country of origin can be enforced. All of these facts lead to questioning the existing system of judicial control of
arbitral awards. Viewed from the perspective of judicial economy, the existing
system of multiple judicial control of arbitral awards seems to be infringing the
procedural law standard of minimisation of duplication of effort. In order to
reduce the problem of multiple judicial control, some countries such as Turkey,
Switzerland, Belgium and France adopted legislation for optional exclusion
of the action to set aside. Amongst the suggestions made by legal scholars
to overcome the problem of multiple judicial control of arbitral awards, the
suggestion of the establishment of a new international court which shall have
exclusive jurisdiction on the control of arbitral awards, is the most promising
but seemingly most unrealisable one. 

Anahtar Kelimeler

Arbitration, Annulment Procedure, Control of Arbitral Awards, Enforcement Procedure, Enforcement of Annuled Awards, Geneva Convention (1961), National Courts, New York Convention (1958), Setting Aside Procedure

Kaynakça

• ALANGOYA, Yavuz; Tahkimin Niteliği ve Denetlenmesi, İstanbul 1973.
• ABEDIAN, Hossein; Judicial Review of Arbitral Awards in International Arbitration, Journal of International Arbitration (2011), s. 553-590
• AKINCI, Ziya; Milletlerarası Ticarî Hakem Kararları ve Tenfizi, Ankara 1994 (Tenfiz).
• AKINCI, Ziya; Milletlerarası Tahkim, Ankara 2003 (Tahkim). Van den BERG, Albert Jan; Enforcement of Arbitral Awards Annuled in Russia, Journal of International Arbitration (2010), s. 179-213.
• BİRSEL, Mahmut/Ali Cem BUDAK; ‘‘Türk Tahkim Hukuku ve UNCITRAL Örneği’’, Milletlerarası Tahkim Konusunda Yasal Bir Düzenleme Gerekir mi?, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 1997.
• BOZER, Ali; Oturum Başkanı sıfatıyla yaptığı konuşma, ICC Türkiye Millî Komitesi Tarafından Düzenlenen Milletlerarası Tahkim Semineri, Ankara 5 Kasım 2001.
• BROCHES, Aron; Commentary on the UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration, Deventer 1990.
• BUDAK, Ali Cem; Yeni Hukuk Muhakemesi Kanunu’nun Tahkim Hükümleri, Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, s. 31-60.
• BURGSTALLER, Markus/Charles B. ROSENBERG; Challenging International Arbitral Awards: To ICSID or not to ICSID?, Arbitration International (2011), s. 91- 107.
• CARDUCCI, Guido; The Arbitration Reform in France: Domestic and International Arbitration Law, Arbitration International (2012), s. 125157.
• COUTELIER, Loic E.; Annulment and Court Intervention in International Commercial Arbitration (August 2011), çevrimiçi: <<http://ssrn.com/ abstract=1957278>>.
• CRAIG, William Laurence; Uses and Abuses of Appeal from Awards, Arbitration International, Volume 4, Number 3, July 1998, s. 174-227. Milletlerarası Hakem Kararlarının Mahkemelerce Mükerrer Kontrolü �7 EKŞİ, Nuray; New York Konvansiyonuna Göre İptal Edilmiş Hakem Kararlarının Tenfizi, İstanbul 2009 (New York).
• EKŞİ, Nuray; ICSID Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası, İstanbul 2009 (Tenfiz).
• FOUCHARD, Philippe; Suggestions to Improve the International Efficacy of Arbitral Awards, yeri: International Council for Commercial Arbitration Congress series no: 9 (1999) [ed. Albert Jan van den Berg], s. 601-614.
• GHARAVI, Hamid G.; The International Effectiveness of the Annulment of an Arbitral Award, The Hague 2002.
• GOMEZ, Mario; International Arbitration: A Case for Delocalisation, 3 Sri Lanka Journal of International Law (1991) s. 61-84.
• HERMANN, Gerold; Does The World Need Additional Uniform Legislation on Arbitration?, Arbitration International (1999), s. 211-236.
• HOLTZMANN, Howard M.; A Task for the 21st Century: Creating a New International Court for Resolving Disputes on the Enforeability of Arbitral Awards, yeri: The Internationalization of International Arbitration, The LCIA Centenary Conference [ed: Martin Hunter, Arthur Marriott, V.V. Veeder], London 1995, s. 109-114.
• HONSELL, Heinrich/Nedim Peter VOGT/Anton K. SCHNYDER/ Stephen V. BERTI; International Arbitration in Switzerland, Basel, Geneva, Munich (2000).
• HUYSAL, Burak; Milletlerarası Ticarî Tahkimde Tahkime Elverişlilik, İstanbul 2010.
• JARVIN, Sigvard; To What Extent Are Procedural Decisions of Arbitrators Subject to Court Review?, yeri: International Council for Commercial Arbitration Congress series no: 9 (1999) [ed. Albert Jan van den Berg], s. 366-382.
• KALPSÜZ, Turgut; Türkiye’de Milletlerarası Tahkim, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayın no. 436, Ankara 2007.
• KAUFMANN-KOHLER, Gabrielle; Identifying and Applying the Law Governing the Arbitration Procedure- The Role of the Law of the Place of Arbitration, yeri: International Council for Commercial Arbitration, Congress series no. 9, s. 336-365. 80 Ataman-Figanmeşe
• LALIVE, Piere; Absolute Finality of Arbitral Awards, yeri: Revista Internacional de Arbitragem e Concilliaçao- Anõ I-2008, Associaçao Portuguese de Arbitragem Ed. Almendia, Coimbra (2009) s. 109-127, çevrimiçi:<<http//www.lalive.ch/data/publications/pla_absolute_ finality_arbitral_awards_2008.pdf>>.
• NIENABER, Volker; Die Anerkennung und Vollstreckung im Sitzstaat aufgehobener Schiedssprüche, Frankfurt am Main 2002.
• NOMER, Ergin/Nuray EKŞİ/Günseli ÖZTEKİN-GELGEL; Milletlerarası Tahkim Hukuku, Cilt 1, 3. Bası, İstanbul 2008.
• ÖZEL, Sibel; Milletlerarası Ticari Tahkimde Kanunlar İhtilafı Meseleleri, İstanbul 2008.
• PARK, Wiliam W.; Judicial Controls in the Arbitral Process, Arbitration International (1989), s. 230-279.
• PARK, Wiliam W.; National Law and Commercial Justice: Safeguarding Procedural Intergrity in International Arbitration Tulane Law Review, (1989), Vol. 63, s. 647-710.
• PAULSSON, Jan; Arbitration Unbound: Award Deteched From the Law of Its Country of Origin, International and Comparative Law Quaterly (1981), s. 358-387 (Arbitration Unbound).
• PAULSSON, Jan; Delocalisation of International Commercial Arbitration: When and Why it Matters, International and Comparative Law Quaterly (1983), s. 53-60 (Delocalisation).
• PAULSSON, Jan; Arbitration Unbound in Belgium, Arbitration International (1986) s.68-73 (Belgium).
• PETSCHE, A. Markus; The Growing Autonomy of International Commercial Arbitration, München 2005.
• PORT, Nicola Christine/Jessica R. SIMONOFF/Scott Ethan BOWERS, Article VI, yeri: Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards, (eds. Herbert Kronke, Patricia Nacimiento, Dirk Otto, Nicola Christine Port, Alphen aan den Rijn, 2010, s. 415- 441.
• REDFERN, Alan/Martin HUNTER/Nigel BLACKABY/Constantine PARTASIDES; Law and Practice of International Commercial Arbitration, 4. Edition, London 2004. Milletlerarası Hakem Kararlarının Mahkemelerce Mükerrer Kontrolü
• RENSMANN, Thilo; Anationale Schiedsprüche, Berlin 1997.
• RUBINO-SAMMARTANO, Mauro; International Arbitration Law and Practice, 3. Ed. Dodrecht 2001.
• SCHLOSSER, Peter; Notwendige Reformen des deutschen Rechts der Schiedsgerichtbarkeit, Zeitschrift für Wirtschaftsrecht (1987), s. 492500.
• SCHWAB Karl Heinz/Gerhard WALTER, Schiedsgerichtbarkeit, München 2005.
• SCHWEBEL, Stephen M.; The Creation and Operation of an International Court of Arbitral Awards, yeri: The Internationalization of International Arbitration, The LCIA Centenary Conference [ed: Martin Hunter, Arthur Marriott, V.V. Veeder], London 1995, s. 115- 123.
• ŞANLI, Cemal; Milletlerarası Ticarî Tahkimde Esasa Uygulanacak Hukuk, Ankara 1986 (Esasa Uygulanacak Hukuk).
• ŞANLI, Cemal; Uluslararası Ticarî Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, 4. Bası, 2011 (Akitler).
• ŞİT, Banu; Kurumsal Tahkim ve Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, Ankara 2005.
• TEKİNALP, Gülören; Yabancı Hakem Kararlarının Milletlerarası Anlaşmalarda Tanınması ve Tenfizi, Ticaret ve Banka Hukuku Haftası, Ankara 1965.
• ÜSTÜNDAĞ, Saim; Medenî Yargılama Hukukunda Kanun Yolları ve Tahkim, İstanbul 1971.