Fiziğin Askeri Yürüyüşü-I: Ondokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Askeri Okullarının Ders Programlarında Fizik ve Mekanik Bilimleri

Yıl 2012, Cilt: 13 Sayı: 2, 65 - 84, 01.06.2012

Meltem Akbaş

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nda fiziğin ve mekanik bilimlerin disiplin haline
gelme tarihi, yavaş ve birikimsel bir süreç olmuştur. Bu süreç, ondokuzuncu
yüzyıl reformlarının gözde kurumları olan modern askeri okulların kuruluşu ve
gelişimiyle yakından ilgilidir. Bu makale, Osmanlı askeri okullarından
Mühendishane-i Berri-i Hümayun, Mekteb-i Bahriye-i Şahane, Mekteb-i
Tıbbiye-i Şahane ve Mekteb-i Harbiye-i Şahane’de ondokuzuncu yüzyılda
verilen fizik ve mekanik bilimler eğitimini ele alan bir araştırmanın ürünüdür.
Makalenin yazarı, üç eğitimsel öğenin bu dönem fiziğinin meydana gelmesinde
temel teşkil ettiğini varsaymaktadır: Ders programı, öğretmen ve ders kitabı. Bu
makale, bu öğelerden yalnızca birini, ders programlarını kapsamaktadır. Askeri
okulların ders programlarında fiziğin ve mekanik bilimlerin yerini inceleyerek,
Osmanlı devleti tarafından meydana getirilen büyük eğitim reformlarına paralel
olarak, fizik derslerinin tarihsel evrimine odaklanmaktadır. Makale aynı
zamanda, bu derslerin eğitim politikalarındaki değişimlerden ve amaçlanan
mezun profilini yeniden tanımlanmaya yönelik teşebbüslerden nasıl
etkilendiğini de ele almaya çalışacaktır. Ondokuzuncu yüzyıl askeri okullarının
fizik öğretmenleri ve ders kitapları, ‘Fiziğin Askeri Yürüyüşü-II’ başlıklı ikinci
bir makalede incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Fizik eğitimi, fizik dersleri, mekanik dersleri, Osmanlı askeri okulları, Osmanlı İmparatorluğu, fizik tarihi, ondokuzuncu yüzyıl.

The Military March of Physics-I: Physics and Mechanical Sciences in the Curricula of the 19th Century Ottoman Military Schools

Öz

Discipline-building history of physics and mechanical sciences in the
Ottoman Empire was a slow and accumulative process. It owed much to the
establishment and advancement of modern military schools –the favorite
institutions of the nineteenth-century reforms. This research article examines the
education of physics and mechanical sciences at the Ottoman military schools of
the nineteenth-century: the Mühendishane-i Berri-i Hümayun (The Military
Engineering School), the Mekteb-i Bahriye-i Şahane (The Naval Academy), the
Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane (The Military School of Medicine), and the Mekteb-i
Harbiye-i Şahane (The Military Academy). The author presupposes three
educational elements that were essential in the constitution of physics in this
period: The curriculum, the teacher and the textbook. The present article covers
only one of them: the curriculum. Examining the place of physics and
mechanical sciences in the curricula of these schools, it focuses on the historical
evolution of physics courses parallel to the major educational reforms enacted
by the Ottoman government. It also tries to unveil how these courses were
affected by the changes in educational policies or by redefinitions of the
intended profile of the graduates of these schools. Physics teachers and
textbooks of the nineteenth-century Ottoman military schools, will be examined
in a future article, ‘The Military March of Physics-II’.

Anahtar Kelimeler

Physics education, physics courses, mechanics courses, Ottoman military schools, history of physics, the Ottoman Empire, the nineteenthcentury

Kaynakça

• -