Sosyal Beceri Eğitimi Alan ve Almayan Okul Öncesi Çocukların, Sosyal Beceri ve Benlik Kavramı Düzeyleri Açısından Karşılaştırılması

Yıl 2015, Cilt: 35 Sayı: 1, 27 - 56, 13.07.2015

Aylin Uysal , İdil Kaya Balkan

Öz

Bu araştırmada, sosyal beceri eğitimi almanın, düşük sosyo-ekonomik seviyedeki okul öncesi çocukların sosyal beceri düzeyleri ve benlik kavramı üzerindeki etkisi incelenmiştir. Bu amaçla sosyal beceri eğitimi alan, kendileri sosyal beceri eğitimi alırken anneleri de çocuk gelişimi ve sosyal beceriler konularında eğitim alan ve hiç eğitim almayan üç grup okul öncesi çocuk sosyal beceri düzeyleri ve benlik kavramı açısından karşılaştırılmıştır. Araştırma, ön-test son-test kontrol izleme desenli yarı-deneysel bir çalışmadır. Araştırmaya katılan tüm çocuklar okul öncesi eğitim kurumlarına devam etmektedir. Araştırmanın örneklemi, toplam 131 olmak üzere, 59 kız, 72 erkek çocuk ile bu çocukların 39 annesinden oluşmaktadır. Araştırmada veriler, Purdue Okul Öncesi Çocuklar için Benlik Kavramı Ölçeği, Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği ve Aile Bilgi Formu ile toplanmıştır. Araştırma bulgularına göre, hem çocuk eğitimine katılan hem de anne katılımlı sosyal beceri eğitimine katılan çocukların sosyal beceriler alt boyutlarından “kişiler arası beceriler” ve “sonuçları kabul etme becerileri” puanları eğitimlerin sonunda artış göstermiştir. Sos- yal beceri eğitimine tek başına katılan çocuklarda ayrıca eğitimin sonunda sosyal beceri toplam puanları ve benlik kavram puanlarında da artış saptanmıştır. Hiçbir müdahalede bulunulmayan kontrol grubunda ise bu gelişmelere rastlanmamıştır. Ayrıca eğitimin bitiminden üç ay sonraki izleme çalışmalarında, hem anne katılımlı hem de tek başına sosyal beceri eğitimi alan her iki gruptaki çocukların kazanılan sosyal beceri ve benlik kavramı düzeylerini koruduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Benlik, Ebeveyn Eğitimi, Sosyal Beceriler, Sosyal Beceri Eğitimi

Comparison of Preschool Children’s Social Skill Levels and Self Concept Who Received and Who did not Received Social Skills Training

Öz

This study investigated the effects of social skill training on the social skills levels and self concepts of preschool children with low socio-economic status. For this purpose, the social skills levels and self concepts of three groups of children are compared. In this research, first group of children received social skills training, while second group of children whose mothers were given seminers on child development and social skills also

Anahtar Kelimeler

Parent Training, Self Concept, Social Skills, Social Skills Training

Kaynakça

• Arslan, E. (2008). Drama temelli sosyal beceri eğiminin 6 yaş çocuklarının sosyal ilişkil- er ve işbirliği davranışlarına etkisi, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Arslan, E., Durmuşoğlu Saltalı, N. ve Yılmaz, H. (2011). Social skills and emotional and behavioral traits of preschool children. Social Behavior and Personality, 39 (9), 1281- 1288. doi: 10.2224/sbp.2011.39.9.1281
• Avcıoğlu, H. (2003). Okul öncesi dönemdeki çocukların sosyal beceri öğretilmesinde işbir- likçi öğrenme yöntemi ile sunulan öğrenim programının etkinliğinin incelenmesi. OMEP Dünya Konsey Toplantısı ve Konferansı. 5-11 Ekim Kuşadası, Bildiri Cilt:1.490-504.
• Avcıoğlu, H. (2007). Sosyal becerileri değerlendirme ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması (4-6 yaş). AİBÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2),87-101.
• Ayvalı, M. (2012). İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin benlik saygısı ile sosyal uyum düzeyi ilişkisi, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Begun, R. W. (1995). Ready to use social skills lessons and activties and activities for grades K-K. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
• Bekman, S. (1999). 7 çok geç. Erken çocukluk eğitiminin önemi üzerine düşünceler ve öneriler. İstanbul: Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) Yayınları.
• Bilbay, A. A. (1999). Effectiveness of a social skills training to enhance the peer relations of low accepted forth grade children, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniver- sitesi, İstanbul.
• Blake, S., Bird, J. ve Gerlach, L. (2007). Promoting emotional and social development in schools. India: Sage Publications.
• Cerrahoğlu, S. (2002). Sosyal beceri eğitiminin ilköğretim öğrencilerinin öz kavram düzey- lerine etkisi,Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Cummings, C. ve Haggerty, K. P. (1997). Raising healthy children. Educational Leadership, 54(8), 28-30.
• Çetin, F., Bilbay, A. A. ve Kaymak, D. A. (2003). Çocuklarda sosyal beceriler. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Çetingöz, D. ve Cantürk Günhan, B. (2012). The effects of creative drama activities on social skills acquisition of children aged six. Çukurova University Faculty of Education Journal, 41(2), 54-66.
• Çimen, N. (2009). Okul öncesi programında 6 yaş grubu çocuklarının sosyal becerileri- nin gerçekleşme düzeyi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Er- zurum.
• Dereli, E. (2009). Examining the performance of the effect of a social skills training pro- gram for the acquition of social problem solving skills. Social Behavior & Personality: An International Journal, 37(10), 1419-1427. doi: 10.2224/sbp.2009.3710.1413
• DeRosier, M. E. ve Gilliom, M. (2007). Effectiveness of a parent training program for im- proving children’s social behavior. Journal of Child and Family Studies, 16, 660-670. doi: http://dx.doi.org/10.1007/s10826-006-9114-1
• Dekovic, M., Slagt, M.I., Asscher, J.J. ve Boendermaker, L. (2011). Effects of early preven- tion programs on adult criminal offending: A meta analysis. Clinical Pschology Review, 31, 532-544.
• Dervişoğlu, C.M. (2007). Okul öncesi kurumlarına devam eden 6 yaş çocuklarının sosyal becerilerini ve problem davranışlarını etkileyen faktörlerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Durualp, E. ve Aral, N. (2010). Anasınıfına devam eden altı yaş çocuklarının sosyal uyum ve becerilerine oyun temelli sosyal beceri eğitiminin etkisinin incelenmesi: Çankırı örneği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 160-172.
• Ekinci Vural, D.ve Gürşimşek, I. (2009). Okul öncesi eğitimde aile katılımlı sosyal beceri eğitimi. E journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 1C0083, 4 (3), 1110-1122. www.ebuline.com/pdfs/18Sayi/EBU18.pdf [20 Ağustos 2013 tarihinde indirilmiştir.]
• Ersoy, Ö. (2004). Aile katılımı çalışmaları. E. Ömeroğlu (Ed.) Yıllık plan örnekleri ve aile katılımı çalışmaları içinde (s.116). İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Gordon, T. (2000). Etkili anne baba eğitimi. İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Görgün Karakış, H., Dursun, K. ve Çelik, E. (2013). MEB Okulöncesi eğitim kurumları rehberlik ve denetim kılavuzu. http://istanbul.meb.gov.tr/egitimdenetmenleri/edergi/do- sya/okul_oncesi.pdf [10 Şubat 2014 tarihinde indirilmiştir.]
• Gülay, H.ve Akman, B. (2009). Okul öncesi dönemde sosyal beceriler. İstanbul: Pegem Akademi.
• Gülay, H. ve Yenibayrak, F. (2010). 5-6 yaş çocukları için sosyal beceri etkinlikleri. İstan- bul: Pegem Akademi.
• Harter, S. (1999). The construction of the self. New York, NY: The Guilford Press.
• Hartup, W. W. (1992). Peer relations in early and middle childhood. V. B. Van Hasselt ve M. Hersen (Ed) Handbook of social development içinde (s. 257-281). New York, NY: Plenum.
• Hon, C. C. ve Watkins, D. (1995). Evaluating a social skills training program for Hong Kong students. The Journal of Social Psychology, 135(4), 527-528.
• Hawkins, J.D.,Kosterman, R., Catalano, R.F., Hill, K.G. ve Abbott, R.D. (2008). Effects of social development intervention in childhood 15 years later. Archieves of Pediatrics and Adolescent Medicine, 162, 1133-1141.
• Johnson, C., Ironsmith, M., Snow, C. W. ve Poteat, G. M. (2000). Peer acceptance and social adjustment in preschool and kindergarten. Early Childhood and Educational Jour- nal, 27(4), 207-212.
• Kabasakal, Z. ve Çelik, N .(2010) .The effect of social skills training on elementary school students’ social adjustment. Elementary Education Online, 9(1).203-212. [16 Haziran 2013’de hhtp://: ilköğretim- online.org.tr adresinden indirilmiştir.]
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1996). Family and human development across cultures. New Jersey, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2007). Family, self and human development across cultures. Theory and applications. New Jersey, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
• Katz, L. G. ve McClellan, D. E. (1997). Fostering children’s social competence. Washing- ton D.C.,WA:National Association for the Education of Young Children.
• Kim, M. J., Doh, H. S., Hong, J. S. ve Choi, J. S. (2011). Social skills training and parent education programs for aggressive preschoolers and their parents in South Korea. Chil- dren and Youth Services Review, 33(6), 838-845. doi: 10.1016/jchildhood.2010.12.001
• Kostelnik, M. J., Whiren, A. P., Soderman, A. K. ve Gregory, K.(Eds.). (2006). Guiding chil- dren’s social development theory to practice. United States: Thomson Delmar Learning.
• Matson, J. L. ve Ollendick, T. H. (1988). Enhancing children’s social skills: Assessment and training. USA: Pergamon Press.
• Merrel, K. W., Juskelis, M.P., Tran, O. K. ve Buchanan, R. (2008). Social and emotional learning in the classroom: Evaluation of strong kids and strong teens on students’ social emotional knowledge and symptoms. Journal of Applied School Psychology, 24, 209- 224.
• Miell, D. ve Ding, S. (2005). The early development of identity. S. Ding. ve K. Littlleton (Eds.) Children’s personal and social development içinde (s.130). Oxford, England: Blackwell Publishing.
• Mize, J. ve Ladd, G. W. (1990). A cognitive social learning approach to social skill training with low status preschool children. Developmental Psychology, 26(3), 388-397.
• Muskett, D. P. (2008). A Study of the Impact of Social Skills Training Incorporating Cogni- tive Behavioral Interventions in the Framework of the 7 Habits of Effective People on Elementary Students with Emotional Dehavioral disabilities, Doktora Tezi, ProQuest tez ve doktora tezi veritabanından alınmıştır. (UMI No. 3343540)
• Navaro, L. (1996). Beni duyuyor musun? İstanbul: Yapa Yayınları.
• Neslitürk, S.(2013). Anne değerler eğitimi programının 5-6 yaş çocuklarının sosyal beceri düzeyine etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Selçuk Üniversitesi, Konya
• Özbey, S. (2012). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 60-72 aylık çocuklarının so- syal beceri ve davranış problemler davranışlarının ev ve okul ortamına göre incelenme- si. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23(2), 21-32.
• Özcan, Z. Ç., Gümüş, A., Kotil, C. ve Sarıca, Ö. (2009). Purdue okul öncesi çocukları için benlik kavramı ölçeği’nin yapı geçerliği. Eğitim Bilimleri ve Uygulama Dergisi, 8(16), 233-247.
• Öztürk, S. (2003). Effectiveness of a training group for mothers of children with attention defi- cit hyperactivity disorder. Yayınlanmış Uzmanlık Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Özyürek, A. ve Şahin, F. T. (2010). Anne baba olmak ve anne babaların çocuk yetiştirme tutumları. T.Güler (Ed.) Anne baba eğitimi içinde (s.35-55). Ankara: Pegem Akademi.
• Peed, S., Roberts, M. ve Forehand, R. (1977). Evaluation of the effectiveness of a standard- ized parent training program in altering the interaction of mothers and their noncom- pliant children. Behavior Modification, 1(3), 323-350. doi: 10.1177/014544557713003
• Reid, M, J., Webster-Stratton, C. ve Beauchaine, T. P. (2001). Parent training in Head Start: A comparison of program response among African Americans, Asian Americans, Cau- casians and Hispanic Mothers. Prevention Science, 2(4), 209-227.
• Short, C. (2006). Social skills training to increase self-concept in children with atten- tion-deficit/hyperactivity disorder, Yüksek Lisans Tezi, ProQuest tez ve doktora tezleri veritabanından alınmıştır. (UMI No. 1435473)
• Silberman, M. ve Auerbach, C. (2006). Active training. A handbook of techniques, designs, case examples and tips. San Francisco, CA: John Wiley &Sons, Inc.
• Topaloğlu, A.Ö. (2013). Etkinlik temelli sosyal beceri eğitimin çocukların akran ilişkilerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Villares, E., Brigman, G. ve Peluso, P. R. (2008). Ready to learn: An evidence based indi- vidual psychology linked curriculum for prekindergarten through first grade. The Jour- nal of Individual Psychology, 64(4), 403-415.
• Webster-Stratton, C. (1990). Long term follow up of families with young conduct problem children: From preschool to grade school. Journal of Clinical Child Psychology, 19(2), 144-149.
• Webster-Stratton, C. ve Hammond, M. (1997). Treating children with early-onset problems: A comparison of child and parent training interventions. Journal of Consulting and Clin- ical Psychology, 65(1), 93-109.
• Webster-Stratton, C., Reid, J. ve Hammond, M. (2001). Social skills and problem solving training for children with early onset conduct problems: Who benefits? Journal of Child Psychology and Psychiatry, 42(7), 943-952.
• Yavuzer, H. (2010). Çocuk ve ergen eğitiminde anne baba tutumları. H. Yavuzer (Ed). Çocuk ve ergen eğitiminde anne baba tutumları içinde (s.11-41). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Zembat, R. ve Unutkan, Ö. (1999).Okul öncesinde çocuğun sosyal gelişiminde aile katılımının önemi. R. Zembat (Ed.) Marmara Üniversitesi/Anasınıfı Öğretmen El Ktabı Rehber Kitaplar Dizisi içinde (s.151-153). İstanbul: Turan Ofset.