DEMOGRAFİK DÖNÜŞÜM SÜRECİNDE TÜRKİYE’DE YAŞLANMA VE SORUNLAR

Yıl 2016, Sayı: 54, 63 - 80, 31.03.2016

Seyran GÜRSOY Çuhadar Kuvvet Lordoğlu

Öz

Nüfusun giderek yaşlanması günümüzün öne çıkan en önemli demografik olgularından biridir. 20. yüzyıldan önce dünyada nüfus artış hızı yavaş, yaş yapısı durağan ve 65 yaş üstü nüfus, toplam nüfusun küçük bir bölümüyken, 20. yüzyılın ilk yarısında ortalama yaşam beklentisi uzamış, doğum ve ölüm oranları dünya genelinde belirgin düşüşler göstermiş ve yüzyılın ikinci yarısı demografik dönüşüm sürecinde başka bir aşamaya geçildiğine tanıklık etmiştir. Kuşkusuz bu durum gelişmiş ülkeler ile gelişmekte olan ülkeler arasında farklı etkiler ve farklı sorun alanları yaratmaktadır. Avrupa ülkeleriyle karşılaştırıldığında Türkiye’deki yaşlı nüfus oranının yüksek olmadığı görülmektedir. Ancak önemle altı çizilmesi gereken sorun Türkiye’deki yaşlanma hızıdır. Türkiye, Avrupa ülkelerine oranla iki kat hızlı yaşlanmakta ve bu durum gerek yaşlı istihdamı gerek sosyal hizmetler gibi yaşlılara yönelik sosyal politikalar konusunda Türkiye’nin hazırlıksız yakalanmasına neden olmaktadır. Öte yandan yaşlanmaya ilişkin ekonomik ve sosyal politikalara bakıldığında ise “aktif yaşlanma” adıyla çatı bir kavramla karşılaşılmaktadır. Kavram, yaşlıların sağlıklı kalmalarını ve topluma katkıda bulunmalarını sağlayarak çalışmaya devam edebilme kapasitelerini artırmaya yönelik hedefleri içermektedir. Ancak bu noktada öncelikle, yaşlanma ile oluşacak her türlü sorun alanını bireyin sorumluluğuna bırakan veya onlara yapılacak sosyal yardımlar temelinde ele alan liberal anlayıştan uzaklaşmak gerekmektedir. Bunun yerine ekonomi, nüfus ve sosyal politikaların hak temelli bir anlayıştan hareketle oluşturulması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Demografik Dönüşüm, Yaşlanma, Türkiye, Yaşlı İşgücü, Aktif Yaşlanma

AGEING AND RELATED PROBLEMS IN THE PROCESS OF DEMOGRAPHIC TRANSFORMATION IN TURKEY

Öz

Nowadays, rapid ageing population is one of the most important demographic issues. While,
population growth rate was slow, age structure was stable and ratio of aged 65 and older population
was a small portion of total population before the 20th century, during the first half of 20th century
average life expectancy is prolonged, birth and death rates showed significant decline worldwide,
and the second half of the century witnessed another stage in the process of demographic
transformation. This reality, of course, creates divergent impacts and different issue fields between developed and developing countries. When compared, European countries still have higher ratio
of elderly population than Turkey. However, the matter needs to be highlighted in Turkey is the
speed of the ageing. Turkey is getting older twice faster than Europe and this leads Turkey being
unprepared for certain social policies like elderly employment and social services. As for looking
at economic and social policies related to ageing, an umbrella concept called “active ageing” is
applied. This concept includes targets to expand the capacities of the elderly in order to keep them
active in working by providing them staying healthy and contributing to the society. But firstly, it
is required to keep away from the liberal approach which considers all ageing problems are under
the responsibility of the individual and addresses them on the ground of social assistance. Instead,
economy, population and social policies need to be formed on a rights-based ground.

Anahtar Kelimeler

Demographic Transformation, Ageing, Turkey, Ageing Workforce, Active Ageing

Kaynakça

• Arun, Ö. (2014), “QueVadis” Türkiye? 2050’ye Doğru Yaşlanan Türkiye’yi Bekleyen Riskler, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:32, ss. 1-12.
• • Danış, D. (3/7/2015), Demografi: Nüfus Meselelerine Sosyolojik Bakış (Ders Notları), http://www.acikders.org.tr/mod/resource/view.php?id=3054 erişim tarihi: 3/7/2015
• Dülger, İ S. (2012), “Dünyada ve Türkiye’de Yaşlılığın Değişen Görünümü, değişen Politikalar ve Gelişen Aktif Yaşlanma Kavramı”, 18-24 Mart Yaşlılara Saygı Haftası: Kuşaklararası Dayanışma ve Aktif Yaşlanma Bildirileri, ss. 31-49, 20-21 Mart 2012, Ankara Üniversitesi Yaşlılık Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, Ankara.
• Elliot, R. F. (1997), Karşılaştırmalı Çalışma Ekonomisi, Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Erder, S. (2007), “Yabancısız kurgulanan ülkenin yabancıları”, Türkiye’de Yabancı İşçiler, der. A. Arı, Derin Yayınları, İstanbul, ss. 1-80.
• Eryurt, M. A., Beşe Canbolat, Ş. ve Koç, İ. (2013), “ Türkiye’de Nüfus ve Nüfus Politikaları: Öngörüler ve Öneriler”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 46, Sayı 4, ss. 129-156.
• Gitmaz, A. S. (1979), Dış Göç Öyküsü, MAYA Matbaacılık Yayıncılık Ltd. Şti, Ankara.
• Güler, Ç. (1998), Geriatri, Cilt 1,Sayı 2Hablemitoğlu, Ş. ve Özmete, E. (2010), Yaşlı Refahı, Kilit Yayınları
• Hoşgör, Ş. ve Tansel, A. (2010), 2050’ye Doğru Nüfusbilim ve Yönetim: Eğitim, İşgücü, Sağlık ve Sosyal Güvenlik Sistemlerine Yansımalar, TÜSİAD-T/2010/11/505.
• ILO, (2015), World Employement Social Outlook, Geneva.
• Kalaycıoğlu, S. (2012), “Kuşaklararası Dayanışma ve Aktif Yaşlanma”, 18-24 Mart Yaşlılara Saygı Haftası: Kuşaklararası Dayanışma ve Aktif Yaşlanma Bildirileri, s. 51- 58, 20-21 Mart 2012, Ankara Üniversitesi Yaşlılık Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, Ankara.
• Kalkınma Bakanlığı (2014), Yaşlanma Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018, Ankara.
• Kinsella and Gist (1995) U.S. Census Bureau, International Data Base, accessed on March 24, 2008.
• Kinsella, K.ve, He, W. (2009). An Aging World: 2008, U.S. CensusBureau, International PopulationReports, Washington, DC, Government Printing Office, P95/09-1.
• Koç, İ., Eryurt, M. A., Adalı T. ve Seçkiner, P. (2010), Türkiye’nin Demografik Dönüşümü, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara.
• Lee, R. (2003) “The Demographic Transition: Three Countries of Fundamental Change”, Journal of EconomicPerspectives, 17 (4): 167-190.
• Mandıracıoğlu, A (2010), Dünyada ve Türkiye’de Yaşlıların Demografik Özellikleri, Ege Tıp Dergisi, 49 (3), ss 39-45.
• Örnek Büken, N. (2010), “Geriatri ve Etik”, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyonda Yeni Ufuklar, Yaşlı Sağlığı, Güneş Tıp Kitapevleri, ss31-53.
• Özbay, F. (2013), “Demografik Dönüşüm Süreci İçinde İktidar, Kadın ve Aile”, Başka Bir Aile Anlayışı Mümkün mü?, 9-10 Kasım 2013, Düzenleyen: Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği, ss 106-111.
• Özbay, F. (2015), Dünden Bugüne Aile, Kent ve Nüfus, İletişim Yayınları.
• Öztürk, H. (2015), Yaşlanma ve Kırsal Yaşlılık Mevcut Durum Raporu, 1. Baskı, Ankara
• Rürup, B. L. (2009),Türkiye’de Demografik Dönüşüm: Yaşlanan Bir Toplumun Karşı Karşıya Olduğu Sorunlar Üzerine Birlikte Düşünmek, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu, Konferans Sonuç Raporu
• T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı, 2012 Avrupa Aktif Yaşlanma ve Nesiller arası Dayanışma Yılı Hakkında Bilgi Notu, Ankara, Ağustos 2011.
• Teitelbaum, M. S. (1975), “Relevance of Demographic Transition Theory for Developing Countries”, Science, New Series, Volume 188, Issue 4187, 420-425.
• Tufan, İ. (2011), “Demografik Yapı Işığında Türkiye’de Yaşlılığa İlişkin Sosyal Politikalar”, Yaşlılar için Sosyal Politika Gündemi Konferans Kitabı, Ankara.
• Tufan, İ., (2007), Birinci Türkiye Yaşlılık Raporu. Antalya: GeroYay
• TÜİK (2014), İstatistiklerle Yaşlılar, Ankara.
• TÜİK, Nüfus İstatistikleri, http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist erişim tarihi 13/7/2015.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2015), İşgücü İstatistikleri Mart 2015 Haber Bülteni, http://www.tuik.gov.tr/HbGetirHTML.do?id=18638 erişim tarihi 12/7/2015
• TÜSİAD (1999), Türkiye’nin Fırsat Penceresi Demografik Dönüşüm ve İzdüşümleri, Yayın No: TÜSİAD-T/99-1-251
• UN, World Population Ageing 1950-2050, http://www.un.org/esa/population/ publications/worldageing19502050/pdf/001world.pdferişim tarihi: 01.02.2016
• United Nations (UN) (2013), World Population Ageing 2013
• WHO, What is “Acrive Ageing”?,http://www.who.int/ageing/active_ageing/en/ erişim tarihi: 6/7/2015
• World Health Organization (2002), Active Ageing A Policy Framework, http:// whqlibdoc.who.int/hq/2002/WHO_NMH_NPH_02.8.pdf?ua=1 erişim tarihi: 5/7/2015
• Yüceşahin, M. M. (2011), “Küresel Bir Süreç Olarak Demografik Dönüşüm: Mekânsal Bir değerlendirme”, Coğrafi Bilimler Dergisi, CBD (9), ss 11-27
• Yüksel, Y. (2011), “Türkiye’de Yaşlılık Politikalarına Bütüncül Yaklaşım”, Yaşlılar için Sosyal Politika Gündemi Konferans Kitabı, Ankara.