BÜYÜK SAVAŞIN DOĞU VE BATI CEPHESİNDE TOPLUMSAL HAFIZA VE HAFIZA MEKÂNLARI GELİBOLU VE ALSACE LORRAINE

Yıl 2017, Sayı: 56, 29 - 58, 31.03.2017

E. Zeynep Suda

Öz

Kendinden önceki bütün savaşlardan farklı özellikler taşıyan, kitleselliği ve cephe önü ile gerisini birleştiren, savaşın askeri, diplomatik ve ekonomik, kültürel, ideolojik yönlerini birleştiren Büyük Savaşı savaşın 100.yılında nasıl hatırlıyor, nasıl temsil ediyoruz? Bu yazı kapsamında savaşın Doğu ve Batı cephelerinde savaş sırasında ve sonrasında oluşan hafıza mekânlarını, bunların oluşum ve sembolik yapılarını, temsil özelliklerini ve oluşumları sırasında yaşanan mücadeleleri incelemeye çalışacağız. Bu kapsamda yazımızda Doğu Cephesinin en önemli savaş alanlarından biri Gelibolu yarımadası ile Batı Cephesinde Alsace Lorraine bölgesinde yaşanan hatırlama ve anma deneyimleri karşılaştırmalı olarak incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Büyük Savaş, Sosyal Hafıza, Hafıza Mekânları, Gelibolu, Alsace Lorraine

SOCIAL MEMORY AND MEMORY PLACES IN THE EASTERN AND WESTERN FRONTS OF THE GREAT WAR GALLIPOLI AND ALSACE LORRAINE

Öz

The reality and social memory of the Great War differed from previous wars on different aspects where the battle field was integrated into the political, diplomatic and military dimensions, preferences of war and this was widely affected from the economic, cultural, and ideological context. In such conditions how we can memorize and construct memory places to remember and commemorate such a bloody event in Eastern and Western fronts during the Centenary of the war? In this paper the theoretical perspectives related to social memory and memory places are discussed with respect to different remembering and commemorating experiences in Eastern and Western fronts, namely Gallipoli in Ottoman State and Alsace Lorraine in the Eastern front of France during the Great War.

Anahtar Kelimeler

Great War, Social Memory, Memory Places, Gallipoli, Alsace Lorraine

Kaynakça

• Adıvar, Halide Edib (1974). “Işıldak’ın Rüyası”, Kubbede Kalan Hoş Sada içinde, İstanbul: Üçler Matbaası.
• Andrieu C. vd. (2006). Politique du passé, Aix-en-Province, Publication de l’universite de Province.
• Artuç, İbrahim (1992). 1915 Çanakkale Savaşı, Kastaş Yayınevi.
• Baczko, Bronislaw. (1998). Travail sur la figure, Travail de la Mémoire içinde. Freddy Raphaël (Der.) Maison des Sciences de L’Homme de Strasbourg, Press Universitaires de Strasbourg.
• Becker, Annette (2008-2010). “La Grande Guerre en 1998: entre polemiques et memoires de la tragedie”.Les Guerres de mémoires: La France et son histoire içinde. (Der.) Pascal Blanchard - Isabella Veyrat-Masson. Editions La Decouverte.
• Bischoff, Georges (2008). «‘Mon Village’ A L’Heure des Tranchées: Oncle Hansi, La Grande Guerre et les Petits Enfants» içinde. Jean-Noël Grandhomme (Der.). Boches ou Tricolores: Les Alsaciens-Lorrains dans la Grande Guerre. Strasbourg: La Nuée Bleue, DNA.
• Blanchard, Pascal - Veyrat-Masson, Isabella (Der.) (2008-2010). Les Guerres de mémoires: La France et son histoire. Préface de Benjamin Stora, Éditions la Découverte.
• Boyarin, Jonathan (1994). “Space, Time and the Politics of Memory”, Remapping Memory: The Politics of Time and Space, University of Minnesota Press.
• Canefe, Nilgün (2002). “Turkish nationalism and ethno-symbolic analysis: the rules of exception”. Nations and Nationalism. 8 (2).
• Canini, Gérard (1984). La Lorraine dans la Guerre de 14-18. Press Universitaires de Nancy. Connerton, Paul (2008). “Seven Types of Forgetting”, Memory Studies, 1 (1), 63.
• “CWGC Cemeteries and Memorials”. http://www.cwgc.org/anniversaries/gallipoli/ cemeteries-and-memorials.aspx . Ulaşım tarihi: 04.01.2017.
• Çanakkale İl Yıllığı 1967 (ty.). Çanakkale Valiliği Yayını.
• Dalisson, Rémi (2013). Les Guerres et la Mémoire. Paris: CNRS Edition.
• Ener, Kadri (1954). Çanakkale’den Hatıralar. İstanbul: MMV yayını, Sucuoğlu Matbaası.
• Eren, Ramazan (1995). Çanakkale Savaşlarının Mana ve Ehemmiyetinin Muhtasar Bir Değerlendirilmesi, yy.
• Ersoy, Mehmed Ȃkif (1991). Safahat, 23.Basım, İnkılap Kitabevi.
• Eşref, Ruşen (Ünaydın) (1930). Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülakat. (Üçüncü Basım). İstanbul Devlet Matbaası. (Şişli, 28 Mart 1334).
• “Evren: Ulusumuz Silahlı Kuvvetleri ile Her Tehlikeyi Yenecek Güçtedir” (19.03.1981). Milliyet Gazetesi. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1981/03/19. Ulaşım tarihi: 05.01.2017.
• “Gelibolu Harekatı, 1915” (ty.). Commonwealth War Graves Commission (Pamphlet).
• Gallipoli Anzac Commemorative Site (Gelibolu Anzak Anma Alanı) (ty.). Avustralya ve Yeni Zelanda Hükümetleri adına hazırlanmıştır. www.dva.gov.au/www.dia.govt.nz/ www.anzacsite.gov.au. Ulaşım tarihi: 04.01.2016.
• Gillis, John R. (1994). “Memory and Identity: The History of a Relationship”, Commemorations: The Politics of National Identity içinde. (Der.) John R.Gillis. Princeton University Press.
• Grandhomme, Jean-Noël (Der.) (2008). Boches ou Tricolores: Les Alsaciens-Lorrains dans la Grande Guerre. Strasbourg: La Nuée Bleue, DNA.
• Grandhomme, Jean-Noël (2010). «1914-1919: Les combattants alsaciens-lorrains entre deux fidélités? Choix individuels et comportements collectifs», Colloque des 90 ans de l’institut d’histoire d’alsace: Autorité, Liberté, Contrainte en Alsace, Regards sur l’histoire d’Alsace XIe-XXIe siècle. Editions Place Stanislas/Institut d’histoire d’Alsace.
• Grandhomme, Jean-Noël - Francis (2013). Les Alsaciens-Lorrains dans la Grande Guerre. La Nuée Bleue.
• Göncü, Gürsel - Aldoğan, Şahin (2006). Çanakkale Muharebe Alanları Gezi Rehberi. İstanbul: MB Yayınları.
• Güler, E.Zeynep (2012). “Bir Ulusal Hafıza Mekânı Olarak Gelibolu Yarımadası”. Türk Sağı: Mitler, Fetişler, Düşman İmgeleri içinde. (Der.) İnci Özkan Kerestecioğlu - Güven Gürkan Öztan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Halbwachs, Maurice (1994). Les cadres sociaux de la mémoire. Postface de Gérard Namer, Editions Albin Michel. (Birinci Basım) Librairie Alcan, 1925.
• Halbwachs, Maurice (1992). On Collective Memory içinde. Lewis A.Coser (Der., çeviren), University of Chicago Press.
• Haluk, O. (2007). Arıburnu 1915: Çanakkale Savaşı’ndan Belgesel Öyküler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• “Historial de la Grande Guerre”. http://www.historial.org/. Ulaşım tarihi: 05.01.2017.
• http://www.canakkale2015.gov.tr/tr,. http://centenaire.org/fr/en-france. Ulaşım tarihi: 08.01.2014.
• “Il y a cinquante ans, Georges Wodli était assassiné par la Gestapo”. (5 Nisan 1993). http:// www.humanite.fr/node/53544. Ulaşım tarihi: 06.01.2017.
• Kern, Haïm (1998). «Ils n’ont pas choisi leur sépulture». http://www.memorialchemindesdames. fr/photos_ftp/documents_actualites/Panneau%20HK_2.pdf, Ulaşım tarihi: 04.01.2017.
• Koselleck, Reinhart (1998). “Les monuments aux morts comme fondateurs de l’identite des survivants”. Revue de Métaphiysique et de Morale. Janvier-Mars (1), 33-61.
• Köroğlu, Erol (2003). “Yeni Mecmua Çanakkale Özel Sayısı”. Toplumsal Tarih, Mart 2003 (111), 94-99.
• L’Oncle Hansi (2013). Mon Village. Strasbourg: La Nuée Bleue, DNA.
• “La commemoration et la glorification des morts pour la France au cours de la grande guerre” (2015). http://www.cndp.fr/crdp-reims/enseigner14-18/carte/ac5/fic1.pdf, Ulaşım tarihi: 04.01.2017.
• Ledoux, Sébastien (2016). Le Devoir de Mémoire: Une formule et son histoire, Paris: CNRS Editions.
• Lefebvre, Henri (1991). The Production of Space, (İngilizceye çev.Donald Richardson- Smith). Blackwell.
• Loetscher, Michel -Scheibling, Yannick (2013). Hansi: Une Vie pour l’Alsace. Strasbourg: La Nuée Bleue, DNA.
• “Loi du 9 décembre 1905 concernant la séparation des Eglises et de l’Etat”. https:// www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000000508749. Ulaşım Tarihi: 08.01.2017.
• “Marking the Centenary of the Gallipoli Campaign” (19 January 2015). https://www.gov. uk/government/news/marking-the-centenary-of-the-gallipoli-campaign, Ulaşım tarihi: 04.01.2017.
• “Monument aux Morts de Strasbourg” yazısı yer almaktadır. “Strasbourg : “Une pierre a l’édifice de la paix”. H.L.”. (26 Haziran 2007). http://moulindelangladure.typepad.fr/ monumentsauxmortspacif/2007/06/strasbourg.html. Ulaşım tarihi: 05.01.2017.
• Namer, Gerard (1987). Mémoire et Société. Paris: Méridiens-Klincksieck.
• Nesin, Aziz (2005). Bu Yurdu Bize Verenler. Adam Yayınları.
• Nora, Pierre (1986). Les Lieux de Mémoire. Paris: Editions Gallimard. (3 Cilt: 1.Cilt La Republique, 2.Cilt La Nation, 3.Cilt Les France).
• O’Keeffe, Tadhg (2007). “Landscape and Memory: Historiography, Theory, Methodology”. Heritage, Memory and Politics of Identity: New Perspectives on Cultural Landscape içinde. (Der.) Niamh Moore -Yvonne Whelan, Ashgate.
• Offenstadt, Nicolas (2010). 14-18 Aujourd’hui La Grande Guerre dans la France Contemporaine. Odile Jacob.
• Oral, Haluk (2007). Arıburnu 1915: Çanakkale Savaşı’ndan Belgesel Öyküler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Péroz, Francis (2015). L’Alsace-Lorraine et le Territoire de Belfort dans la Grande Guerre. Editions Sutton
• Prost, Antoine (1977). Les Anciens Combattants et la Société Française 1914-1939. Presse de la Fondation Nationale des Sciences Politiques. (3 cilt).
• Petitdemange, Gabrielle (2002). “La Memoire de la Guerre dans une ville Frontière: Strasbourg”. Mémoire de pierre, mémoire de papier:La mise en scène du passè en Alsace içinde. Freddy Raphael -Genevive Herberich-Marx (Der.). Press Universitaires de Strasbourg.
• Antoine Prost (1986). “Verdun”. Les Lieux de Memoire, II.La Nation içinde. (Der.) Pierre Nora. Gallimard.
• Prost, A. - Winter, J. (2004). Penser la Grande Guerre. Un essai d’historiographie. Paris, Seuil, collection “Points histoire”, série “L’Histoire en débats”.
• Richez, J.C. 1990). “Malaises et Crises Après le Retour á la France”. Mistler, A. vd. (derl.). Documents Histoire Contemporaine D’Alsace içinde. Strasbourg: Conseils Généraux du Bas Rhin.
• Ricoeur, Paul (1998). “Mémoire, Histoire”. Revue de Métaphysique et Morale. Janvier- Mars (1), 7-31.
• François Roth (2010). Alsace Lorraine: Histoire d’un ‘pays perdu” de 1870 a nos jours. Editions Place Stanislas.
• Seyfettin, Ömer (1970). Bütün Eserleri 2: Kahramanlar, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Sherman, Daniel J. (1999). The Construction of Memory in Interwar France. University of Chicago Press.
• Smith, Anthony (1999). Myths and Memories of the Nation. Oxford University Press.
• Stoll, Cédric (2013). “L’Alsace et la Moselle: lieux de mémoire de la Première Guerre mondiale”, Revue d’Alsace, 139, 305-316. https://alsace.revues.org/1957, Ulaşım tarihi: 06.01.2017.
• Strasbourg : “Une pierre a l’édifice de la paix”. H.L.”. (26 Haziran 2007). http:// moulindelangladure.typepad.fr/monumentsauxmortspacif/2007/06/strasbourg.html. Ulaşım tarihi: 05.01.2017.
• Tilley, Christopher (1994). Phenomenology of Landscape: Places, Paths and Monuments, Berg, 10.
• “Une sculpture monumentale volée au Chemin des dames” (14.08.2014). http://www. francetvinfo.fr/faits-divers/une-sculpture-monumentale-volee-au-chemin-desdames_ 1696395.html, Ulaşım tarihi: 02.01.2017.
• Wahl, A.- Richer, J.C. (1994). L’Alsace entre France et Allemagne, 1850-1950. Hachette.
• Winter, Jay (1999). “Setting the Framework”, War and Remembrance in the Twentieth Century içinde. Jay Winter-Emmanuel Sivan (Der.). Cambridge University Press
• Winter, Jay (2012). “Representations of War and the Social Construction of Silence”, Fighting Words and Images: Representing War across the Disciplines içinde. (Der.). Elena V.Baraban et al., University of Toronto Press.
• Yılmaz, Ahenk (2011). “Bellek Topoğrafyasında Özgürlük: Gelibolu Savaş Alanlar ve Mekânsal Bir Deneyim Olarak Hatırlama”, Nasıl Hatırlıyoruz? Türkiye’de Bellek Çalışmaları içinde. (Der.) Leyla Neyzi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yeni Mecmua Nüsha-yı Fevkalade. (18 Mart 331). İstanbul: Hilal Matbaası. Yeni Mecmua (Latin harfleriyle tıpkıbasım) Yeni Mecmua Çanakkale Özel Sayısı (2006). (Haz.) Muzaffer Albayrak-Ayhan Özyurt, Yeditepe Yayınları.