Osmanlı-Türk Toplumunda İktisadi Geri Kalmışlık Sorunsalı: Ülgener ve Küçükömer’den “İnsan” Faktörünün Önemine

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 1, 23 - 46, 14.05.2018

Mehmet Dinçaslan , Haydar Akyazı

Öz

İktisadi geri kalmışlık bir sorunsal haline geldiğinden beri, bu sorun geri kalmış olarak nitelendirilen toplumların temel gündem maddesi olarak dikkate alınagelmiştir. Bununla birlikte Osmanlı-Türk toplumu özelinde, söz konusu sorunsalın merkezinde yer alan “insan” faktörünün önemine yeterince temas edilmemiştir. Bu noktadan hareket eden çalışmanın amacı, Sabri F. Ülgener’in ve İdris Küçükömer’in yaklaşımlarını temel alarak Osmanlı-Türk toplumunda iktisadi geri kalmışlıkta etkili olan nedenleri tespit etmek ve buradan hareketle Türkiye’nin sosyo-ekonomik gelişmesini sürdürülebilir kılmada, insan faktörünün önemine temas eden ipuçları geliştirmektir. Çalışmadan elde edilen bulgular ışığında, insan faktörünü madde, toplum ve devlet karşısında edilgen kılan maddi ve manevi nedenlerin bertaraf edilmesinin gerekliliği vurgulanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı-Türk Toplumu, İktisadi Geri Kalmışlık, Beşeri Sermaye, Sabri F. Ülgener, İdris Küçükömer

The Problem of Economic Underdevelopment in Ottoman-Turkish Society: From Ülgener and Küçükömer, the Importance of the “Human” Factor

Öz

Economic underdevelopment has become a problem in many countries, including Turkey. The importance of the “human’’ factor, which is at the core of relevant problems in Ottoman-Turkish society, has not been investigated in detail. In this context, this paper has two aims that are closely related to each other. The first, based on the perspectives of Sabri F. Ülgener and İdris Küçükömer, is to identify the reasons behind economic underdevelopment in Ottoman-Turkish society. The second is to understand the importance of the human factor in Turkey’s sustainable socio-economic development. This paper emphasizes material and spiritual rationales, which may disable the human factor. 

Anahtar Kelimeler

Ottoman-Turkish society, Economic underdevelopment, Human capital, Sabri F. Ülgener, İdris Küçükömer

Kaynakça

• Akat, A. S. (2010). İdris Küçükömer’in mirası. İ. Küçükömer (Ed.), Anılar ve düşünceler içinde (s. 15–37). İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Altun, F. (2005). Modernleşme kuramı; Eleştirel bir bakış. İstanbul: Küre Yayınları.
• Arolat, O. S. (2011). Yerleşik doğrularımızı yıkan hoca: Küçükömer. A. G. Sayar (Ed.), İdris Küçükömer içinde (s. 141–149, 2. basım). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Avcılar, S. B. (2002). Asya tipi üretim tarzına veda. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 1–28.
• Başkaya, F. (2000). Kalkınma iktisadının yükselişi ve düşüşü (3. basım). Ankara: İmge Kitabevi.
• Belge, M. (2010). Özgün düşünce yine kaybetti. İ. Küçükömer (Ed.), Anılar ve düşünceler içinde (s. 71–76). İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Berkes, N. (2002). Batıcılık, ulusçuluk ve toplumsal devrimler (2. basım). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Beydilli, K. (1999). Islahat (XVIII. yüzyıldan Tanzimat’a kadar). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 19, s. 174–185). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Bilge, M. (2012). Batılılaşma-sivil toplum-cuntacılık: İdris Küçükömer üzerine bir inceleme. Ankara: A Kitap.
• Cirhinlioğlu, Z. (1999). Azgelişmişliğin toplumsal boyutu. İstanbul: İmge Kitabevi. Çakmak, O. (2010). Osmanlı’da piyasa zihniyeti ve girişimcilik (Adam Smith yaklaşımına göre bir analiz).
• H. Kapucu, M. Aydın, İ. Şiriner, Ü. Çetin ve F. Morady (Ed.), Politik iktisat ve Adam Smith içinde (s. 127–170). İstanbul: Yön Yayınları.
• Demirpolat, A. (2002). Ülgener ve geri kalmışlık sorunsalı. Marife, 2(3), 285–297.
• Dinçaslan, M. (2017). Sabri F. Ülgener ve İdris Küçükömer’in perspektifinden Osmanlı-Türk toplumunda iktisadi geri kalmışlık analizi (Doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Dinler, A. H. (2010). Büyük sezgilerin adamı. İ. Küçükömer (Ed.), Anılar ve düşünceler içinde (s. 109–112). İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Divitçioğlu, S. (2010). Ya da ‘paşa’ ve ‘bilim’. İ. Küçükömer (Ed.), Anılar ve düşünceler içinde (s. 113–130). İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Doğan, N. (2010). Türk düşüncesinde “mani-i terakki” meselesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 177–187. Erbaş, H. (1999). Gelişme yazını ve geleceği. Doğu Batı, 8, 11–31.
• Genç, M. (2014). Modern iktisadî büyüme karşısında Osmanlı sistemi ve ekonomisi. Türkiye Günlüğü, 119, 5–14.
• İpşirli, M. (1999). Islahat. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 19, s. 170–174). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Karaman, K. K. (2013). Hukuk, siyaset ve uzun dönemli iktisadi gelişme. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(2), 29–48.
• Kaynak, M. (2003). Kalkınma iktisadının kilometre taşları ve teknoloji. Ekonomik Yaklaşım, 14(49), 12–43.
• Küçükömer, İ. (2009). Cuntacılıktan sivil topluma. İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Küçükömer, İ. (2013a). Düzenin yabancılaşması (4. basım). İstanbul: Profil Yayıncılık. Küçükömer, İ. (2013b). Halk demokrasi istiyor mu? İstanbul: Profil Yayıncılık. Myrdal, G. (1974). What is development? Journal of Economic Issues, 8(4), 729–736.
• Okumuş, E. (1999). İbn Haldun ve Osmanlı’da çöküş tartışmaları. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 1(6), 183–209.
• Orman, S. (2010). İktisat, tarih ve toplum. İstanbul: Küre Yayınları. Öztürk, S. (2011). Türkiye’de iletişim sosyolojisinin kaynakları: Boran ve Küçükömer üzerine ‘semptomal’ okumak. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Sarıbay, A. Y. (2011). Yeni bir disiplin fetişizmine doğru mu? E. Özdalga (Ed.), Tarihsel sosyoloji içinde (s. 136–153). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Sayar, A. G. (2007). Bir iktisatçının entelektüel portresi: Sabri F. Ülgener. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Sayar, A. G. (2008). Osmanlıdan 21. yüzyıla ekonomik, kültürel ve devlet felsefesine ait değişmeler. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Sayar, A. G. (2011). İdris Küçükömer’in entelektüel portresine dair bir deneme. A. G. Sayar (Ed.), İdris Küçükömer içinde (s. 207–268). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sayar, A. G. (2012). Sabri Fehmi Ülgener. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 42, s. 289–291). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Toprak, Z. (1995). Türkiye’de ekonomi ve toplum (1908-1950) milli iktisat-milli burjuvazi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ülgener, S. F. (2006a). İktisadî çözülmenin ahlâk ve zihniyet dünyası: Fikir ve sanat tarihi boyu akisleri ile bir portre denemesi. İstanbul: Derin Yayınları.
• Ülgener, S. F. (2006b). Dünü ve bugünü ile zihniyet ve din: İslâm, tasavvuf ve çözülme devri iktisat ahlâkı. İstanbul: Derin Yayınları.
• Ülgener, S. F. (2006c), Zihniyet, aydınlar ve İzm’ler. İstanbul: Derin Yayınları. Weber, M. (2006). Sosyoloji yazıları (T. Parla, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yavilioğlu, C. (2002). Geri kalmışlık olgusu ve ekonomistik kalkınma teorileri. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 49–70.
• Yörük, A. (1987). Prof. Dr. Sabri F. Ülgener. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 43(1–4), 15–24.