Türkiye Cumhuriyetinin İlk Döneminde Aşırı Milliyetçi Söylem ve Türk Medyasında Yansımaları: Gök-Börü Dergisi Örneği

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 2, 163 - 186, 30.10.2018

Mehmet Işık Şakir Eşitti

Öz

Milliyetçilik ortaya çıkışından bu yana, toplumlar üzerinde etkisini sürdürmektedir, medya ise milliyetçi ideolojilerin, ritüellerin, sembollerin, mitlerin ve söylemlerin yeniden üretilmesine imkan vermiştir. Milliyetçilik hem zaman içinde hem de farklı siyasal rejim ve toplumlar arasında değişip ve dönüşmüştür. Bu nedenle, milliyetçi ideolojilerin mevcut durumunu tam olarak anlamak için, milliyetçiliğin tarihsel gelişimini ve bu gelişmenin medyadaki yansımalarını incelemek önemlidir. Bu makale Türk milliyetçiliğinin erken dönem biçimlerini ve Türk medyasındaki yansımalarını incelemektedir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra, özellikle 1923-1950 arası dönemde, yeni kavramlar ve kurumlar topluma yerleşmiştir. Bu dönemde tartılan önemli kavramlardan biri de, yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin bir ulus devlet olarak kurulması nedeniyle, milliyetçiliktir. Literatürde Türk milliyetçiliğinin çoğunlukla dış dünyanın politik ve sosyal değişimlerinden etkilendiği belirtilmektedir. İki dünya savaşı arasında, aşırı milliyetçi ideolojiler tüm dünyada popüler bir durumdadır. Dış dünyanın bu atmosferi Türk milliyetçi söylemini dolayısıyla da bu söylemin medyadaki yansımalarını etkilemiştir. “Gök-börü” Dergisi aşırı Türk milliyetçi söyleminin önemli bir örneğidir. Dergi, dünyada ve Türkiye’de aşırı milliyetçiliğin popüler olduğu bir dönemde, Almanya’nın Rusya içlerine ilerlediği 1942 sonbaharında yayımlanmaya başlamıştır. Dergi dönemde yayınlanan diğer Türkçü dergilerden sert söylemiyle ve kan milliyetçiliği konusundaki düşünceleriyle farklılaşmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Gök-Börü dergisi, Türk milliyetçiliğ, Türk gazeteleri, Irkçılık

Extreme Nationalist Discourse In The Early Period Of The Turkish Republic and Its Reflection In The Turkish Media: The Case Of The Journal Gök-Börü

Öz

Since its emergence, nationalism has been maintaining its influence on societies and media has enabled the re-production of

nationalist ideologies, rituals, symbols, myths and discourses. Nationalism has changed and transformed both over time and among

different political regimes and societies. Therefore, in order to fully understand the current state of nationalist ideologies, it is

important to examine the historical development of nationalism and its reflections in media. This article examines the emergence

and early period of Turkish nationalism and its reflections in the Turkish media. After the establishment of the Turkish Republic,

particularly during the period between 1923 and 1950, new notions and institutions settled into the society. One of the most

important notions during that time was nationalism given that the new Turkish Republic was established as a nation state. Turkish

nationalism is mostly affected by political and social changes of the external world. Between the two world wars, extreme nationalist

ideologies were popular all around the globe. This atmosphere of the external world also affected Turkish nationalist discourse and

its reflections in the media. “Gök-börü” Journal is an important example of extreme Turkish nationalist discourse. The Journal was

published in the Autumn of 1942 when Germany was pushing through Russia. This period was also a time when extreme nationalism

and racism was occurring in the world and in Turkey, both were popular concepts. The journal can be differentiated from the other

Turkic magazines published during the same period by its harsh rhetoric and ideas about blood nationalism.

Anahtar Kelimeler

Gök-Börü journal, Turkish nationalism, Turkist journals, Racism, Historical development of Turkish nationalism, Türkkan

Kaynakça

• Akçura, Yusuf (1995). Üç Tarz-ı Siyaset, (Prepared by: Recep Duymaz), Istanbul: Bogazici.
• Anderson, Benedict (2006). Imagined Communities: Reflections on The Origin and Spread of Nationalism. New York: Verso Books.
• Akansel, M.Hakkı (1942). Kan Çeker, Gök-Börü, V.3, December, pp.10-10.
• Akgün, Nuri (1942). Savaş ve İnsanlık. Gök-Börü, V.2, Novamber, pp.5-6. Aygün, Süreyya (1943). Saf Irklar Meselesi-IV, Gök-Börü, V.11, April, pp.5-6.
• Aygün, Süreyya (1943). Saf Irklar Meselesi-V, Gök Börü, V.12, May, pp.14-14.
• Azarian, Reza (2011). Nationalism in Turkey: Response to a Historical Necessity. International Journal of Humanities and Social Science. 1 (12). pp. 72-82
• Bali, Rıfat (2004). “Politics of Turkification in the Single Party Period”. Swiss Society for Middle Eastern and Islamic Studies, Basel, Switzerland, 14-16 October 2004.
• Berkes, Niyazi (1998). The Development of Secularisation in Turkey, London: C.Hurst&Co. Bryman, Alan (2012). Social Research Methods, Oxford: OUP.
• Cagaptay, Soner (2006). İslam, Secularism and Nationalism in Modern Turkey: Who is a Turk? London and New York: Routledge.
• Çılgın, Canan (2011) Tek Parti Döneminde Yayınlanan Irkçı Turancı İçerikli Dergilerin İncelenmesi (Orhun, Bozkurt, Ergenekon, Gök-Börü), Unpublished Masters Dissertation, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Copeaux, Etienne (2006). Tarih Ders Kitaplarinda Türk Tarih Tezinden Türk İslam Sentezine, İstanbul: İletişim.
• Deringil, Selim (2000) The Ottomans, the Turks and World Power Politics: Collected Essays. Istanbul: Isis Press.
• Dursun, Çiler (2001). TV Haberlerinde İdeoloji. Ankara: Imge Ertekin, Orhangazi (2002). “Cumhuriyet Döneminde Türkçülügün Çatallanan Yolları”, T.Bora ve M.Gültekin (Eds.) Modern Türkiye‘de Siyasi Düsünce: Milliyetçilik (pp.345387). Istanbul: Iletisim Yayınları
• Glasneck, Johannes (1966). Alman Faşizminin Türkiye’deki Propaganda Faaliyetleri, http://www.kozmopolit.com/2007/fas_propaganda_tr.pdf, Erişim Tarihi: 17.08.2018.
• Gökalp, Ziya (1968). The Principles of Turkism. Leiden: Brill. Gökalp, Emre (2004). Türkiye’de Spor Basını ve Milliyetçilik Söylemi, Unpublished PhD Dissertation, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Goldschmidt Jr., Arthur & Davidson Lawrence (1999) A Concise History of the Middle East, San Francisco: Westview Press
• Hobsbawm, Eric John (1993). 1780’den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik: Program, Mit ve Gerçeklik , İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İnan, Afet. (1969) Medeni Bilgiler ve Mustafa Kemal Atatürk’ün El Yazıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Landau, Jacop M. (1999). Pantürkizm, İstanbul: Sarmal Yayınları.
• Karpat, Kemal H. (2002) Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays, Leiden: Brill Karpat, Kemal H. (Ed.) (1974) The Ottoman State and Its Place in World History: Introduction, Leiden: Brill
• Keyder, Caglar (1997). “The Ottoman Empire”. Karen Barkey & M. Von Vagen (Eds.) After Empire: Multiethnic Societies and Nation-Building: The Soviet Union and the Russian, Ottoman, and Habsburg Empires (pp.30-44). Boulder, CO: Westview Press.
• Kia, Mehrdad (2011). Daily life in the Ottoman Empire. California: ABC-CLIO. Kurzman, Charles (Ed.) (2002). Modernist Islam 1840 - 1940: A Source Book. Oxford: Oxford University Press
• Kurtuluş, Reha (1943). Burhan Karşısında: Yardım, Çare, Ceza. Gök-Börü, V.4, January, pp.10-11.
• Mardin, Şerif (1982). “Turkey: Islam and Westernization”, Carlo Caldarola (Ed.) Religion and Societies:Asia and the Middle East (pp.171-198). Berlin: Walter de Gruyter Morley, David and Robins.
• Kevin. (1997). Kimlik Mekanları (1. Basım), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kushner, David (1977). The Rise of Turkish Nationalism, 1876-1908. London: Frank Cass.
• Lewis, Bernard (2009). The Middle East: A Brief History of the Last 2000 Years. NewYork: Simon and Schuster
• Ortaylı, İlber (2002) Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet Sistemi. Türkler. Vol. 10. pp: 216-220. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. Önen, Nazmi (2003). Turancı Hareketler: Macaristan ve Türkiye (19101944). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Özdoğan, Günay Göksu (2001). Turan‘dan Bozkurt‘a: Tek Parti Dönemi’nde Türkçülük. İstanbul: İletisim
• Öztürk, Mehmet (1943). Kurtların İsyanı (Roman), Gök-Börü, V.7, February, pp.21-11.
• Öztürkmen, Arzu (2012). “Dancing Around Folklore: Constructing a National Culture in Turkey”, Regina F. Bendix and Galit Hasan-Rokem (Eds), A Companion to Folklore (pp. 305-324). Chichester: Blackwell Publishing Ltd
• Samur, Raif (1943). Türke Doğru ve Bir Gerçek, Gök-Börü, V.11, April, pp.19-20.
• Schön, Anna Marisa (2013). The Construction of Turkish National Identity: Nationalization of Islam & Islamization of Nationhood. National and Regional Identities in an Age of Globalization. Tilburg University.
• Sugar, Peter F.(2014). Southeastern Europe Under Ottoman Rule, 1354-1804. Washington: University of Washington Press.
• Tesbihçioğlu (1942). Türk Irkından Olmak. Gök-Börü, V.1, Novamber, pp.11-11.
• Tesbihçioğlu (1942). Harbe Dair, Gök-Börü, V.3, December, pp.8-9. Tesbihçioğlu (1943). Amerika Hayranlığı, Gök-Börü, V.5, January, pp.6-6.
• Tesbihçioğlu (1943). Milletin Size İhtiyacı Var! Gök-Börü, V.9, March, pp.11-11.
• Toprak, Zafer (1984). “Fikir Dergiciliğinin Yüzyılı” , Türkiye’de Dergiler ve Ansiklopediler (1849-1984) , İstanbul: Gelişim Yayınları.
• Türkkan, Reha Oğuz (1942). Türkçülüğe Bakışlar, Gök-Börü, V.1, Novamber, pp.5-6 Türkkan, Reha Oğuz (1942). Ahlak, Korku, Menfaat. Gök-Börü, V.2, Novamber, pp.3-5
• Türkkan, Reha Oğuz (1942). Milliyetsizliğe Doğru, Gök-Börü, V.3, December, pp.3-4.
• Türkkan, Reha Oğuz (1943). Milliyetçiliğe Doğru, Gök-Börü, V.4, January, pp.3-7. Türkkan, Reha Oğuz (1943). Rus Mucizesi, Gök-Börü, V.7, February, pp.3-10.
• Türkkan, Reha Oğuz (1943). Irk ve Irkçılık, Gök-Börü, V.9, March, pp.3-6.
• Türkkan, Reha Oğuz (1943). İş Halinde Milliyetçilik, Gök-Börü, V.12, May, pp.3-4.
• Türkkan, Reha Oğuz (1943). İlerliyen Türkçülük, Gök-Börü, V.11, April, pp.3-4.
• Türkkan, Reha Oğuz (1943). Büyük Türklük, Gök-Börü, V.13, May, pp.3-3.
• Türkkan, Reha Oğuz (1943). Yarının Genci Gök-Börü, V.6, February, pp.3-4.
• Ülken, Hilmi Ziya (2008). Millet ve Tarih Şuuru. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• Üstel, Füsun (2002) “Türk Ocakları”, T.Bora ve M.Gültekin (Eds.) Modern Türkiye‘de Siyasi Düsünce: Milliyetçilik (263-269). Istanbul : İletişim Yayınları
• Üstel, Fisün (2004). Türk Ocakları, İstanbul: İletişim Yayınları Vezenkov, Alexander (2009). “Reconciliation Of The Spirits And Fusion Of The Interests: ‘Ottomanism’ as an Identity Politics”, Diana Mishkova (Ed.), We, the People: Politics of National Peculiarity in Southeastern Europe, Budapest: Central European University Press.
• Yarar, Ayşe (2014). Building a Nation under the Single Party Regime: The Case of Turkey 1923-1938). International Review of Turkish Studies IRTS, 4 (2), 26-39. Yıldız, Ahmet (2004). Ne Mutlu Türküm Diyebilene. İstanbul: İletişim Yayınları
• Zaratol, Tevfik (1943). Kızılbaşlar Hakkında Bir Müşahede, Gök-Börü, V.11, April, pp.6-6.