“Ne Müsâvâtı Ne Hürriyeti Ver” Yahya Kemal ve İktidar

Yıl 2017, Cilt: 57 Sayı: 57, 213 - 236, 28.12.2017

Mehmet Samsakçı

https://doi.org/10.26561/iutded.369192

Öz

Güzel sanatların diğer şubeleri gibi edebiyatın da iktidarla daima dirsek temasları olmuştur. Yüzyıllar içerisinde Türk şairleri de iktidarla yani padişah ve yüksek dereceli devlet adamları ile poetik ilişkiler kurmuşlar, çok defa övgü bazen de yergi şiirleri kaleme almışlardır. Batılılaşma döneminin başından beri, yani merkezî otoritenin derece derece azalmasından, imparatorluğun yıkılıp ulus-devletin kurulmasından sonra ise bu ilişkiler bambaşka boyutlar kazanır. II. Abdülhamid devrinde doğan, Meşrutiyet ve Millî Mücadele süreçlerinin bizzat içinde olan, Cumhuriyet’in kurulmasına şahitlik eden Yahya Kemal’in de iktidarla ve devletle münasebetleri tartışma konusu olmuş, bazı şairler, araştırıcılar ve edebiyat tarihçileri Yahya Kemal’in siyasal iktidar karşısındaki tutumları hakkında oldukça spekülatif satırlar kaleme almışlardır. Bu çalışmada önce bu yorum ve değerlendirmelerin bir eleştirisi yapılacak ve tarafsız şekilde şairin devlet ve politika karşısındaki duruşu üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yahya Kemal, şiir, devlet, iktidar, siyasal iktidar

“Grant Neither Equality Nor Freedom” Yahya Kemal and Power

Öz

Like other branches of fine arts, literature, and power have always had elbow contact. Over the centuries, Turkish poets established poetic relations with the then-rulers, the sultans, and high-ranking statesmen. They often wrote poems of praise, and sometimes they wrote critical poetry. However, since the beginning of the westernization period, that is, from the gradual decline of central authority, after the demise of the empire and the establishment of the nation-state, these relations gained a completely different dimension. The relation with the power of Yahya Kemal, who was born during the period of Abdülhamid, and who witnessed the Constitutional and National Struggles and the establishment of the Republic, became a matter of debate. Some poets, researchers, and literary historians have heard quite speculative opinions about Yahya Kemal’s attitude over political power. In this study, we critique these comments and evaluations, and we emphasize the neutral position of the poet in relation to the state and its policies.

Anahtar Kelimeler

Yahya Kemal, poetry, state, power, political power, political power

Kaynakça

• AKÜN, Ömer Faruk, “Osmanlı Tarihi Karşısında Yahya Kemal’in Şiiri”, Kubbealtı Akademisi Mecmuası, Yıl 5, Sayı 2, 1976.
• AY, Leyla Kapan, “Kaynak Dergisi Üzerine Bir İnceleme”, (Danışman: Yard. Doç. Dr. Zeki Taştan), Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van 2007.
• AYVERDİ, İlhan, Misali Büyük Türkçe Sözlük, C. 2, İstanbul Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 2006.
• BANARLI, Nihad Sami, Bir Dağdan Bir Dağa: Nihad Sami Banarlı’nın Kaleminden Yahya Kemal, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 1984.
• BEYATLI, Yahya Kemal, Siyasî ve Edebî Portreler, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul 1986.
• BEYATLI, Yahya Kemal, Mektuplar-Makaleler, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul 1990.
• BEYATLI, Yahya Kemal, Tarih Musahabeleri, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul 1991.
• BEYATLI, Yahya Kemal, Bitmemiş Şiirler, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul 1997.
• BEYATLI, Yahya Kemal, Çocukluğum, Gençliğim, Siyasî ve Edebî Hatıralarım,İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul 1999.
• BEYATLI, Yahya Kemal, Eğil Dağlar, Yapı Kredi Yay., İstanbul 2005.
• COŞKUN, Muharrem, “Vatandan Cüda İstiklâl Şairi”, Kod Adı İrtica: 906,Gaziosmanpaşa Belediyesi Yay., İstanbul 2014.
• ÇAĞLAR, Ece Ayhan, Bir Şiirin Bakır Çağı: Dipyazılar, Yapı Kredi Yay., İstanbul 2013.
• ÇAKIR, Ömer, “Yahya Kemal’de Tarih ve Şiir”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2 (2), Çankırı 2012.
• ÇIKLA, Selçuk, “1940’1ı Yıllarda Düzenlenen Sanat Yarışmaları ve İnönü Sanat Armağanları”, İlmî Araştırmalar, Nr. 23, 2007.
• ÇORUK, Ali Şükrü, “Aktüel Olaylara Bakışı ve Siyasî Kişiliği İle Yahya Kemal”, Yahya Kemal Beyatlı, (Editör: Kâzım Yetiş), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., İstanbul 2008.
• DAŞÇI, Semra, “Amerikalı Prima Donna Laura Schırmer Sultan II. Abdülhamid’in Hareminde
• Öldürüldü Mü?”, Sanat Tarihi Dergisi, Cilt/Volume: XXV, Sayı/Number:1, 2016.
• DRANAS, Ahmet Muhip, Yazılar, (Haz: Münire Dranas), Yapı Kredi Yay., İstanbul 2000.
• EDİBOĞLU, Bâki Süha, Bizim Kuşak ve Ötekiler, Varlık Yay., İstanbul 1968.
• ELÇİN, Prof. Dr. Şükrü - Tevfikoğlu, Dr. Muhtar, Yeni Türk Nesri Antolojisi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 1987.
• ERGENEKON, Ali, Sultan Abdülhamid: Tahsin Paşa’nın Yıldız Hatıraları, Boğaziçi Yay., İstanbul 1990.
• ES, Hikmet Feridun, “Yahya Kemal İle Konuştum”, (Yedigün, 10 Temmuz 1935’ten naklen), Edebiyata Dair, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul 1997.
• EYÜBOĞLU, Sabahattin, “Yaşayan Mazi”, İnsan, Birinci Teşrin, 1938.
• FOUCAULT, Michel, İktidarın Gözü, (Çev: Işık Ergüden), Ayrıntı Yay., İstanbul 2012.
• KANIK, Orhan Veli, Şairin İşi: Yazılar-Öyküler-Konuşmalar, Yapı Kredi Yay., İstanbul 2006.
• KAPANİ, Münci, Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yay., Ankara 1992.
• KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri, “Yahya Kemal”, Gençlik ve Edebiyat Hatıraları, Bilgi Yay., İstanbul 1969.
• KISAKÜREK, Necip Fazıl, Edebiyat Mahkemeleri, Büyük Doğu Yay., İstanbul 2003.
• KUNTAY, Midhat Cemal, Mehmet Âkif: Hayatı-Seciyesi-Sanatı, Semih Lütfi Kitabevi, İstanbul 1939.
• RUSSELL, Bertrand, İktidar, (Çev: Mete Ergin), Cem Yayınevi., İstanbul 2002.
• SAMSAKÇI, Mehmet, “İşgal Karanlığında Bir İsyan Alevi: Süleyman Nazif’in Pierre Loti
• Hitabe’si”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, nr. 44., 2012.
• SAMSAKÇI, Mehmet, “Yahya Kemal’in Pierre Loti’ye Dair Bir Konferansı”, Türk Edebiyatı, nr. 462, 2012.
• SARAÇ, Prof. Dr. M. A. Yekta, “Klâsik Edebiyatımız Açısından Eski Şiirin Rüzgârıyle”, Yahya
• Kemal Enstitüsü Mecmuası IV, (Haz: Kâzım Yetiş), İstanbul Fetih Cemiyeti Yay. Servet-i Fünun, nr. 1447, 26 Şubat 1336, İstanbul 2001, s. 182.
• SONGAR, Ayhan, Dil ve Düşünce, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyatri Vakfı Yay., İstanbul 1986.
• ŞEHSUVAROĞLU, Halûk Y., “Yahya Kemal’in Son Osmanlı Veliahdı İle Bir Mülâkâtı”, Yahya
• Kemal Enstitüsü Mecmuası III, (Haz: Nermin Suner Pekin - Muhtar Tevfikoğlu), Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul 1988.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi, Yahya Kemal, Dergâh Yay., İstanbul 2001,
• TOROS, Taha, Türk Edebiyatından Altı Renkli Portre, İSİS Yay., İstanbul 1998.
• TÖKEL, Dursun Ali, “Osmanlı Dönemi: İktidarın Edebiyatı Değil Edebiyatın İktidarı”, Hece
• Aylık Edebiyat Dergisi, nr. 156, Aralık 2009.
• https://www.academia.edu/30913777/Osmanl%C4%B1_D%C3%B6nemi_%C4%B0KT%C4%B0DARIN_EDEB%C4%B0YATI_DE%C4%9E%C4%B0L_EDEB%C4%B0YATIN_%C4%B0KT%C4%B0DARI
• UYAR, Turgut, Korkulu Ustalık, (Haz: Alaattin Karaca), Yapı Kredi Yay., İstanbul 2012.
• UZUN, Mustafa, “Ali Kemal”, md., Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.2,
• Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1989.
• YETİŞ, Kâzım (Haz:), Yahya Kemal İçin Yazılanlar 2, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul 2000.
• YETİŞ, Kâzım, “Yahya Kemal ve Atatürk”, Yahya Kemal Enstitüsü Mecmuası IV, (Haz: Kâzım Yetiş),
• İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yay., İstanbul 2001.