A decision support system model for disaster economics risk assessment in Denizli copper cable industry

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 53 - 74, 17.05.2024

Hamza Kocatepe , Hidayet Gizem Ünlü Ören

https://doi.org/10.34231/iuyd.1387346

Öz

Turkey is an earthquake country. Approximately 95% of Turkey's population lives in areas that are likely to be exposed to earthquake hazards. It is known that earthquakes have the most devastating effects among natural disasters for Denizli city. When the cable sector and copper wire sector are evaluated together, they constitute 30.3% of Denizli's exports. Therefore, this sector is an industry that constitutes approximately 1/3 of Denizli's exports and it is an export locomotive for the province. This research, which aims to evaluate the disaster economic risk of Denizli copper cable industry and to develop a decision support system model in this context, consists of a two-stage study. In Study-1, the weights of disaster economy risk variables were calculated by Analytic Hierarchy Process method. Among all criteria, the largest weight belongs to the building's vulnerability. The weight with the smallest weight belongs to the rate of the supplier's presence in the disaster area. In Study-2, a Web-based dynamic decision support system was developed by using the weights obtained and offering evaluation alternatives according to different scenarios.

Anahtar Kelimeler

afet ekonomisi, karar destek sistemleri, denizli ekonomisi

Denizli Bakır Kablo Sanayisi Afet Ekonomisi Risk Değerlendirmesi İçin Bir Karar Destek Sistemi Modeli

Öz

Türkiye bir deprem ülkesidir. Türkiye nüfusunun yaklaşık %95’i deprem tehlikesine maruz kalma ihtimali olan alanlarda yaşamaktadır. Denizli şehri için de doğal afetler arasında en yıkıcı etkilere sahip olan olayın depremler olduğu bilinmektedir. Kablo sektörü ve bakır tel sektörü birlikte değerlendirildiğinde Denizli ihracatının %30,3’ünü oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu sektör Denizli’nin ihracatının yaklaşık 1/3 ünü oluşturan ve il için ihracat lokomotifi olan bir endüstridir. Denizli bakır kablo sanayisi afet ekonomisi riskinin değerlendirmesi ve bu kapsamda bir karar destek sistemi modelinin geliştirilmesinin amaçlandığı bu araştırma iki aşamalı çalışmadan meydana gelmektedir. Çalışma-1’de afet ekonomisi riski değişkenlerinin ağırlıkları Analitik Hiyerarşi Süreci yöntemi ile hesaplanmıştır. Tüm kriterler arasında en büyük ağırlık binanın dayanıksızlığına aittir. En küçük ağırlığa sahip olan ağırlık tedarikçinin afet bölgesinde bulunması oranına aittir. Çalışma-2’de ise elde edilen ağırlıklar kullanılarak farklı senaryolara göre değerlendirme alternatifi sunan Web tabanlı dinamik bir karar destek sistemi geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

afet ekonomisi, karar destek sistemleri, denizli ekonomisi

Kaynakça

• Ansal, A. (1991). İstanbul’da Deprem, İstanbul ve Deprem Sempozyumu, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi.
• Ceyhun, E. (2014). Tek katlı betonarme sanayi yapıları için hızlı hasar hesaplama yöntemi, İMO Teknik Dergi, 25(122), 6725-6756.
• Çaktı, E., Erdik, M. (2012). Deprem Sonrası İş Güvenliği, Türkiye Deprem Vakfı, Fay Hattı Dergisi, 1-12.
• Dayton-Johnson, J. (2006). Natural Disaster and Vulnerability, OECD Development Centre, Policy Brief,29. OECD Publishing.
• Doğan, A. (2007). Afet Acil Müdahale Dönemleri İçin İnsan Gücü Planlaması Yapmak. Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Enke, D. L., Tirasirichai, C., & Luna, R. (2008). Estimation of earthquake loss due to bridge damage in the St. Louis metropolitan area. II: Indirect losses. Natural Hazards Review, 9(1), 12-19.
• Ergünay, O. (2009). Doğal Afetler ve Sürdürülebilir Kalkınma. Deprem Sempozyumu, 11-12 Kasım 2009, Abant İzzet Baysal Üniversitesi
• Ergünay, O., Gülkan, P., & Güler, H. (2008). Afet yönetimi ile ilgili terimler açıklamalı sözlük. Editörler: Mikdat Kadıoğlu & Emin Özdamar, Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri, Japonya Uluslararası İş birliği Ajansı Türkiye Ofisi, Ankara, 301-353.
• Genç, F. N. (2007). Doğal afet riskleri ve Türkiye'de kentleşme, TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İMO Kongre ve Kültür Merkezi, Ankara, 387-406.
• Güvel, E. A. (2008). Türkiye’de depremin ikincil (makroekonomik) etkilerinin ekonometrik analizi. Sosyal Çalışma Dergisi, 1(2), 1-15.
• Güvel, E. A. (2008). Türkiye’de Depremin İkincil, (Makroekonomik) Etkilerinin Ekonometrik Analizi. Erişim Tarihi: (10.05.2016), Erişim Adresi: http://www.deu.edu.tr/ userweb/iibf_kongre/dosyalar/guvel.pdf
• Hallegatte, S., & Przyluski, V. (2010). The economics of natural disasters: concepts and methods. World Bank Policy Research Working Paper No: 5507.
• Hamza, M., & Zetter, R. (1998). Structural adjustment, urban systems, and disaster vulnerability in developing countries. Cities, 15(4), 291-299.
• Hasiloglu, S. B. (2012). Evaluation of Turkish origin textile products image with fuzzy logic. Journal of Textile & Apparel, 22(3), 169-176.
• Haşıloglu, SB, & Süer, İ. (2008). Beyaz eşya sanayi işletmelerinin internet üzerindeki hizmetlerinin analitik hiyerarşi süreci ile değerlendirilmesi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 45(520), 85-94.
• Haşıloğlu, S. B. (2022). Pazarlama Araştırması ve Analitiği, Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• Kaplan, H., Nohutcu, H., Çetinkaya, N., Yılmaz, S., Gönen, H., & Atımtay, E. (2009). Seismic strengthening of pin-connected precast concrete structures with external shear walls and diaphragms. PCI Journal, 54(1), 88-99.
• Kaplan, H., Yılmaz, S., Çetinkaya, N., Nohutçu, H., Atımtay, E., & Gönen, H. (2009). Prefabrik endüstri yapılarının güçlendirmesi için yeni bir yöntem. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 24(4),659-665.
• Karahan, A. E. (2008). Türkiye’deki Prefabrike Betonarme Sanayi Yapılarının Performans Değerlendirmesinde Dolgu Duvar Etkisinin İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Kim, C. K. (2010). The Effects of Natural Disasters on Long-Run Economic Growth (Doctoral dissertation). University of Michigan.
• Kristl, K. T. (2009). Diminishing the divine: Climate change and the Act of God defence. Widener Law Rev., 15, 325-362.
• Kumsar, H., Çelik, S. B., & Kaya, M (2011). Denizli il merkezi yerleşim alanının jeolojik, jeoteknik kent bilgi sistemi (JEO-KBS). Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 10(4), 25-31.
• Okuyama, Y. (2016). Long-run effect of a disaster: case study on the Kobe earthquake. The Singapore Economic Review, 61(1),147-164.
• Okuyama, Y. (2009). Economic impacts of natural disasters development issues and emperical analysis. In 17th International Input-Output Conference. Erişim Tarihi:(22.12.2023), Erişim Adresi: https://www.iioa.org/conferences/17th/papers/968315160_090528_ 221804_IIOA09_OKUYAMA_W.PDF
• Quarantelli, E. L. (2000). Disaster Planning, Emergency Management and Civil Protection: The Historical Development of Organized Efforts to Plan for and to Respond to Disasters. Erişim Tarihi:(22.12.2023), Erişim Adresi: https://udspace.udel.edu/server/api/core/ bitstreams/d7e1018a-e3de-4730-9980-fbac63b1dd7a/content
• Singh, A. (2003). Assessing Human Vulnerability to Environmental Change: Concepts, Issues, Methods, and Case Studies. UNEP/Earthprint.
• Sadeghi, H., Sefiddasht, S. E., & Nezhad, M. Z. (2009). Study of the effects of natural disasters on gross domestic product in Iran. Journal of Applied Sciences, 9(2), 341-347.
• Şenel, A. (1982). İlkel Topluluktan Uygar Topluma Geçiş Aşamasında Ekonomik Toplumsal Düşünsel Yapıların Etkileşimi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Şenel, S. M., Kayhan, A. H. (2010). Fragility based damage assesment in existing precast industrial buildings: A case study for Turkey. Structural Engineering & Mechanics, 11(1), 39-60.
• Şengör, C. (1999), Deprem Özel Sayısı, Cogito, (20), 9-10.
• Taylan, T. (2006). Kablo ve Teller. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi.
• Tierney, K.J. (2007). Businesses and Disasters: Vulnerability, Impacts, and Recovery. In: Handbook of Disaster Research. Handbooks of Sociology and Social Research. Springer, New York, 275-296.
• Tierney, K. J., & Dahlhamer, J. M. (1997). Business Disruption, Preparedness and Recovery: Lessons From the Northridge Earthquake. University of Delaware Disaster Research Center, Preliminary Paper No: 257.
• UNDP. (2013). Small Businesses: Impact of Disasters and Building Resilience, New York.
• Ural, D. (2005). 15 & 20 Kasım 2003 terörist saldırıları afet yönetimi değerlendirmesi ve öneriler , İTÜ AYM Yayınları, Yayın No: 18, İTU Press, İstanbul.
• Vaidya, O. S., & Kumar, S. (2006). Analytic hierarchy process: An overview of applications. European Journal of Operational Research, 169(1), 1-29.
• Zacek, M. (2002). Depreme dayanıklı yapı tasarımında mimarinin rolü. Doğal Afetler Mimarlık İçin Tasarlama, Derleyen, Emine Korkut, TMMO Mimarlar Odası, UAI Türkiye Kesimi, Ankara.
• Zachariadou, E. A. (2001). Osmanlı İmparatorluğu'nda Doğal Afetler. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Zhang, Y., Lindell, M. K., & Prater, C. S. (2009). Vulnerability of community businesses to environmental disasters. Disasters, 33(1), 38-57.
• DENİB, DENİB'den Kablo Sektörüne Yönelik Ticaret Heyeti. Erişim Tarihi:(15.10.2023), Erişim Adresi: https://www.denib.gov.tr/tr/faaliyetler-neler-yaptik-denibden-kablo-sektorune-yonelik-ticaret-heyeti.html,
• Dünya Gazetesi, 2 milyar $'lık kablo sektörü pazar avında, (2010). Erişim Tarihi:(15.10.2023), Erişim Adresi: https://www.dunya.com/gundem/2-milyar-039lik-kablo-sektoru-pazar-avinda-haberi-120253