YERMANYETIK ALANIN GÜNLÜK DEĞIŞIMI VE IYONOSFERIK DINAMO BÖLGESI

Yıl 2017, Cilt: 28 Sayı: 1-2, 105 - 112, 20.04.2018

Cengiz Çelik

Öz

Yermanyetik alanı çalışmalarında tartışılan konulardan biri, yermanyetik alanın sakin günlük değişimi nedeni olarak

bilinen Güneş (S) ve Ay (L) dinamoların iyonosfer katmanındaki yeridir. Araştırmacılar güneş leke çevrimi etkisini

her iki dinamo için incelemiştir. Bazı araştırmacılar her iki dinamo için farklı sonuçlar bularak S ve L dinamonun

iyonosferin farklı katmanlarında etkin olduğunu ileri sürmüştür. Bazı araştırmacılar ise her iki dinamo için aynı sonucu

bularak S ve L dinamonun aynı iyonosfer katmanında olduğunu belirtmiştir. Bu çalışmada, konuya bir nebze olsun

açıklık getirmek maksadıyla iyonosfer tabakası dinamo katmanlarını da içerecek şekilde 90 ile 300 km aralıkta analiz

edilip Wolf oranı (104M) hesaplanmıştır. Wolf oranı güneş leke çevriminin bir göstergesidir. Çalışmada kullanılan

veri IRI2012 (International Reference Ionosphere-2012) modelinden üretilmiştir. Wolf oranı iyonosferin E katmanı

için ortalama 28±0.7 bulunmuştur. Aynı zamanda, iyonosfer tabakası 90 ile 300 km arasında mevsimsel değişim

bakımından da incelenerek değişimler belirlenmiştir. Güneş dinamonun iyonosferin tüm katmanlarını kapsadığı ancak

özellikle üst katmanlarda daha etkin olduğu sonucuna varılmıştır. Ay dinamo için ise Wolf oranlarının iyonosferin

E ve F1 katmanlarına yakın olması Ay dinamonun bu katmanlarda etkin olabileceğini düşündürmüştür.

Anahtar Kelimeler

Jeomanyetizma, Günlük değişim, Güneş çevrimi

Kaynakça

• .